«خداحافظ آمریکا»: چرا جنگ تجاری میان ایالات متحده و چین به‌احتمال زیاد بی‌سرانجام خواهد ماند
نویسنده: توماس رُوپر ــ
جنگ تجاری ایالات متحده علیه چین در حال حاضر به‌طور موقت متوقف شده است؛ این پس از آن رخ داد که ترامپ تعرفه‌هایی را که پیش‌تر وضع کرده بود به حال تعلیق درآورد. اما به‌گفتهٔ کارشناسان چینی، امید چندانی به دستیابی به یک توافق واقعی وجود ندارد.
جنگ تجاری میان ایالات متحده و چین یکی از مسائل محوری در اقتصاد جهانی است؛ اما بعید به نظر می‌رسد که در آیندهٔ نزدیک راه‌حلی برای آن پیدا شود. دست‌کم این، ارزیابی خبرنگار ویژهٔ خبرگزاری دولتی تاس روسیه در چین است؛ او در مقاله‌ای بسیار خواندنی، به گزارش‌ها و مواضع دولت چین در این زمینه پرداخته، که من آن را ترجمه کرده‌ام. پیش از آن‌که به متن ترجمه‌شده بپردازیم، مایلم نکته‌ای مقدماتی را متذکر شوم.
در این مقاله تنها اشاره‌ای گذرا به توافق منابع خامی می‌شود که ترامپ بر اوکراین تحمیل کرده است. اما من می‌خواهم به‌طور ویژه بر آن تأکید کنم: از آن‌جا که ایالات متحده تا امروز در زمینهٔ عناصر کمیاب خاکی به‌شدت به چین وابسته بوده، تعجبی ندارد اگر ترامپ، در چارچوب جنگ تجاری علیه چین، تمام منابع زیرزمینی اوکراین را برای آمریکا تضمین کرده باشد. آمریکا در حال حاضر به‌شدت به‌دنبال یافتن جایگزینی برای واردات از چین است و هرچند منابع کمیاب اوکراین هنوز باید اکتشاف و استخراج شوند، اما در آینده می‌توانند برای ایالات متحده اهمیت حیاتی پیدا کنند.
اگر این موضوع را در نظر بگیریم، می‌توان دریافت که تلاش‌های ترامپ برای پایان‌دادن به جنگ اوکراین ممکن است دلایلی کاملاً متفاوت از آن‌چه در نگاه نخست به نظر می‌رسد داشته باشد: تا زمانی که جنگ ادامه دارد، شرکت‌های آمریکایی نمی‌توانند فرآیند بهره‌برداری از منابع اوکراین را آغاز کنند. از این رو، ترامپ خواهان صلحی سریع است.
اگر واقعاً انگیزهٔ اصلی ترامپ در این زمینه همین باشد، پس تهدید او به کنارکشیدن از این منازعه چیزی جز یک بلوف نیست؛ چرا که هدف او پایان جنگ است، نه تداوم آن از سوی اروپایی‌ها.
این نکته را باید در ارتباط با مسأله اوکراین همواره در نظر داشت. اگر انگیزهٔ ترامپ واقعاً این باشد، ممکن است او فشارهای خود بر زلنسکی و اروپایی‌ها را افزایش دهد تا صلحی برقرار شود. شرایط و مفاد این صلح برای ترامپ اهمیتی ندارد؛ او صرفاً خواهان آرامشی نسبی است تا روند بهره‌برداری از منابع کمیاب اوکراین آغاز گردد.
چنانچه ترامپ بتواند با تکیه بر ذخایر اوکراین، خود را (یا دست‌کم تا حدی) از وابستگی به چین در زمینهٔ عناصر کمیاب خاکی برهاند، در واقع یکی از مهم‌ترین ابزارهای فشار چین در مذاکرات و نیز یکی از سلاح‌های اصلی آن کشور در جنگ اقتصادی با آمریکا را از کار انداخته است.
