اعصار قدیم افغانستان
مختصر اعصار قدیم افغانستان تا پنجصد سال اخیر برای دوستانی که وقت کافی برای مطالعه کتب قطور تاریخ را ندارند ونیز برای وضاحت انانیکه افغانستان را جزء تاریخ ایران ویا با کلمات جدید حوزه تمدنی ایران باستان تبلیغ میکنند به رویت ،کتاب افغانستان در مسیر تاریخ نوشته زنده یاد غبار.
(قابل یادآوری است که ذکر نام افغانستان در ان اعصار منظور سرزمینهای است که امروز به همین نام مسمی است .)
عصر اوستا :
کتاب اوستا توسط زردشت نوشته شده بود که بیک هزار سال قبل از میلاد مسیح یا سه هزار قبل از امروز میرسد .دران زمان پول وجود نداشت معاملات وداد وستد جنس به جنس صورت میگرفت . باغداری وزراعت ومالداری پیشه اصلی شمرده میشد.
ترکیب اجتماعی ان وقت مبنی بر سه طبقه بود : روحانی ، نظامی ودهقان . پیشه وران ودهقانان بیشترین فشار کار را متحمل میشدند انها بار ستم روحانیون ونظامی هارا برمیداشتند سلطه سیاسی بدست روحانیون بود .
دوره هخامنشی ها :
دران زمان افغانستان بنام باختر یاد میشد که سر راه هندوستان اسیای میانه وایران واقع واز اهمیت اقتصادی وتجارتی برخوردار بود این دور نصف اول هزار سال قبل ازمیلاد مسیح را دربر میگرفت .
هجوم سوار کاران چادر نشین اسیای مرکزی دولت باختر را ضعیف ساخته به شهزاده نشین ها تقسیم کرده بود .
درقرن هفتم قبل از میلاد دولت مادها وبعد دولت هخامنشی تاسسی شد . دولت هخامنشی در قرن شش قبل از میلاد دولت اسیای صغیررا منهدم ساخت وبعدآ متصرفات یونانی اسیای صغیر را به ایران ملحق کرد . کوروش پادشاه هخامنشی ها ( ۵۴۵ تا ۵۳۵ قبل ازمیلاد ) به افغانستان حمله نموده قسمت هایی این سرزمین را اشغال ودر جنگ سختی در کاپیسا درسال ۹۳۵ ق.م. کشته شد .
با لشکر کشی یونان بر ایران در قرن چهارم ق.م. داریوش سوم (۳۸۵ — ۳۳۳ ق.م.) مقاومت نتوانست وبه افغانستان روی اورد اما از اثر فیام مردم ناکام شد و( بسوس) والی باختر اعلان استقلال کرده وداریوش سوم را کشت .
ظهور اسکندر مقدونی:
اسکندر در سال ۳۲۷ ق.م. از طریق افغانستان بصوب هند لشکر کشی نمود .ازاثر چهار سال جنگ در افغانستان عساکر او خسته شده بود وحین برگشت بسوی یونان در سن ۳۲ سالگی در بابل فوت نمود .
افغانستان بعد از فوت اسکندر به چهار ولایت تقسیم وتوسط چهار والی اداره میشد ؛ والی باختر وسغدیانه ، والی نشین کابلستان واطراف ان ، والی نشین هرات وسیستان ووالی نشین قندهار وبلوچستان . یکی ازین والی ها درسال ۲۵۰ ق.م. استقلال افغانستان را اعلان نمود .
عصر یونان وباختری :
والی باختر وسغدیانه استقلال دولت یونان وباختری را اعلان نمود . در سال ۱۷۵ ق.م. دولت یونان وباختری خاتمه یافت .
عصر کوشانی ها :
کوشانی ها یا یوچی ها ازجمله قبایل ستی ها اند وستی ها اصلآ در کاشِغرستان در همسایگی چین زندگی میکردند واز قرن هفتم تا قرن سوم ق.م. از تیانشان تا اورال گسترش یافتند وبعدها وارد بین النهرین یعنی سرزمین های میان سیحون وجیحون شدند وبعدها قبایل سکایی به شمول تخارها امورا عبور کردند . تخارستان بنام تخاری ها مسمی شد ، یوچی ها یا کوشانی ها درقرن اول ق.م. امورا عبور وباختر را اشغال کردند اولین پادشاه این طایفه ( کجولا کدفیزس ) نام داشت او از هندوکش گذشت ودر سال ۴۰ ق.م. کابلستان را اشغال وتا رود سند پیشرفت .
کنیشکا مقتدر ترین پادشاه کوشانی بود که بین سالهای ۱۲۰ تا ۱۶۰ میلادی سلطنت کرد .بگرام پایتخت تابستانی وپشاور پایتخت زمستانی اش بود . اینها در سال ۲۲۰ومیلادی منقرض شده جای انهارا امارت های کوچک محلی گرفت .
یفتلی ها
یفتلی ها در اواخر قرن سوم میلادی ظهور کردند .قبل براین در افغانستان دولت پارتی ها ی هندوستان مسلط بود ودر سال ۲۲۴ میلادی این دولت در غرب افغانستان توسط اردشیر ساسانی ازبین رفت ،درقرن سوم وچهارم میلادی تا کابلستان تحت تسلط دولت ساسانی بود .
