رولان لومومبا: ما نیازمند ائتلافی میان آفریقا و آمریکای لاتین هستیم؛ دو قاره با مبارزاتی مشترک
من هزاران کیلومتر از زادگاه پاتریس لومومبا سفر کردم تا صدمین سالگرد تولد او را گرامی بدارم. می‌دانستم که باید اینجا باشم، زیرا مبارزه یکی است: مبارزه با فاشیسم و تلاش برای سعادت مردم‌مان. برای همین آمدم.
به مناسبت یکصدمین سالروز تولد پاتریس لومومبا، انقلابی برجستهٔ ضد‌استعماری آفریقا، تله‌سور مفتخر شد که با پسر او، رولان لومومبا، رئیس بنیاد پاتریس لومومبا، گفت‌وگویی اختصاصی داشته باشد.
رولان لومومبا تأملاتی ژرف دربارهٔ میراث پدرش بیان کرد؛ میراثی که از مرزهای جغرافیایی فراتر می‌رود:
پدرم خود را همچون ایده‌ای بی‌مرز می‌دید. او روزی گفته بود: «من نه پدر دارم، نه مادر، نه دین. من یک ایده‌ام. کنگو مرا آفرید، و من راهی خواهم یافت تا آن را بیافرینم.
او دربارهٔ تصمیمش برای سفر به ونزوئلا به مناسبت این بزرگداشت چنین توضیح داد:
در فرانسه بودم و خود را برای بازگشت به کنگو آماده می‌کردم که درخواستی برای ضبط پیامی تصویری برای این مراسم دریافت کردم. اما تردید نکردم ـــ به آنان گفتم که ویدیو نخواهم فرستاد؛ خودم خواهم آمد. ونزوئلا کشوری است که مبارزه‌ای مشابه با ما را پیش برده است. سال‌ها است که رهبرانش، همان‌گونه که لومومبا برای رهایی کنگو از چنگال استعمار مبارزه کرد، برای مردم‌شان جنگیده‌اند. اطمینان دارم که اگر لومومبا امروز زنده بود، برادری برای سیمون بولیوار، دوستی برای ناصر، نکرومه، هوگو چاوز، و همهٔ آنان که زندگی‌شان را وقف عدالت و رهایی ملت‌های‌شان کرده‌اند، می‌بود.
با وجود فاصله‌ٔ بسیار، رولان لومومبا حضور در ونزوئلا را ضرورتی انکارناپذیر دانست:
من هزاران کیلومتر از زادگاه لومومبا سفر کردم تا صدمین سالگرد او را گرامی بدارم. می‌دانستم که باید اینجا باشم، زیرا مبارزه یکی است: مبارزه با فاشیسم و تلاش برای سعادت مردم‌مان. برای همین آمدم.
استعمار نوین و بدهی تاریخی
رولان لومومبا به‌شدت از جرم‌انگاری مهاجران، صهیونیسم، و سیاست‌های ایالات متحده انتقاد کرد و گفت:
این، شکل جدیدی از استعمار است. ثروت غرب حاصل بهره‌کشی از منابع ما در آفریقا، آمریکای لاتین و آسیا است. برخی کشورها خود را برتر می‌پندارند و دیگران را زیر سلطه می‌گیرند. اما اگر سخن از عدالت باشد، آنان به ما بدهکارند ـــ بدهی‌ای ناشی از قرن‌ها استعمار. آن‌ها ما را غارت کردند، گرسنگی و فلاکت برای‌مان به ارمغان آوردند، و اکنون خواهان سکوت ما هستند. در حالی که آن‌چه از پدران و پدربزرگان‌مان گرفتند، میراث ما بود. ما خواهان خشونت نیستیم ـــ تنها راه‌حلی عادلانه می‌خواهیم. اما مسأله را خود غرب به‌وجود آورد.
