ارتباط ژئوپولیتیک مواد معدنی با جنگ؛ ترامپ در اوکراین به دنبال چیست؟
ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، تلاش اولیه آمریکا را برای دست یافتن به معادن حیاتی این کشور به‌عنوان پیش‌پرداخت برای ادامه کمک‌های نظامی و اقتصادی برای جنگ با روسیه رد کرد.
رویترز به نقل از منابع آگاه گزارش داد که واشنگتن پیشنهاد کرده است ۵۰ درصد از مواد معدنی مهم اوکراین را در اختیار بگیرد و زلنسکی این پیشنهاد را رد نکرد، اما گفت که هنوز حاوی مقررات امنیتی مورد نیاز کی‌یف نیست.
زلنسکی در جدیدترین واکنش به این درخواست ترامپ با بیان اینکه کشورم را نمی‌فروشم، گفت: واشنگتن ۶۷ میلیارد دلار تسلیحات و ۳۱.۵ میلیارد دلار کمک بودجه به اوکراین ارائه کرده است.
وی بیان کرد: درخواست واشنگتن برای انتقال ۵۰۰ میلیارد دلار مواد معدنی از اوکراین صحبت جدی نیست.
ترامپ می‌گوید که آمریکا به ارزش ۵۰۰ میلیارد دلار از منابع اوکراین -از ذخایر معدنی گرفته تا نفت و گاز و حتی زیرساخت‌هایی مانند بنادر- در ازای کمک‌های نظامی گذشته برای دفاع در برابر روسیه طلبکار است.
براساس آمار وزارت خارجه آمریکا، این رقم به‌طور قابل توجهی بیشتر از مجموع ۶۹.۲ میلیارد دلار کمک نظامی واشنگتن از سال ۲۰۱۴ است.
موارد گسترده مواد کمیاب معدنی
مواد معدنی حیاتی فلزات و سایر مواد خام مورد نیاز برای تولید محصولات با فناوری پیشرفته، بهویژه محصولات مرتبط با انتقال انرژی سبز، لوازم الکترونیکی مصرفی، زیرساخت‌های هوش مصنوعی و سلاح‌ها هستند.
عجله برای مقابله با بحران آب و هوا و دور شدن از سوخت‌های فسیلی باعث هجوم مواد معدنی انتقال انرژی مانند کبالت، مس، لیتیوم و نیکل شده است که برای برق‌رسانی حمل‌ونقل و ساخت توربین‌های بادی مفید هستند.
از همین مواد معدنی و سایر مواد معدنی برای ساخت تلفن‌های همراه، مراکز داده هوش مصنوعی و تسلیحاتی مانند هواپیما‌های جنگنده اف-۳۵ استفاده می‌شود و تقاضای زیادی برای آنها ایجاد می‌کند.
رقابت ژئوپولیتیک برای دستیابی به مواد معدنی حیاتی
با تغییر اقتصاد و فناوری جهان، ارزش مواد معدنی حیاتی افزایش یافته و رقابت ژئوپلیتیکی برای دسترسی به آنها در حال افزایش است.
در سال ۲۰۲۳، آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) برآورد کرد که بازار مواد معدنی انتقال انرژی به ۳۲۰ میلیارد پوند در سال ۲۰۲۲ رسیده است که ۲ برابر ارزش آن در ۵ سال پیش است.
این آژانس می‌گوید اگر کشور‌ها به طور کامل تعهد‌های خود را در زمینه انرژی پاک و آب و هوا اجرا کنند، انتظار می‌رود تقاضا تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۲ برابر و تا سال ۲۰۴۰ حدود ۳ برابر شود.
کدام مواد معدنی حیاتی محسوب می‌شوند؟
اصطلاح کانی‌های حیاتی یک اصطلاح علمی نیست بلکه یک اصطلاح سیاسی است و کشور‌های مختلف بسته به اهداف داخلی و ژئوپلیتیکی خود فهرست‌های مختلفی از مواد معدنی حیاتی دارند.
در سال ۲۰۲۲، سازمان زمین شناسی آمریکا (USGS) فهرستی از ۵۰ ماده معدنی، از آلومینیوم گرفته تا زیرکونیوم را منتشر کرد که از نظر آنها نقش مهمی در امنیت ملی، اقتصاد، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و زیرساخت‌ها بازی می‌کنند.
اجزای قابل‌توجه آرسنیک، برای نیمه‌هادی‌ها، بریلیم، به‌عنوان یک عامل آلیاژی در صنایع هوافضا و دفاعی، کبالت، لیتیوم و گرافیت، برای تولید باتری‌ها، ایندیوم، در صنعت صفحه نمایش‌های لمسی و تلوریم برای تولید انرژی خورشیدی استفاده می‌شوند.
