بمب کثیف؛ عامل مرگ دردناک بشر
گزینش و تهیه و تخلیص: حسین تلاش
بمب کثیف بلافاصله انسان ها را نمی‌کشد، بلکه موجب می‌شود تعداد زیادی از انسان ها در چند نسل به دلیل ابتلا به بیماری‌های لاعلاج جان دهند.
بسیاری از مردم فکر می‌کنند انرژی هسته‌ای همان بمب اتم است؛ یا به بیان بهتر، هدف از دستیابی به انرژی هسته‌ای یعنی در اختیار داشتن دانش، فناوری و درنهایت ساخت تسلیحات اتمی. بدیهی است که این تصور غلط است. در حال حاضر 33 کشور جهان از انرژی هسته‌ای بهره‌مند هستند و از آن میان تنها 9 کشور ایالات‌متحده، روسیه، انگلیس، فرانسه، چین، رژیم اشغالگر قدس، هند، پاکستان و کره شمالی به فعالیت‌های هسته‌ای نظامی روی آورده‌اند.
سلاح‌های هسته‌ای سه – ۳ – دسته‌اند
برخی افراد فکر می‌کنند استفاده نظامی از انرژی هسته‌ای یعنی ساخت بمب اتمی؛ درحالی‌که بمب های هسته‌ای بر 3 نوع‌اند:
بمب اتمی (شکافتی)، بمب هیدروژنی (گداخت) و بمب کثیف.
بمب اتمی همان نوع سلاح هسته‌ای است که در پایان جنگ جهانی دوم بر فراز هیروشیما و ناگازاکی منفجر شد. در قلب آن اورانیوم غنی‌شده یا پلوتونیوم وجود دارد که وقتی به جرم بحرانی برسد، شکافت هسته‌ای اتفاق می‌افتد و انرژی زیادی معادل چند ده کیلوتن تی. ان. تی (دهها میلیون کیلوگرم تی.ان.تی) آزاد می‌کند. برای مقایسه، قدرت تخریبی بمب‌های معمولی معادل چند تن تی. ان. تی است. قوی‌ترین بمب های اتمی ساخته‌شده معادل چندصد کیلوتن تی.ان.تی قدرت دارند.
بمب هیدروژنی سلاحی قوی‌تر و پیشرفته‌تر از بمب اتمی است که درون آن از حداقل یک بمب اتمی و مخزنی از عناصر سبک مانند گاز هیدروژن یا فلز لیتیوم (و صدالبته قطعات دیگر) استفاده شده است. انفجار بمب اتمی شرایط لازم برای گداخت هسته‌ای عناصر سبک را که در طبیعت فقط در دل خورشید و ستارگان اتفاق می‌افتد، فراهم می‌کند و اتم‌های هیدروژن با پیوستن به هم و تولید هلیوم، انرژی عظیمی آزاد می‌کنند. قدرت بمب‌های هیدروژنی معادل چند مگاتن تی.ان.تی (میلیاردها کیلوگرم تی. ان. تی) است. کشورهای ایالات‌متحده، روسیه، انگلیس، چین، فرانسه و احتمالا هند به این سلاح مجهزند.
بمب کثیف، شبیه به بمب‌های معمولی است که با زباله‌های هسته‌ای و مواد رادیواکتیو خطرناک پر شده است. عملکرد این سلاح شبیه به تسلیحات شیمیایی و میکروبی است و با پراکنده کردن مواد رادیواکتیو در سطحی وسیع، افراد را دچار بیماری تشعشع می‌کند. قربانیان این سلاح از آسیب‌های بلندمدت مانند سرطان رنج خواهند برد یا به مرگی دردناک جان خواهند سپرد.
