انجام تغییرات بی‌سابقه در صد سال گذشته
ایگور اسکریپکا (IGOR SKRYPKA)
ا. م. شیری
انگار این جملۀ شی جین‌پینگ، رهبر جمهوری خلق چین که هنگام خداحافظی با ولادیمیر پوتین در پایان سفر خود به مسکو بر زبان راند، به طور تصادفی به پرواز درآمد: «ما در حال انجام تغییراتی هستیم که در ۱۰۰ سال گذشته اتفاق نیفتاده است. مواظب خودت باش دوست عزیز»!
و واقعاً هم، نشانه‌های تغییر، که پس از آن جهان دگرگون خواهد شد، روز به روز آشکارتر می‌شود.
در خاورمیانه، روابط بین دو دشمن قدیمی- ایران شیعه و عربستان سعودی سنی عادی شده است. جنگ ده سالۀ یمن رو به پایان است. همزمان روابط عربستان و سوریه عادی شده و روند احیای روابط سوریه و ترکیه در حال انجام است. به یاد داریم زمانی این ترک‌ها و سعودی‌ها قاطعانه به دنبال سرنگونی دولت اسد بودند.
این ضرب‌المثل عربی به نوعی (از جهت مخالف) تأئید می‌شود: «اگر امروز دو همسایه با هم دعوا می‌کنند، یعنی روز قبل یک انگلیسی با یکی از آن‌ها ملاقات کرده است». به محض اینکه نفوذ آمریکا در این منطقه مهم تضعیف شد، درگیری‌های طولانی مدت رنگ باختند.
چرخش عربستان با توجه به اینکه شراکت راهبردی آن با ایالات متحده در مدت چندین دهه بر اساس اصل «نفت در برابر حمایت» استوار بود، مهمتر است.
در این حالت، «نفت»، قبل از هر چیز به معنای سیاست قیمت‌گذاری در راستای منافع آمریکا بود. سعودی‌ها حداقل دو بار- در سال ۱۹۸۵ و ۲۰۱۴، قیمت‌ها را پائین آوردند تا اتحاد جماهیر شوروی (و روسیه) را «ضربه فنی» کنند. اما روسیه در مقابل ضربۀ دوم مقاومت کرد.
و از همه مهمتر، نفت با دلار معامله می‌شد که یکی از مهم‌ترین عواملی بود که دلار را به جایگاه «پول جهانی» ارتقاء داد!
و اما سعودی‌ها (و نه فقط آن‌ها) احساس کردند که روسیه و چین در مقایسه با آمریکایی‌ها اعتماد بیشتری نسبت به آینده به آن‌ها می‌دهند. تصمیم اخیر اوپک پلاس برای کاهش سهمیه‌های تولید نفت برای حفظ قیمت آن که با نارضایتی شدید مواجه شد، این واقعیت را به وضوح نشان داد. و امتناع فزاینده از دلار به عنوان وسیلۀ تسویه حساب‌های بین‌المللی، از نظر ایالات متحده حساس‌ترین مسئله است.
از میان آخرین خبرها: چین و برزیل (اولین و هشتمین اقتصاد جهان) برای کنار گذاشتن دلار در تسویه حساب‌های متقابل توافق کردند. این اتفاق در جریان سفر لولا داسیلوا رئیس جمهور برزیل به چین رخ داد. بدین نحو که در مراسم تحلیف دیلما روسف (رئیس جمهور سابق برزیل)، بعنوان رئیس جدید بانک توسعۀ بریکس، پیشنهاد ایجاد یک ارز جایگزین دلار برای استفاده در تسویه حساب‌ها ارائه شد.
در بارۀ بریکس باید بطور خاص صحبت کرد. ایران، آرژانتین و الجزایر رسماً برای عضویت در این انجمن درخواست داده‌اند و ده‌ها کشور دیگر، از جمله اندونزی، مکزیک، عربستان سعودی و مصر برای عضویت در این انجمن ابراز تمایل نموده‌اند.
افزایش شدید علاقه‌مندی به عضویت در بریکس، نشاندهندۀ یک روند مهم است و آن اینکه از «تنها هژمون» (ایالات متحده) دیگر نباید ترسید. اما ترس خود آمریکایی‌ها برای از دست دادن هژمونی را تاکر کارلسون، محبوب‌ترین مجری تلویزیون آمریکایی، به وضوح بیان کرد: «اگر دلار به عنوان یک ارز ذخیره متوقف شود، ما یک شبه گدا خواهیم شد».
شی جین‌پینگ تنها یک هفته پس از انتخاب مجدد به عنوان رئیس جمهور چین، یک سفر تاریخی به مسکو انجام داد و این نشاندهندۀ آغاز تجدید نظر اساسی در «نظم مبتنی بر قوانین» (۱) بدنام بود که به تازگی به عنوان توجیهی برای دیکتاتوری بین‌المللی ایالات متحده عمل کرد.
سفر لولا داسیلوا، رئیس جمهور برزیل به پکن و به دنبال آن، سفر سرگئی لاوروف، وزیر خارجۀ روسیه به برزیل، نشاندهندۀ این واقعیت است که بزرگترین اقتصاد آمریکای لاتین به مشارکت نزدیک با روسیه و چین می‌پیوندد.
همچنین، مکرون رئیس جمهور فرانسه به همراه اورسولا فون‌درلاین، رئیس کمیسیون اروپا از چین دیدن کرد. وی برخلاف مکرون با استقبال سرد چینی‌ها روبرو شد و جدای از نشست سه‌جانبۀ پروتکلی، مذاکرات رهبران فرانسه و چین بدون مشارکت وی انجام گرفت. در بیانیۀ مشترک پس از این مذاکرات، از تمایل طرفین به «تقویت نظام بین‌المللی چندجانبه در دنیای چندقطبی تحت نظارت سازمان ملل متحد» صحبت شده است. چند قطبی اصطلاحی است که موجب عصبانیت واشینگتن می‌شود.
مکرون پس از بازگشت از چین گفت که اتحادیۀ اروپا باید به «خود مختاری استراتژیک» از ایالات متحده دست یابد و به «سومین ابرقدرت» تبدیل شود. البته، همه این‌ها با تضمین تعهد به روابط متفقین با ایالات متحده همراه بود. با این حال، آمریکایی‌ها حتی در اروپا، که دست نشاندۀ خودشان است، با «نافرمان‌ها» مشکل دارند.
واشینگتن با از دست دادن مواضع اقتصادی و سیاسی خود، آخرین شرط‌بندی را بر سر اوکراین می‌کند. ماتئوش موراویسکی، نخست وزیر لهستان، در این باره صریحاً گفت: «اگر ما اوکراین را از دست بدهیم، در واقع، جهان را برای چندین دهه از دست خواهیم داد. شکست در اوکراین می‌تواند آغازی بر پایان دوران طلایی غرب باشد».
خوب، هدف از اوکراین و اوکراینی‌ها در این طرح بسیار ساده است: گوشت دم توپ، مواد مصرفی ارزان قیمت در تلاش‌های آمریکا، اگر نه برای جلوگیری، حداقل برای به تعویق انداختن «تغییر بی‌سابقه در ۱۰۰ سال گذشته».
نقل از: پورتال بنیاد فرهنگ راهبردی
(۱)- مطلب مرتبط: «نظم جهانی مبتنی بر قوانین»، خطری برای کل جهان
۱۰ اردیبهشت- ثور ۱۴۰۲