تا این‌جا کافی است. اکنون به سراغ ترجمه مقاله خبرگزاری تاس دربارهٔ روابط اقتصادی و سیاسی میان ایالات متحده و چین می‌رویم.
«خداحافظ آمریکا» به زبان چینی:
چرا روابط ایالات متحده و چین به‌سوی سردی پیش می‌رود
آندری کِریلوف، خبرنگار خبرگزاری تاس در پکن، دربارهٔ بدبینی و بی‌اعتمادی حاکم بر روابط چین و آمریکا، و گذار تجارت بین‌المللی از جهانی‌سازی به منطقه‌گرایی
با وجود رونق پرشتاب تجارت میان چین و ایالات متحده در دو هفتهٔ گذشته، به‌گمان من نشانه‌های روشنی از تشدید دوباره روابط ـــ که همین حالا نیز بسیار پرتنش هستند ـــ میان دو اقتصاد بزرگ جهان به چشم می‌خورد. در پکن، مقامات به‌طور جدی خود را برای سردتر شدن نه‌تنها مناسبات اقتصادی، بلکه روابط سیاسی با واشنگتن نیز آماده می‌کنند.
آیا این رونق موقتی نشانه‌ای از افول قریب‌الوقوع تجارت است؟ چون چین و آمریکا در جنگ تجاری خود به آتش‌بسی موقت دست یافته‌اند، صادرکنندگان چینی به‌گزارش روزنامه اقتصادی کای‌شین، با شتاب کالاهای خود را به ایالات متحده ـــ «پیش از آن‌که شرایط بار دیگر تغییر کند» ـــ ارسال می‌کنند. به‌سبب این هجوم ناگهانی، به‌گفتهٔ کارشناسان، نرخ‌های حمل‌ونقل به‌شدت افزایش یافته و بنادر بزرگ با ازدحام شدید مواجه شده‌اند. پس از امضای توافقی مبنی بر تعلیق موقت تعرفهٔ ۱۴۵ درصدی بر کالاهای «ساخت چین» در آمریکا، چندین مؤسسهٔ مالی بین‌المللی پیش‌بینی خود از رشد اقتصادی چین را افزایش داده‌اند.
بااین‌حال، تحلیلگران محتاط هشدار می‌دهند که این تعلیق ممکن است کوتاه‌مدت باشد. به‌زعم ناظران، رقابت ژئوپلیتیکی ریشه‌دار و تفاوت‌های ساختاری میان اقتصادهای چین و ایالات متحده همچنان ریسک‌هایی بلندمدت برای ثبات تجارت دوجانبه ایجاد می‌کنند. بااین‌حال، در حال حاضر صادرکنندگان چینی و شرکای آمریکایی آنها می‌کوشند به هر قیمتی انبارها را. چه در آمریکا و چه در چین، از کالا پر کنند.
روزنامه کای‌شین از زبان یکی از فعالان حوزهٔ حمل‌ونقل در شانگهای نقل می‌کند که گفته است: «ما می‌کوشیم حجم کل کالاهای یک‌ساله را در عرض سه ماه صادر کنیم، اما بدیهی است که از عهده این کار برنمی‌آییم». او وضعیت فعلی در مسیرهای دریایی چین و آمریکا را «وضعیتی با ازدحامی شدید و وحشتی فزاینده» توصیف می‌کند.
این فضای پرابهام نسبت به آیندهٔ تجارت با بزرگ‌ترین شریک تجاری چین (که ایالات متحده همچنان در صدر فهرست شرکای تجاری این کشور قرار دارد و مبادلات دوطرف در سال ۲۰۲۴ بالغ بر ۶۸۸٫۸۸ میلیارد دلار بوده) تأثیر مستقیم بر وضعیت کلی اقتصاد چین گذاشته است. بر پایهٔ داده‌های اداره‌ٔ ملی آمار چین، رشد سرمایه‌گذاری در دارایی‌های ثابت در چهار ماه نخست سال ۲۰۲۵ چهار درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش یافته است. تحلیلگران این امر را نتیجهٔ تأثیرات مداوم افزایش تعرفه‌ها از سوی آمریکایی‌ها می‌دانند.