بمب کثیف نوعی سلاح انفجاری است که در آن از یک انفجار غیرهسته‌ای برای پراکندن مواد پرتوزا و آلوده کردن محیط استفاده می‌شود. اگر چه در بمب کثیف از انفجار هسته‌ای استفاده نمی‌شود اما به دلیل آلودن محیط به مواد رادیواکتیو گاه جزو سلاح‌های هسته‌ای به شمار می‌رود. این بمب نوعی ماده منفجره است که به منظور پراکنده کردن مواد خطرناک رادیواکتیو در سطحی وسیع طراحی شده است. ممکن است بسیاری مردم، وقتی دو عبارت بمب و رادیواکتیو را می شنوند، ناخودآگاه به یاد یک جنگ هسته‌ای تمام عیار بیفتند. ولی قوی‌ترین قدرت تخریبی یک بمب کثیف، آسیب‌های ناشی از پرتوهای رادیواکتیو نیست، که ترس و اضطراب شدید است.
بمب کثیف بیشتر از آنکه شبیه به یک بمب هسته‌ای با قدرت تخریب بالا باشد، به یک بمب با مواد منفجره معمولی شبیه است، ولی ترس از ترکیبات آن می‌تواند مردم را به سر حد مرگ بکشاند، همانند خطر سیاه زخم در ایالات متحده که در سال ۲۰۰۱ روی داد وعلیرغم آنکه فقط تعداد اندکی از مردم مبتلا شدند، تمامی شهروندان ایالات متحده شرایطی پر اضطراب و ترسناک را تجربه کردند.
در مورد بمب‌ای هسته‌ای بیشتر بدانیم
۱- اگرچه فقط هشت کشور سلاح هسته ای دارند، این کشورها تقریبا نیمی از جمعیت جهان را در خود جا داده اند.
۲- رژیم صهیونیستی، پاکستان، هند، و کره شمالی عضو پیمان منع گسترش سلاح های هسته‌ای نیستند.
۳- آمریکا و روسیه مالک بیش از ۹۵ درصد سلاح های هسته ای هستند.
۴- روسیه بیش از دو برابر آمریکا کلاهک هسته ای دارد.
۵- رژیم صهیونیستی تنها کشوری است که هرگز به طور رسمی داشتن یا تولید بمب اتم را تائید یا تکذیب نکرده است.
۶- قدرت تخریب مجموع کلاهکهای هسته ای روسیه و آمریکا ۱۳۰ هزار برابر قدرت تخریب بمب اتمی هیروشیما است.
۷- امسال آمریکا و روسیه متعهد شدند تعداد کلاهکهای هسته ای خود را حتی بیشتر از مقدار توافق شده در پیمان قبلی کاهش دهند.
۸- قدرت تخریب بمب هیدروژنی که آمریکا در سال ۱۹۵۴ آزمایش کرد ۱۲۰۰ برابر از بمب اتمی هیروشیما بیشتر بود.
۹- دستکم تا سپتامبر 2014 هیچ مدرک قابل استنادی مبنی بر تلاش جمهوری اسلامی ایران برای دستیابی به سلاح اتمی وجود نداشته است…
بمب کثیف
بمب کثیف یا بمب پخش کننده مواد رادیواکتیو از نظر تئوری بسیار ساده است: یک ماده منفجره معمولی مانند TNT که همراه با مواد رادیواکتیو در یک محفظه قرار گرفته‌اند. این بمب نسبت به یک بمب هسته‌ای بسیار ساده‌تر، ارزان‌تر و البته کم اثرتر است، والبته هنوز از قابلیت تخریب انفجاری و آسیب‌های تشعشعی برخوردار است.
مواد منفجره از طریق گاز بسیار داغی که به سرعت منبسط می شود، موجب آسیب‌های تخریبی فراوانی می‌شوند. ایده اصلی بمب کثیف هم این است که به جای آنکه از این قدرت انبساطی گاز در جهت تخریب استفاده شود، به عنوان پخش کننده مواد خطرناک رادیواکتیو در سطحی وسیع استفاده شود. هنگامی که انفجار پایان یافت، مواد رادیواکتیو به صورت ابری از غبار در فضا پخش می‌شود که همراه با وزش باد، در سطحی وسیع‌تر از محل انفجار پراکنده می‌شود. اثر تخریبی طولانی مدت بمب، تشعشع یونیزه‌کننده مواد رادیواکتیو است؛ اتم‌ها را یونیزه شوند و مجموعه‌ای از یون‌های مثبت و منفی را درون سلول‌ها ایجاد کند.