قانون انرژی آمریکا تصریح می‌کند که این فهرست باید هر ۳ سال یک‌بار به‌روز شود، به این معنی است که بررسی می‌شود و تعیین می‌شود که به‌عنوان مثال با توجه به فضای سیاسی جدید در این کشور، کدام مواد معدنی ظاهر یا ناپدید می‌شوند.
عناصر خاکی کمیاب چیست؟
به گزارش گاردین، عناصر خاکی کمیاب (REEs) زیرمجموعه‌ای از ۱۷ ماده معدنی حیاتی هستند که برای تلفن‌های همراه، وسایل نقلیه الکتریکی، سیستم‌های هدایت موشک و سایر کاربرد‌های الکترونیکی، صنعتی و انرژی ضروری هستند.
علی‌رغم نام آنها، بیشتر عناصر خاکی کمیاب به‌خصوص کمیاب نیستند، اما استخراج و تصفیه آنها بسیار دشوار است و از نظر زیست‌محیطی بسیار مخرب است؛ به این معنی که تولید در مکان‌های بسیار کمی، بهویژه چین، متمرکز است.
این مواد شامل اوروپیم است که در میله‌های کنترل نیروگاه هسته‌ای استفاده می‌شود، دیسپروزیم، گاندولینیم و پرازئودیمیم که در آهنربا‌های تلفن همراه استفاده می‌شود و گادولینیوم، هولمیوم و ایتربیوم که در لیزر‌ها از جمله موارد دیگر استفاده می‌شود.
اوکراین چه مواد معدنی حیاتی دارد؟
براساس داده‌های نهاد‌های دولتی اوکراین که رویترز به آنها اشاره کرده است، این کشور دارای ذخایری شامل ۲۲ ماده از ۳۴ ماده معدنی است که اتحادیه اروپا آنها را به‌عنوان حیاتی شناخته است، از جمله خاک‌های کمیاب مانند لانتانیم، سریم، نئودیمیم، اربیوم و ایتریم.
براساس تحقیقات کمیسیون اروپا، پیش از شروع جنگ، اوکراین یکی از تامین‌کنندگان کلیدی تیتانیوم است و حدود ۷ درصد از تولید جهانی را در سال ۲۰۱۹ به خود اختصاص داد.
این کشور همچنین ادعا می‌کند ۵۰۰ هزار تن ذخایر لیتیوم و یک‌پنجم گرافیت جهان را که جزء حیاتی نیروگاه‌های هسته‌ای است، در اختیار دارد.
اوکراین بر روی یکی از بزرگ‌ترین ذخایر معدنی مهم اروپا از جمله لیتیوم و تیتانیوم قرار دارد که بسیاری از آنها استفاده نشده است.
این کشور دارای عناصر کمیاب خاکی مانند لانتانیم و سریم است که در تلویزیون و نور استفاده می‌شود، نئودیمیم، مورد استفاده در توربین‌های بادی و باتری‌های برقی و اربیوم و ایتریوم که کاربرد‌های آنها از انرژی هسته‌ای تا لیزر را شامل می‌شود.
تحقیقات نشان می‌دهد که اوکراین دارای ذخایر اسکاندیم است، اما داده‌های دقیق در این رابطه طبقه‌بندی شده است.
این مواد معدنی برای وسایل نقلیه الکتریکی و دیگر تلاش‌های انرژی پاک و همچنین تولید دفاعی حیاتی هستند.
برآورد‌های مبتنی بر اسناد دولتی نشان می‌دهد که منابع اوکراین نیز بسیار متنوع است؛ فارینپالیسی دریافت که اوکراین دارای ذخایر تجاری مرتبط ۱۱۷ از ۱۲۰ ماده معدنی صنعتی پرمصرف در بیش از ۸ هزار و ۷۰۰ ذخایر بررسی‌شده است.
این ذخایر شامل نیم میلیون تن لیتیوم است که هیچ کدام از آنها استفاده نشده است و این امر اوکراین را به بزرگ‌ترین منبع لیتیوم در اروپا تبدیل می‌کند.
ذخایر گرافیت اوکراین، یک جزء کلیدی در باتری‌های خودرو‌های الکتریکی و راکتور‌های هسته‌ای، ۲۰ درصد از منابع جهانی را تشکیل می‌دهد و این ذخایر در مرکز و غرب این کشور قرار دارند.
تعجب‌آور نیست که ترامپ مشتاق بهرهمندی از این معادن است، بهویژه که چین همچنان یک بازیگر کلیدی در استخراج مواد معدنی مانند تیتانیوم است.
