درس فاجعۀ نابودسازی لیبی
رأی‌گیری در سازمان ملل متحد در بارۀ وضعیت دریای سرخ: درسی از فاجعۀ نابودسازی لیبی
یوری باریسوف (YURI BORISOV)
ا. م. شیری
قطعنامۀ شماره ۲۷۲۲ (۲۰۲۴) شورای امنیت دربارۀ دریای سرخ به آمریکا حق تجاوز نمی‌دهد.
رأی کنونی در شورای امنیت سازمان ملل متحد دربارۀ وضعیت دریای سرخ در نگاه اول، تا حدودی یادآور این داستان بدنام است که چگونه روسیه و چین در سال ۲۰۱۱ «اجازۀ تجاوز» به لیبی دادند.
امتناع مسکو و پکن از رأی دادن به قطعنامه در آن زمان، راه مداخلۀ نظامی غرب علیه این کشور را باز کرد. به نظر می‌رسد امروز هم اتفاق مشابهی روی داده است. روسیه و چین بار دیگر به قطعنامۀ شورای امنیت رأی ممتنع دادند، نه رأی منفی. هرچند واسیلی نیبنزیا، نمایندۀ روسیه تاکید کرد که نویسندۀ این قطعنامه، یعنی آمریکا، نه آنقدر که برای تضمین امنیت دریای سرخ، بلکه، با عطف به ماسبق، برای کسب مشروعیت به اقدامات ائتلاف و دستیابی به تأئید دائمی شورای امنیت تلاش میکند.
چرا مسکو و پکن چنین تصمیم گرفتند و آیا واقعاً شبیه پروندۀ لیبی است؟ بلافاصله می‌توان گفت که هیچ دلیل قانع‌کننده‌ای برای چنین استنتاج وجود ندارد.
روسیه با در نظر گرفتن مجموع شرایط، به سادگی نمی‌توانست رأی دیگری بدهد. اگر به چنین قطعنامه‌ای رأی منفی می‌داد، منافع اقتصادی جدی چین و تعدادی دیگر از کشورهای غیر غربی را که تجارت با اروپا از طریق کانال سوئز برای آن‌ها اهمیت زیادی دارد، به خطر می‌انداخت.
اگر روسیه از چنین قطعنامه‌ای حمایت می‌کرد، خود به خود در ردیف بدترین دشمنان متحد استراتژیک خود، یعنی ایران که به دلیل بالاترین اولویت‌های سیاست امروزی جهان از عهدۀ آن برنمی‌آید، قرار می‌گرفت.
انگیزۀ اصلی تصمیم روسیه، حفظ موازنۀ قدرت جهانی و بی‌میلی قاطع برای آسیب رساندن به آن به ضرر منافع راهبردی خود و همچنین منافع نزدیک‌ترین شرکای خود در بریکس و سازمان همکاری شانگهای بود. دلیلی وجود ندارد که آن را کوته فکر تصور کنیم.
در مورد محکومیت اقدامات حوثی‌ها علیه کشتیرانی بین‌المللی و تثبیت بندِ «حق کشورهای عضو، طبق قوانین بین‌المللی، برای محافظت از کشتی‌های خود در برابر حملات، از جمله مواردی که حقوق و آزادی‌های دریانوردی را تضعیف میکند» در قطعنامه، چیز جدیدی به هنجارهای فعلی حقوق بین‌الملل که دقیقاً همین را می‌گوید، اضافه نمی‌کند.
به هر حال، این واقعیت توسط لیندا توماس-گرینفیلد، رئیس هیئت آمریکایی نیز به رسمیت شناخته شد و گفت که ما در مورد اصل مبرهن حفظ آزادی دریانوردی در آبراه‌های حیاتی برای جریان آزاد تجارت جهانی صحبت می‌کنیم. او افزود، که مدت‌هاست این موضوع تثبت شده که دولت‌ها حق دارند از بازرگانان و کشتی‌های خود محافظت کنند.