نمی‌توان گفت پکن در این میدان دست روی دست گذاشته است. تولیدکنندگان چینیِ عناصر کمیاب خاکی صادرات خود را طبق نظام جدید مجوزدهی از سر گرفته‌اند ـــ سامانه‌ای که به دولت اختیارات بیشتری برای تنظیم فروش این مواد خام می‌دهد؛ موادی که برای ساخت ابزارهای ارتباطی، خودروهای الکتریکی، و بسیاری از محصولات فناورانه در صنعت تسلیحات مدرن حیاتی‌اند. ناظران صنعتی معتقدند که پکن زنجیرهٔ تأمین عناصر کمیاب را به‌عنوان اهرمی برای فشار، پیش از ورود به دور تازه مذاکرات با واشنگتن، به کار می‌گیرد. اما آیا عناصر کمیاب، معجزه‌ای خواهند بود که تراز تجارت میان دو ابرقدرت اقتصادی امروز را به تعادل می‌رسانند؟
من چنین باوری ندارم. اگر آمریکایی‌ها واقعاً اراده کنند، می‌توانند حتی برای نادرترین عناصر کمیاب نیز تأمین‌کنندگان دیگری بیابند. پرسش اصلی اما این است: هزینهٔ آن برای واشنگتن چه خواهد بود؟
شوالیهٔ کوچک به میدان می‌آید
مقاله‌ای از نویسنده‌ای با نام «Chaoyang Shaoxia» (که می‌توان آن را «شوالیه کوچک چائویانگ» ترجمه کرد) توجه مرا را جلب کرد؛ تحلیلی تند و دقیق از سیاست ایالات متحده در قبال چین.
خوانندگان عزیز، البته ممکن است بگویید: شوالیه‌های بزرگ و کوچک بسیاری در اینترنت پرسه می‌زنند و دیدگاه‌های خود را دربارهٔ مسائل بزرگ و کوچک بیان می‌کنند. اما وقتی این چهار نویسه را در موتور جست‌وجوی بایدو وارد کنید، پاسخ روشنی دریافت می‌کنید: Chaoyang Shaoxia نام مستعاری رسمی است که وزارت امور خارجهٔ جمهوری خلق چین از آن استفاده می‌کند. این نام عمدتاً برای انتشار مقالاتی دربارهٔ روابط بین‌الملل، سیاست خارجی، و موضوعات مشابه به کار می‌رود. نام این شخصیت به ناحیهٔ چائویانگ پکن اشاره دارد، جایی که ساختمان وزارت امور خارجه چین واقع شده است (و همچنین دفتر خبرگزاری تاس در پکن، که من این مقاله را از آن‌جا می‌نویسم ـــ یادداشت نویسنده). این نام مستعار معمولاً برای نقد حملات ضدچینی غرب و افشای دستکاری‌های سیاسی ایالات متحده و غرب به‌طور کلی به کار می‌رود. سبک این مقالات گزنده و تیز است و اغلب از ابزارهایی مانند کمیک‌ها، استعاره‌ها، و تمهیدات ادبی برای افزایش تأثیر ارتباطی استفاده می‌شود.
مقاله‌ای که این بار منتشر شده واقعاً گزنده و تند است. البته ممکن است برخی گمان کنند که با یک متن جعلی مواجه‌اند. اما در اینترنت چین مطالب جعلی عمر زیادی ندارند، و من این مقاله را در وب‌سایت روزنامهٔ پایتختی «شین‌جینگ‌باو» خواندم؛ روزنامه‌ای که مانند تمام مطبوعات پکن، تحت نظارت سختگیرانه کمیتهٔ حزبی شهر فعالیت می‌کند و این موضوع اصالت آن را تضمین می‌کند.