هیاطله یا یفتلی ها اصلآ از قبایل ستی بودند وپادشاه اول انان بنام ( افتایلو) یاد میشد .یفتلی ها ساسانی هارا در افغانستان شکست دادند .اخرین پادشاه یفتلی ها بنام ( تورامانا ) به هند حمله نموده دولت گوپتا ها را در هند منقرض ساخت ولی بعدها خود در هند مغلوب شد وباز افغانستان به امارتهای کوچک تقسیم شد .
ترکها در افغانستان :
ترکها با ساسانی ها متحد شده دولتهای محلی یفتلی هارا شکست دادند ودر سال ۵۶۶ م. به اثر جنگ میان ترکها وساسانی ها ساسانی ها شکست خوردند وترکها جانشین انها شدند .
عرب در افغانستان
اولین حمله اعراب در زمان خلفای راشدین درسال ۶۴۲ م. آعاز ومدت ۲۰ سال ادامه یافت . عربها بنام تعقیب یزگرد ساسانی داخل افِانستان شدند وبه نشر دین اسلام پرداختند .
اموی ها در افغانستان با ظلم عمل میکردند . درسال
۷۲۵ م. اتحادی برعلیه اعراب متشکل از نیزک بادغیسی سپهبد بلخ ، جغبویه شاه تخارستان ، بازان امیر مروالرود وامرای جوزجان به میان امد ورتبیل شاه کابل به ایشان پیام داد که در صورت شکست کابلستان به ایشان پناه میدهد اما به اثر خیانت این اتحاد شکست برداشت وسر نیزک و جغبویه را بریدند وبه دمشق پایتخت اموی ها فرستادند .
ابو مسلم خراسانی :
ازاثر استبداد عرب ابو مسلم خراسانی قیام کرد وبه دعوت او به تعداد یک لک سواره وپیاده جمع شدند وباعث شکست امپراطوری اموی ها گردیدند .
عباسی ها :
بعد از قتل ابو مسلم خراسانی توسط اعراب مردم هرات برهبری یک مرد زردشتی بنام (سند باد) قیام کردند درجنگ با اعراب هراتی ها چهارده هزار کشته دادند .
برای ختم خشونتها ( مرجیله ) دختر استاد شیس بادغیسی را بزنی هارون الرشید به بغداد فرستادند ازاو مامون الرشید بدنیا امد که بعدها والی خراسان مقرر شد .
دولت طاهری ها :
بعدازختم سلطه عباسی ها دولت طاهری برهبری طاهر پوشنجی ( حالا زنده جان هرات ) تاسیس شد ( ۸۲۱ تا ۸۷۲ م.)
صفاری ها :
بعد از طاهریان یعقوب لیث صفاری به پادشاهی افغانستان رسید او یک دولت نیرومند تاسس کرده کابل شاهان را شکست داد ووحدت انوقت افغانستان را تامین نمود که در وقت اعراب به سرزمین اسلامی وغیر اسلامی تقسیم شده بود او از سال ۸۷۲ تا ۹۱۰ م. حکومت کرد زبان عربی را عقب زد ودری را عمومیت بخشید .
سامانی ها :
این ها از ۸۹۲ تا ۹۹۹ پادشاهی کردند این خانواده دین زردشتی داشتند وبعدها اسلام اوردند ودر ماوراءالنهر زندگی میکردند .به اثر جنگی که دربلخ بین عمرولیث صفاری واسمعیل سامانی رخ داد عمرولیث اسیر گردید .
غزنویان ۹۶۲ تا ۱۲۴۸:
موسی این خانواده سبکتگین جدید الاسلام بود او با دولت برهمنی کابلستان جنگید ، لغمان را مسلمان ساخت وبرهمنیان را تا کنار رود اتک دور رانده پشاور را تصرف کرد بعدازاو پسرش محمود غزنوی پادشاه شد ه ازقزوین ایران تا دریای ستلج شمال هند واز خوارزم تا بحیره عرب امپراطوری اش را گسترش داد .
دولت سلجوقی ۱۰۳۸ تا ۱۱۵۳ :
اینها قبایل بت پرست بودند موسس انها ( دقاق ) ترکمن بود پسر دقاق بنام سلجوقی اسلام را قبول کرد او باعث شکست مسعود غزنوی شد.پادشاهان این خانواده همه بیسواد بودند اما وزرای دانشمند منجمله نطام الملک نویسنده کتاب سیاست نامه در خدمت انها میبود ازپادشاهان مشهور این خانواده سلطان سنجر سلجوقی بود .
غوری ها ۱۱۴۸ تا ۱۲۱۴ :
اولین شخص این خانواده امیر فولاد شنسبی بود که درنهضت ملی مردم افغانستان بر ضد امویها با ابومسلم خراسانی شرکت داشت .
خانواده سوری ازخانواده های مشهور غور ومشهورترین فرد انها در فبل از اسلام ( ماهویه غوری) بود که یزگرد ساسانی را کشته بود .
علاء الدین جهانسوز بنیانگذار سلطنت غوری هاست که هفت سبانه روز غزنی را به اتش کشید .
شیبانی ها :
محمد شیبانی در سال ۱۵۰۰ م. درماوراء النهر اعلان پادشاهی نمود ودر سال ۱۵۱۰ م. بعصی شهرهای افغانستان را فتح نمود ولی از اثر جنگ با شاه اسمعیل صفوی شکست برداشت وکشته شد .
سه پادشاه نیرومند ایران درین سرزمین کشته شدند معنی ان این است که مردم این خطه به انها سرتسلیم پائین نکرده از خاک ووطن و فرهنگ شان علیه ان متجاوزین دفاع کرده اند .
