طرح خطرناک فراخزری
رناتا عالم‌اوا (RENATA ALIMOVA)
ا. م. شیری
در متن درگیری روسیه و اوکراین، علاقه‌مندی اروپایی‌ها به پروژه‌های خزر در برابر چشمان ما در حال افزایش است. اتحادیۀ اروپا خرید گاز آذربایجان را افزایش می‌دهد و موضوع احداث خط لولۀ گاز فراخزر در بستر دریا، دوباره در دستور کار قرار گرفته است.
آذربایجان و ترکیه برای ساخت خط لولۀ انتقال گاز از خاک خود به مصرف‌کنندگان اروپایی اعلام آمادگی کرده‌اند. با این حال، در شرق دریای خزر، در عشق آباد، آن‌ها همچنان نسبت به پروژۀ خط لولۀ فراخزر موضعی ضعیف دارند. و بعید است مقامات ترکمنستان ضمن درک الویت ادامۀ توسعۀ همکاری با شرکای تجاری سنتی خود – چین، ایران یا روسیه، در تنظیم مشارکت با اتحادیۀ اروپا اشتباه کنند.
دلیل از سرگیری گفتگو‌های بی‌سر و صدا در مورد خط لولۀ گاز فراخزری برای همه روشن است. بازرگانان و سیاستمداران غرب جمعی برای پر کردن خلأ ایجاد شده در بازار اروپا در اثر ممنوعیت‌های اعمال شده توسط اروپا در عرضۀ گاز از فدراسیون روسیه، نیاز فوری به منابع جایگزین داشتند. به نظر می‌رسد که هیچ چیز ساده‌تر از ساخت خط لولۀ دریایی در حال حاضر وجود ندارد، به خصوص که کریدور گاز جنوبی فعال است و مصرف‌کنندگان اروپایی با گاز آذربایجان تأمین می‌شوند.
با وجود این، اگر مشکل خط لولۀ گاز فراخزری را با دقت بیشتری بررسی کنیم، معلوم می‌شود که موانع جدی مالی و سیاسی وجود دارد که مانع اجرای این پروژۀ بزرگ می‌شود. سازماندهی کل فرآیند نقل گاز ترکمنستان به اروپا، و نه فقط ساخت یک خط لوله در بستر دریا، به سرمایه‌گذاری هنگفتی نیاز دارد.
همانطور که تجربۀ باکو در شکل‌گیری کریدور گاز جنوبی نشان می‌دهد، آذربایجان باید سرمایه‌گذار اصلی می‌شد. کریدور گاز جنوبی شامل خط لولۀ گاز باکو-تفلیس-ارزروم، خط لولۀ گاز ترانس آناتولی ترکیه و خط لولۀ گاز ترانس آدریاتیک به سمت جنوب اروپا است. و گاز آذربایجان از همۀ این لوله‌ها عبور می‌کند، اما حجم آن محدود است. در هر صورت، ترکمنستان به قراردادهای بلندمدت گازی با اروپایی‌ها نیاز خواهد داشت تا نه تنها درآمد عشق‌آباد را تضمین کند، بلکه برای توسعۀ میادین گاز و سرمایه‌گذاری در توسعۀ کریدور گاز جنوب، چندین میلیارد دلار از بانک‌های غربی وام دریافت کند.
با این حال، ده سال دیگر اروپایی‌ها به خرید گاز ترکمنستان با شرایط مناسب عشق‌آباد علاقه نخواهند داشت. در آینده، آن‌ها به گاز با قیمت‌های بالا نیاز نخواهند داشت و تحقق خواست‌های اتحادیۀ اروپا در مورد گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر، نیاز اروپایی‌ها به گاز طبیعی را کاهش می‌دهد. در نتیجه، بروکسل و خریداران اروپایی بمنظور گرفتار کردن ترکمنستان در باطلاق بدهی، از عشق‌آباد خواهند خواست گاز ترکمنستان را با قیمت‌های پائین به آن‌ها بفروشد.
علاوه بر این، اتحادیۀ اروپا همکاری انرژی در بخش انرژی را با سایر کشورها پیوسته به الزامات سیاسی کاملاً خاص مرتبط می‌کند. این واقعیت را تقابل کنونی بین اتحادیۀ اروپا و روسیه بوضوح نشان می‌دهد. انفجار خطوط لولۀ گاز زیرآبی نورد استریم نشان داد که از نظر سیاستمداران و مقامات اروپایی دستیابی به اهداف سیاسی از تأمین گاز قابل اعتماد برای مصرف جمعیت و صنعت اروپا مهمتر است.
ترکمن‌ها، این قوم باستانی، به این واقعیت خیلی علاقه‌مند نیستند که از طریق همکاری نزدیک در عرصۀ انرژی با پایتخت‌های اروپایی، آن‌ها به القای ارزش‌های بدنام دموکراتیک و برنامۀ سیاسی غرب، علیه شرکای سنتی عشق‌آباد دست بزنند.
منبع: وبگاه بنیاد فرهنگ راهبردی
۱۳ خرداد-جوزا ۱۴۰۲