شوالیهٔ کوچک می‌نویسد: «چینی‌ها اغلب می‌گویند: کسی که اعتمادبرانگیز نباشد موفق نخواهد شد؛ و کشوری که اعتماد مردم را نداشته باشد سقوط خواهد کرد». از ادامهٔ متن چنین برمی‌آید که منظور از این کشور غیرقابل‌اعتماد، بی‌گمان ایالات متحده و دولت جدید آن است. در این مقاله، نامی از دونالد ترامپ برده نمی‌شود (اگر به گزارش‌های بایدو اعتماد کنیم، این مقاله را یکی از کارکنان وزارت خارجه یا حتی گروهی از آنها نوشته‌اند).
در مقاله آمده است: «بیش از چهار ماه از روی کار آمدن دولت جدید آمریکا می‌گذرد، و این دولت نه‌تنها از حملات بی‌سامان خود هیچ سودی نبرده، بلکه اندک آبرویی را هم که آمریکا در عرصه بین‌المللی باقی مانده بود، به‌شدت تضعیف کرده است». ظاهراً منظور از این جمله وجههٔ بین‌المللی ایالات متحده است.
یکی از بخش‌های مقاله با عنوان «سقوط اعتبار مالی ایالات متحده» آمده است. عملکرد دولت جدید آمریکا با ضرب‌المثل چینی «دهانت را باز کن و تا می‌توانی دروغ بگو» توصیف شده است. «در جریان کارزار انتخاباتی و پس از آغاز به کار، رئیس‌جمهور آمریکا دست‌کم پنجاه بار اعلام کرد که بحران اوکراین را ظرف ۲۴ ساعت حل خواهد کرد. اما بعداً حرف خود را اندکی تغییر داد و گفت که فقط «شوخی کرده است».
نویسنده به‌صورت پرسشی ادامه می‌دهد: «اما واقعیت چیست؟ بحران اوکراین طولانی‌تر شده، اما آمریکا پیشاپیش حق تقدم خرید و وتوی صادراتی بر منابع معدنی اوکراین را به‌دست آورده است….»
رویکرد آمریکا در امور اقتصادی با این عبارت توصیف می‌شود: «فقط به منافع نگاه کردن و عدالت را فراموش کردن، و نشان دادن حرص و طمعی سیری‌ناپذیر». «دنیا اعتمادش را به ایالات متحده از دست داده است. جنوب جهانی به توقف کمک‌ها و ارسال کالا از سوی آمریکا با خونسردی واکنش نشان داده و روند “چرخش به شرق” را شتاب بخشیده است. متحدان آمریکا، که از پشت خنجر خورده‌اند، یکی پس از دیگری پی‌برده‌اند که “آمریکا قابل اعتماد نیست” و دربارهٔ استقلال راهبردی سخن گفته‌اند. اروپایی‌ها به این فکر افتاده‌اند که پس از پایان تضمین‌های امنیتی آمریکا چه باید بکنند، و بحث‌هایی دربارهٔ چگونگی کاهش خطرات ناشی از سیاست‌های آمریکا در حوزهٔ اقتصاد و تجارت و نیز تقویت همکاری با چین آغاز شده است». شوالیهٔ کوچک چائویانگ وضعیت جهانی را این‌گونه توصیف می‌کند.
در پایان، او از کشورهای جهان می‌خواهد که برای بازسازی نظم جهانی متحد شوند. نظم کهنه‌ای که بر توپ و تفنگ و دلار آمریکا استوار بود، نهایتاً جای خود را به جهانی نوین خواهد داد که بر پایهٔ قواعد و اعتماد بنا شده باشد ـــ چنین است جمع‌بندی شوالیه کوچک چائویانگ.