ناکامی نهادهای بین‌المللی
در ارزیابی نقش سازمان ملل و دیگر نهادهای بین‌المللی، رولان لحنی انتقادی داشت:
بسیاری از کشورها برای استقلال‌شان نجنگیدند؛ این استقلال در قالب برنامه‌ای به آن‌ها «اعطا» شد که هدفش حفظ بهره‌کشی در شکلی نوین بود. زمانی که برخی ملت‌ها بیدار می‌شوند و این بی‌عدالتی‌ها را افشا می‌کنند، مورد جرم‌انگاری قرار می‌گیرند. اما برای ما، این روندی است طبیعی و تکاملی. امروز، برخی کشورهای آفریقایی گام‌های نخست را برای دستیابی به استقلال سیاسی، فرهنگی و اقتصادی برداشته‌اند. امیدواریم دیگران نیز این مسیر را دنبال کنند.
او سخنان پدرش را به یاد آورد:
استقلال هدیه نیست. ما نمی‌توانیم دموکراسی یا انقلاب را وارداتی کنیم؛ باید خود آن را بیافرینیم. آن‌چه در ایالات متحده کارآمد است شاید برای بورکینافاسو مناسب نباشد. ونزوئلا راه خود را برگزیده، و هر کشور باید آن‌چه را که برای مردمش بهترین است، خود تعیین کند.
زنده نگه‌داشتن میراث لومومبا
به باور رولان، آگاهی عنصر کلیدی است:
ما باید توضیح دهیم که چرا با وجود آن‌که کنگو یکی از غنی‌ترین کشورهای جهان از حیث منابع طبیعی است، مردم‌مان همچنان در فقر به‌سر می‌برند. ما الماس، طلا، اورانیوم صادر می‌کنیم.… حتی اورانیومی که در بمب اتمی علیه ژاپن به‌کار رفت از خاک ما آمده بود. این مایهٔ افتخار نیست، اما نشان می‌دهد که چگونه مورد غارت قرار گرفته‌ایم. ما ۷۰ درصد ذخایر جهانی مواد معدنی حیاتی برای فناوری را در اختیار داریم، اما شرکت‌های چندملیتی و کشورهای همسایه این منابع را به بهایی ناچیز استخراج می‌کنند. در عوض، مشتی خرده‌ریزه به ما می‌دهند و نامش را کمک می‌گذارند. این ذهنیت باید دگرگون شود.»
وحدت میان آفریقا و آمریکای لاتین
رولان بر ضرورت تقویت پیوندها و اتحادهای راهبردی تأکید کرد:
هرچند ما را «فقیر» می‌نامند، اما اگر متحد شویم، می‌توانیم راه‌حل‌هایی بیابیم. بیش از شصت سال از «استقلال» ما گذشته، اما مبارزه همچنان ادامه دارد. برخی کشورها پیشرفت کرده‌اند، اما هر یک تنها از منافع خود دفاع می‌کند. این بازی شطرنج است؛ ما باید سازوکارهای خودمان را بسازیم.
او نظام سازمان ملل را به نقد کشید:
چه کسانی آن را بنیان گذاشتند؟ اعضای شورای امنیت حق وتو دارند، حتی دربارهٔ مسائلی که بر آنان تأثیری ندارد. آفریقا، به‌عنوان یک قاره، باید از این حق برخوردار باشد. کنگو چهار برابر فرانسه وسعت دارد و منابع طبیعی‌اش به‌مراتب غنی‌تر است ـــ پس چرا آن‌ها می‌توانند وتو کنند و ما نه؟ سازمان ملل دیگر پاسخگوی نیازهای امروز نیست؛ این ساختار باید اصلاح شود.
در همین زمینه، رولان از ابتکار رئیس‌جمهور مادورو تمجید کرد:
او نخستین کنگرهٔ فرزندان آفریقا را در اینجا برگزار کرد، و من مفتخر بودم که از جانب آفریقا در آن سخن بگویم. در آنجا پیشنهاد دادم که این کنگره به ساختاری دائمی برای دفاع از منافع‌مان بدل شود، نه رویدادی یک‌باره. ما باید نهادهای خودمان را بنا کنیم. اتحادیهٔ آفریقا گامی به جلو است، اما کافی نیست؛ ما نیازمند اتحادی عمیق‌تر میان آفریقا و آمریکای لاتین هستیم ـــ دو قاره‌ای که دردها و نبردهای مشترکی دارند.
منبع: ریزومن، ۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۵