این پدیده در بدن انسان بسیار خطرناک است، زیرا جریان الکتریکی ناشی از حرکت یون‌ها می‌تواند واکنش شیمیایی غیرطبیعی را در سلول‌ها آغاز کند. علاوه بر این، یون‌ها ممکن است مولکول‌های DNA را که حاوی کدهای ژنتیکی انسان هستند، مورد حمله قرار داده و آن را بشکنند. سلولی که رشته DNA آن شکسته شد، یا از بین می‌رود و یا مولکول DNA خودش را به شکل دیگری ترمیم می‌کند که با شکل پیشین خود متفاوت است که به آن جهش ژنتیکی می‌گویند. اگر بسیاری از سلول‌ها بمیرند، بدن دچار بیماری‌های مختلف می شود.
یک بمب کثیف بلافاصله تعداد زیادی از انسان‌ها را نمی‌کشد، بلکه موجب می‌شود تعداد زیادی از انسان‌ها در چند نسل به دلیل ابتلا به بیماری‌های لاعلاج جان دهند.
اگر DNA جهش کند، سلول ممکن است سرطانی شود و سرطان در بدن پخش شود. تابش رادیواکتیو همچنین می‌تواند در کارکرد سلول اختلال ایجاد کند که منجر به بروز علایمی می‌شود که از آن با نام بیماری تشعشع یاد می‌شود. بیماری تشعشع می‌تواند مرگ‌آور باشد، ولی مبتلایان به آن می‌توانند با درمان‌های پیشرفته از آن نجات پیدا کنند، بخصوص اگر پیوند مغز استخوان روی آنها صورت پذیرد.
تابش یونیزکننده ازایزوتوپ‌های رادیواکتیو (رادیو ایزوتوپ ها) ساطع می‌شوند. ایزوتوپ‌های رادیواکتیو، اتم‌هایی با هسته ناپایدار هستند که با گذشت زمان دچار واپاشی می‌شوند؛ به عبارت دیگر، آرایش پروتون‌ها و نوترون‌ها در هسته اتم و الکترون‌ها در اطراف اتم به شکلی تغییر می‌کند که موجب می‌شود خصوصیات اتم تغییر کند. این واپاشی رادیواکتیو، انرژی فراوانی را در قالب تشعشع‌های یونیزه کننده آزاد می‌کند.
ما همیشه مقادیر اندکی از این تشعشع های یونیزه کننده را دریافت می‌کنیم که منشأ آنها طبیعی است: پرتوهای کیهانی که از فضا می‌آیند، ایزوتوپ‌های رادیواکتیو طبیعی، دستگاه‌های تابش X و مواردی از این دست. البته این تشعشع های طبیعی هم می توانند عامل بروز سرطان شوند، ولی احتمال ابتلا بسیار اندک است. چون ما در برابر مقادیر بسیار اندک آنها قرار داریم.
انفجار یک بمب کثیف، سطح این تشعشع را فراتر از مقدار معمول خود می‌برد و متناسب با آن، احتمال ابتلا به سرطان و بیماری تشعشع را افزایش می‌دهد. یک بمب کثیف بلافاصله تعداد زیادی از انسان‌ها را نمی‌کشد، بلکه موجب می‌شود تعداد زیادی از انسان‌ها در چند نسل به دلیل ابتلا به بیماری‌های لاعلاج جان دهند.
انواع بمب های کثیف
طرح‌های مختلفی برای ساختن یک بمب کثیف وجود دارد. انواع مختلف مواد انفجاری در مقادیر متنوع، بمب‌هایی در ابعاد مختلف و با قابلیت‌های انفجاری متنوع پدید می‌آورند و انواع و مقادیر مختلف مواد رادیواکتیو، می‌تواند موجب آلودگی مناطق مختلف تا اندازه‌های مختلف شود. برخی از این طرح ها عبارتند از:
- یک بمب کوچک که شامل یک تکه دینامیت و مقدار بسیار کمی ماده رادیواکتیو است.
- یک بمب متوسط، همانند یک خودروی کوچک که پر از مواد منفجره و مقدار بیشتری ماده رادیواکتیو است.