آیا زندگی پس از آن وجود دارد؟
دولت چین صادرکنندگان خود را به حال خود رها نمی‌کند. در یک نشست خبری در پکن، بسته‌ای کامل از تدابیر حمایتی برای آنها اعلام شد که توسط لی یونگ‌جیه، رئیس نهاد نظارت مالی دولتی چین، معرفی گردید. این نهاد نظارتی قرار است اعتبار صادراتی را بیمه کرده و صادرکنندگان را در برابر نکول پرداخت‌ها از سوی خریداران خارجی، از جمله به‌دلیل ریسک‌های سیاسی، محافظت کند. انتظار می‌رود که حداقل الزامات ذخایر بانکی کاهش یابد و نرخ بهرهٔ پایهٔ بانک خلق چین (بانک مرکزی جمهوری خلق چین) نیز با کاهشی ۱۰ واحد پایه‌ای به «کمترین سطح تاریخی» برسد.
البته کارشناسان در گفت‌وگوهای خود اذعان دارند که صرف‌نظر از نتیجهٔ مذاکرات تجاری و اقتصادی میان چین و آمریکا، تأثیر ترامپ بر روابط اقتصادی و سیاسی بین‌المللی عمیق است و به‌احتمال زیاد نه‌فقط در کوتاه‌مدت، بلکه در دو تا سه دهه آینده نیز احساس خواهد شد. این امر خود را در فروپاشی نظام پیشین که با سازمان تجارت جهانی (WTO) نمایندگی می‌شد، نشان خواهد داد. در مجموع، ممکن است تجارت بین‌المللی از جهانی‌شدن به سمت منطقه‌ای‌شدن تغییر مسیر دهد.
نه فقط ترامپ
به‌طور کلی، به نظر من سیاست خارجی کنونی چین تحت تأثیر انتظاراتی بدبینانه نسبت به تجارت با آمریکا قرار دارد. رئیس‌جمهور چین، شی جین‌پینگ، این هفته با هر دو رئیس‌جمهور فرانسه، امانوئل ماکرون، و صدراعظم آلمان، فریدریش مرتس، تلفنی گفتگو کرد.
شی به ماکرون توضیح داد که چین اروپا را به‌عنوان یک قطب مستقل در جهان چندقطبی می‌بیند و از تلاش‌های اتحادیهٔ اروپا برای تقویت خودمختاری استراتژیک حمایت می‌کند. به مرتس نیز گفت که پکن امیدوار است آلمان شرایط مساعدی برای سرمایه‌گذاری‌های دوجانبه ایجاد کند و برای شرکت‌های چینی محیط کسب‌وکار عادلانه‌ای فراهم آورد. همان‌طور که رئیس‌جمهور چین تأکید کرد، لازم است نه‌تنها همکاری در حوزه‌های سنتی مانند خودرو، مهندسی مکانیک و صنعت شیمیایی توسعه یابد، بلکه همکاری در زمینه‌هایی مانند هوش مصنوعی و فناوری کوانتومی نیز گسترش یابد. این حوزه‌ها عرصه‌هایی هستند که حتی در بهترین شرایط هم چین از آمریکا انتظار زیادی ندارد.
راستی، هفتهٔ گذشته در کوالالامپور، اجلاس آ سه‌آن، چین، و شورای همکاری کشورهای عرب خلیج فارس برگزار شد. شرکت‌کنندگان اعلام کردند که قصد دارند به‌صورت مشترک برای ثبات بازار جهانی حامل‌های انرژی تلاش کنند.
همچنین کشورهای بریکس (BRICS) نیز از سوی پکن فراموش نشده‌اند. لی یوزه، سخنگوی وزارت تجارت چین، در مذاکرات بین‌المللی تجارت در چارچوب پانزدهمین نشست وزیران تجارت و اقتصاد این سازمان در برزیل، خواستار تقویت هماهنگی میان اعضا و مبارزهٔ مشترک علیه حمایت‌گرایی و سیاست‌های یکجانبه شد.