به این ترتیب، آمریکای متجاوز مطلقاً هیچ ارزش افزوده‌ای برای جاه‌طلبی‌های خود دریافت نکرد. شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز نمی‌خواست به یکی از طرف‌های درگیری تبدیل شود و در تلاش‌های غرب برای سرکوب دشمنانش در خاورمیانه، شانه‌های خود را به سکوی غربی‌ها تبدیل کند.
این درست برعکس قطعنامۀ ۲۰۱۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد لیبی است که با ایجاد حق مداخلۀ نظامی به معنای واقعی کلمه در این کشور، آمریکا بلافاصله از آن سوء‌استفاده کرد. امروز هیچکس چنین حقی را به آن نداده است.
البته، آمریکا اگر بخواهد می‌تواند «حق حفاظت از آزادی دریانوردی» خود را به ویژه، شاید با توجه به مهم‌ترین نکتۀ قطعنامۀ «محکومیت ارائه تسلیحات به حوثی‌ها با نقض قطعنامۀ ۲۲۱۶ سال ۲۰۱۵»، به گونه‌ای تفسیر کند، که شیاطین در جهنم نیز از آن بیمار شوند. بدیهی است که منظور از تدارکات ادعایی ایران به جنبش انصارالله، تسلیحات مختلف، از جمله موشک‌های بالستیک و کروز است.
گذشته از این، در اینجا یک تفاوت ظریف‌تر از مو وجود دارد. نه اکنون سال ۲۰۱۱ است و نه ایران و متحدان منطقه‌ای آن لیبی! بنابراین، آمریکا مجبور خواهد شد، صرف نظر از قطعنامۀ شورای امنیت سازمان ملل متحد، در این منطقه بسیار با احتیاط عمل کند تا با اقدامات عجولانۀ خود اوضاع را به هم نزند. درغیر این صورت، «بهای مسئله» برای آمریکا فوق‌العاده بالا خواهد بود.
با در نظر گرفتن همۀ شرایط فوق، به نظر می‌رسد تصمیم فدراسیون روسیه و چین برای عدم مخالفت با این قطعنامۀ آمریکا هیچ جایگزین منطقی ندارد.
خوب، اگر واشینگتن، همانطور که انتظار می‌رود، این سند را به عنوان یک کارت سفید برای ماجراجویی نظامی بعدی خود تعبیر کند، آنگاه عواقب آن برای آمریکا می‌تواند به قدری وخیم تمام شود، که نه مسکو و نه پکن قطعاً به پشیمانی از رأی ممتنع مجبور نخواهند شد.
اولاً، به این دلیل که در آستانۀ انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، این ماجراجویی می‌تواند برای دولت فعلی آمریکا مرگبار باشد. ثانیاً، آمریکا برای دست زدن به یک عملیات جدی در منطقه قدرت کافی ندارد. بخصوص اینکه نمی‌تواند با یک ناو هواپیمابر که خودش مورد حمله قرار می‌گیرد، زیاد بجنگند. آمریکا برای تقویت جدی گروه‌بندی خاورمیانه‌ای حود، زمان کافی ندارد. زیرا، انتخابات نزدیک است.
پی‌نوشت: عبدالمالک الحوثی، رهبر جنبش انصارالله یمن، با اعلام بسیج در اکثر استان‌های کشور تحت نظارت خود، از حامیان خود خواست «علیرغم شرایط سخت، به آموزش‌های نظامی، تظاهرات، راهپیمایی‌ها و کمک‌های مالی» ادامه دهند. او افزود: «مردم ما در اکثر استان‌ها به فعالیت‌های بسیج نظامی روی آورده‌اند و تعداد سربازان وظیفه به هزاران نفر رسیده است».
نقل از: بنیاد فرهنگ راهبردی
۲۳ دی- جدی ۱۴۰۲