- یک بمب بزرگ، همانند یک کامیون پر از مواد منفجره و مقادیر زیاد مواد رادیواکتیو.
دستیابی داعش به بمب کثیف
گروه داعش مدعی شد که توانسته چند بمب کثیف بسازد و احتمالا از آنها برای حملات ویرانگرانه در لندن استفاده خواهد کرد. اعضای گروه داعش از طریق پایگاه‌های اجتماعی مدعی شده‌اند که پس از سرقت 40 کیلوگرم اورانیوم از یکی از دانشگاه‌های عراق موفق به ساخت چند “بمب کثیف” شده‌اند و اعلام کرده‌اند که احتمالا از این بمب برای حملات ویرانگر در لندن استفاده خواهند کرد.
به دست آوردن مواد منفجره معمولاً کار سختی نیست، ولی دست یابی به مواد رادیواکتیو کار بسیار سختی است، زیرا فقط در مرکزهای حفاظت شده و اماکن تحقیقاتی وجود دارند. با این حال برخی منابع در سراسر جهان وجود دارند که از حفاظت خوبی بهره‌مند نیستند و ممکن است در آینده خطر ساز شوند.
جدای از این که بدانیم بمب کثیف چگونه تهیه می‌شود و خطر دستیابی سودجویان به آن چقدر زیاد است، پرسش مهم این است که اگر کسی چنین بمبی را منفجر کند، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ پاسخ دقیقی برای این پرسش موجود نیست. می توانیم از ده متخصص در این زمینه بپرسیم و ده پاسخ متفاوت دریافت کنیم. تعیین دقیق اثرات یک بمب کثیف کار پیچیده‌ای است، چرا که عوامل بسیاری در این راه دخالت دارند؛ حتی وزش باد هم در تأثیرات چنین بمبی دخالت دارد!
یک بمب کثیف معمولی را در نظر می گیریم که بین ۵/۴ تا ۲۳ کیلوگرم ماده منفجره در بر دارد و مقدار بسیار کمی از ماده رادیواکتیو رده پایین همانند کبالت ۶۰ یا سزیوم ۱۳۷ که در آزمایشگاههای یک دانشگاه می‌توان آنها را پیدا کرد. چنین بمبی قدرت تخریب وحشتناکی ندارد. هر گونه مرگ آنی یا تخریب اولیه فقط به خود ماده منفجره برمی‌گردد. البته ماده منفجره مواد رادیواکتیو را در فضا پخش می‌کند و احتمالاً سطحی به مساحت چند کیلومتر مربع را آلوده خواهد کرد. البته بمب‌هایی که از ضایعات رادیواکتیو نیروگاه‌های هسته‌ای یا ژنراتورهای هسته‌ای قابل حمل استفاده می‌کنند، آسیب‌های بیشتری وارد خواهند کرد، ولی کارکردن با این مواد به مراتب دشوارتر است؛ چرا که تابش این مواد به قدری شدید است که در طول زمان ساختن و حمل و نقل بمب، سازندگان را از پای در می‌آورد.
در شرایط انفجار یک بمب معمولی، اگر در طول یک روز از شر لباس های آلوده خلاص شویم، حمام بگیریم و منطقه را پاکسازی کنیم، احتمالاً هیچ مشکلی پیش نخواهد آمد. انفجار بمب میزان تابش رادیواکتیو را از حد مجاز بالاتر می‌برد، ولی مقدار آن خیلی نیست. بدن انسان می‌تواند در کوتاه مدت، به خوبی از عهده مقابله با این اثرات برآید. البته مردمی که خیلی به انفجار نزدیک بوده‌اند، احتمالاً به بیماری تشعشع مبتلا می شوند و نیاز به مراقبت‌های بیمارستانی دارند.
سلاح هسته‌ای ترسناک‌ترین، خطرناک‌ترین و بی‌فایده‌ترین اختراع تاریخ بشر است.