روسیه و چین طرح‌های جدید می‌ریزند
در همین حال، روسیه و چین بیش از ۸۰ پروژه اولویت‌دار مشترک به ارزش تقریبی ۲۰۰ میلیارد دلار را در حوزه‌های مختلف اجرا کرده یا در حال آماده‌سازی آن هستند. این را ایگور مورگولوف، سفیر روسیه در چین، جمعهٔ گذشته در افتتاحیهٔ دهمین کنفرانس «روسیه و چین: همکاری در یک عصر نوین» در پکن اعلام کرد. این کنفرانس توسط شورای روابط بین‌الملل روسیه و آکادمی علوم اجتماعی چین برگزار شده است.
مورگولوف افزود که چین در ۱۵ سال گذشته مهم‌ترین شریک تجاری روسیه بوده است. روسیه نیز در فهرست شرکای تجاری خارجی چین در جایگاه پنجم قرار دارد. در سال ۲۰۲۴، حجم تجارت دوجانبهٔ کالاها به ۲۴۵ میلیارد دلار رسید که رکوردی جدید است. سال‌ها است که تلاش‌های نظام‌مند و هماهنگ برای جایگزینی پرداخت‌های بین‌دولتی با ارزهای ملی انجام می‌شود.
به جای نتیجه‌گیری
در پایان مقاله، یک جمع‌بندی کلی یا دست‌کم یک پیش‌بینی جسورانه دربارهٔ روابط آمریکا و چین به ذهن می‌آید. من پیشنهاد می‌کنم که قضیه را با همان سه نقطهٔ معروف در پایان جمله تمام کنیم و به ضرب‌المثل «تا شب نشده، نمی‌توان دربارهٔ روز قضاوت کرد» وفادار بمانیم.
در پاییز، مهلت ۹۰ روزهٔ تعلیق تعرفه‌ها بین چین و آمریکا به پایان می‌رسد و احتمالاً مسألهٔ مهم کنترل دو بندر استراتژیک در کانال پاناما، که برای هر دو طرف اهمیت دارد، به‌نوعی حل خواهد شد. در تاریخ ۳ سپتامبر، انتظار می‌رود ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، به‌مناسبت هشتادمین سالگرد پیروزی مردم چین در مقاومت در برابر متجاوزان ژاپنی و پایان جنگ جهانی دوم در اقیانوس آرام، در پکن حضور یابد. از این دیدار نیز بیانیه‌های مهمی پیش‌بینی می‌شود.
همچنین فکر می‌کنم پس از دیدار سنتی تابستانی در بیدای‌هه، اقدامات جدیدی از سوی دولت چین اعلام خواهد شد. پیش‌تر، در روزگار آرام‌تر، تابستان تنها فصل تعطیلات کودکان نبود، بلکه برای سیاستمداران نیز فرصتی برای استراحت به حساب می‌آمد. اما امروز شرایط پرالتهاب به‌ندرت اجازه چنین فرصتی را می‌دهد.
با این حال، جرأت می‌کنم خلاصه‌ای کوتاه ارائه دهم: در آیندهٔ نزدیک، پکن و واشینگتن موفق نخواهند شد شکاف کنونی را، که تنها تجاری نیست بلکه سیاسی نیز هست، از بین ببرند. همسایهٔ من از منطقهٔ چائویانگ پکن، همان «شوالیهٔ کوچک»، معتقد است مهم‌ترین چیز ـــ اعتماد ـــ از دست رفته است. و بدون اعتماد، در سیاست هیچ چیزی به دست نمی‌آید. پس آیا این به‌معنای «خداحافظ آمریکا» نیست؟ یا همان‌طور که در زبان چینی می‌گویند: «میگو، زایجیان»؟
منبع: آنتی اشپیگل، ۳ ژوئن ۲۰۲۵
https://anti ـ spiegel.ru/2025/warum ـ der ـ handelskrieg ـ zwischen ـ den ـ usa ـ und ـ china ـ wohl ـ keine ـ loesung ـ findet/