نگرانی اصلی در مورد تابش‌های بلند مدت است. بسیاری از ایزوتوپ‌های رادیواکتیو، با مواد دیگر بسیار خوب واکنش می‌دهند (از جمله با بتن و فلزات) و از این رو نمی‌توان بدون نابود کردن قطعات ساختمانی، تمامی مواد رادیواکتیو را پاکسازی کرد. حتی پس از آنکه گروه‌های پاکسازی بخش اعظم مواد مضر را جابجا کردند، باز هم بخش اندکی از این مواد باقی می‌مانند که می‌توانند تا سالها و بلکه دهها سال به تشعشع دهند. هر کس در چنین منطقه‌ای زندگی کند، به طور منظم و در دوره‌ای طولانی تحت اثر تابش‌های مضر قرار می‌گیرد و احتمالاً به سرطان مبتلا خواهد شد.
پرسشی که اکنون مطرح می‌شود، این است که آیا این مقدار اندک، می‌تواند خطر بسیار اندکی را متوجه مردم بکند، خطری به مراتب فراتر از عوامل فعلی ایجاد کننده سرطان؟ دانشمندان برای پاسخ به این پرسش، دو دسته می شوند: گروه نخست معتقد است که اگر دولت، چند هفته تا چند ماه را به پاکسازی منطقه بگذراند، آنگاه خطرات احتمالی قابل صرف‌نظر خواهد بود. اما گروه دوم، می گویند ممکن است شدت حمله بمب کثیف به قدری زیاد باشد که یک شهر را برای سالها و حتی دهها سال غیر قابل سکونت نماید.
این که کدامیک از این دو نظر درست است، چیزی است که نمی توان با قطعیت گفت. برای هر دو پاسخ نمونه هایی وجود دارد. هیروشیما و ناکازاکی که به دلیل انفجار بمب هسته ای در معرض تابش های شدید رادیواکتیو قرار گرفتند، ولی امروزه کاملاً ایمن هستند. از سوی دیگر، مناطقی در اطراف نیروگاه هسته ای چرنوبیل وجود دارند که به دلیل تابش شدید رادیواکتیو هنوز ناامن محسوب می شوند.
ساختن بمب هسته‌ای نه کار ساده‌ای است که چند تروریست بخواهند در یک زیرزمین آن را بسازند و نه هیچ کشوری می‌تواند همه مراحل آن را مخفیانه پیش ببرد. برای ساخت بمب اتمی هم دو روش کلی وجود دارد: غنی‌سازی اورانیوم به میزان بالای 90 درصد (معمولا 95 درصد) که راه سخت‌تر و زمان‌بری است، و فرآوری پلوتونیوم تولیدشده در میله‌های سوخت رآکتورهای آب‌سنگین که راه آسان‌تر و سریع‌تر است. برخی مراحل ساخت بمب هسته‌ای نیازمند آزمایش است و معمولا همین مرحله آزمایش است که ساخت بمب را لو می‌دهد. طی 70 سالی که از ساخت نخستین بمب اتمی می‌گذرد، فقط رژیم اشغالگر قدس بوده که تسلیحات هسته‌ای خود را بدون آزمایش کردن توسعه داده؛ امری که گفته می‌شود با کمک‌های علمی-فناوری فرانسه و سپس ایالات‌متحده محقق شده است.
شایع است که اسرائیل به آفریقای‌جنوبی در ساخت بمب اتمی کمک کرد و عملا آزمایش هسته‌ای خود را با مشارکت این کشور و در اقیانوس هند انجام داد. اما این موضوع هرگز تأیید یا تکذیب نشد.
واقعیت این است که سلاح هسته‌ای ابزار بزرگ، سنگین و بسیار خطرناکی است؛ باید در شرایط کنترل‌شده‌ای نگهداری شود و به خاطر حساس بودنش نمی‌توان آن را با هر ابزاری و به هر روشی منتقل کرد. سلاح هسته‌ای به خاطر مقادیر زیاد مواد رادیواکتیو تقریبا خالص، تشعشعات رادیواکتیو فراوانی تولید می‌کند و از فواصل نسبتا دور حسگرها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سلاح هسته‌ای اسباب‌بازی پلاستیکی نیست که بتوان آن را مثلا در کوله‌پشتی یا کیف گذاشت و به‌راحتی این‌طرف و آن‌طرف برد.
برگرفته شده از: Paydarymelli
