چرا سرک حلقوی فاریاب هرات تکمیل نمیشود
نوشته کریم پوپل به اقتباس از نوشته استاد محمد کاظم امینی
کار سرک حلقوی افغانستان در سال 1342 بطول 3360 کیلومتر بمنظور انتقالات موتر رو واعمار پایه های برقی و خطوط ریل در کنار جاده از پلانهای موثراعلی حضرت محمد ظاهرشاه مرحوم پلان گردید تا این سرک بتواند مشکلات ترانسپورتی کشور را حل کند. چون در آن زمان قوای مسلح افغانستان کار اعمار این سرک را در پیش داشت .این سرک از کابل الی شبرغان بسرعت قیر ریزی گردید. بنا بر معضلات همان وقت کار اعمار سرک از فاریاب الی هرات از فعالیت باز ماند. کنون در مسیر فاریاب هرات ولسوالی های بد امن قرار دارد که مانع سرک سازی شده است. بدترین ولسوالی که طور کوهبند به جنوب راه دارد آلمار پشتون کوت قیصار است.که درهمین محلات حدود 400 نفر از دشمنان وطن ما که اکثریت پاکستانی است جای گرفته است . میزبان های این تروریستها باشندگان آلمار و پشتون کوت و قیصار می باشد. این گروپها از پاکستان صرف برای مانع شدن اعمار سرک حلقوی افغانستان روانه شده اند تا راه برای تجارت ایران و کشورهای آسیای میانه باز نشود. درصورت باز شدن فابریکه های پاکستان و تجارت پاکستان به رکود مواجه گردیده تجارت هند و آسیای میانه تقویه خواهد شد. گروه های طالبان با دهشت افگنی درین مناطق مردم را مجبور ساخته است تا از همکاری با دولت جلو گیری نموده و آنها کنترول این
محلات را در دست داشته باشند. کنون در شهرمیمنه و ولسوالیهای المار پشتون کوت قیصار بالا مرغاب و بعضی محلات بادغیس برای طالبان عشر ده یک زکات و جزیه می پردازند.
موقیعت جفرافیای المارای 76
المار(35.877566, 64.509909) در30کیلومتری غربی مرکزشهرمیمنه از جمله (14) اولسوالی رسمی فاریاب(جدا از1-3 ولسووالی منظور ناشده) میباشد که درمجاورت ولسوالیهای غور ماچ , پشتونکوت ، قیصار،کوهستان میباشد .جمعیت آن درحدود یکصد وپجاه هزار نفرمیباشد وبیشتر از(150-180)قریه در تشکیل رسمی خوددارد. سرک حلقوی اسفالت که کارآن هم اکنون بحالت تعطیل درآمده از مرکز این اولسوالی میگذرد. اساسی ترین شغل اهالی اینجا زراعت میباشد .ارلحاظ جغرافیایی این ولسوالی دارای اراضی هموار وقابل کشت زراعتی است. خاک آن حاصخیز وقابلیت کشت در چند فصل را دارد. در این اولسوالی معادن گچ، ذغال سنگ، سنگهای مرمرورخام وانواع آن سنگهای ساختمانی و زینتی وجود دارد. مردم المار مطلقا زراعت پیشه اند. دریای المار(جلگۀ المار)ازتیربند تورکستان سرچشمه میگیرد.مردم این اولسوالی از سالیان دراز ازنبود آب کافی وذخیرۀ اب برای آبیاری زمینهای زراعتی وهمچنان آب اشامیدنی صحی رنج میبرند. در12 سال گذشته در این اولسوالی کمتر توجه صورت گرفت .در5-6 سال گذشته این جا صحنه رقابتهای تنظیمی، منطقوی وخانوادگی بود وهنوز هم بستر گرم تشنج میباشد.دراین اولسوالی در کنارفرماندهان سابق احزاب جنبش وجمعیت ، ونیرهای طالبان مسلح وملاهای قشری اکنون فرماندهان وابسته به آقای عطامحمد نور(والی بلخ) ونیروی تازه تشکیل مربوط مرحوم مارشال فهیم(معاون رییس جمهور) وهمچنا ن افراد وفادار به آقای کرزی فعالیت دارند.در طی ماه های گذشته این ولسوالی همزمان با ولسوالی قیصار به میدان جنگ ورقابت ها تبدیل شده وعملا مکاتب وادارات دولتی تعطیل گردیده وهم چندین قریه وقشلاق به اشغال طالبان درآمده ویا به شکل دراماتیک به آنها تحویل داده شده است. این وضعیت از سالهای 2008 شروع شده تا اکنون ادامه داشته وباعث بیسج نیروهای مردمی بخاطر دفاع از جان ومال وحریم خانوده گی شان گردیده است. حاکمیت ضعیف دولتی، رخنه فساد گسترده در ارگان دولت، اختلاف ذات البینی نیرهای مسلح وافراد قدرتمند محیطی وابسته به قدرتمندان ،فقر وبیکاری، اعتیاد به مواد مخدرومهمتر ازهمه نا امنی گسترده از چالش های اساسی در این اولسوالی میباشد. بزرگترین دست آورد دولت بعداز عبور سرک اسفالت از این اولسوالی احداث پروژه (بند ابگردان ) بود که باید طی سه سال تکمیل وبه بهره برداری سپرده میشد . مردم بیصبران بخاطر تطبیق این پروژه روز شماری میکردند و لی تا اکنون تکمیل نشد.
طرح وپسمنظر موضوع (بند آبگردان المار):
کار احداث بند آبگردان در ولسوالی المارفاریاب پس از تصویب قطعی بودجه ازطرف وزارت انرژی واب به قراردادی سپرده شد ودرنتیجه «شرکت ساختمانی خلیل زدران»برندۀ قرارداد شناخته شده وقرار براین شدکه در مدت سه سال کار ساخت وساز این بند را به اتمام رسانیده به بهره برداری بسپارد.شرکت مذکور کار احداث این بندرا باشرکت تاجیکستانی «تادیس» قراردادنموده (به کمیشن داد). بند المار یکی از پروژه های مفید وحیاتی در فاریاب میباشد که با بلندی (40)تا(70)متربالای دریای المار احداث گردیده وظرفیت ذخیرۀ(32) ملیون متر مکعب آب را را دارا میباشد وبرعلاوۀ حل مشکل آب آشامیدنی اهالی الماردر حدود پنجهزارهکتار زمین را دراین ساحه بطور دوفصله میتواند ابیاری نماید وبا بهره برداری ازآن هزاران نفرازاهالی فرصتهای شغلی یافته ودر انکشاف سکتور زراعت رول نهایت بسزایی را بازی میکند. مصارف مجموعی این قرارداد مبلغ(54 )ملیون دالر امریکایی تخمین گردیده است.
مشکل اساسی اینجاست که براثر اختلاف ذات البینی دوشرکت(خلیل زدران)،{ از بستگان وخویشاوندان تیم دولت سال 1392} وشرکت(تادیس) تاجیکستانی بالای مسایل پولی وتقسیم کاراین پروژه تاحال باگذشت چند سال انجام نشده وتاسه سال دیگر نیز احتمالا این بندساخته نمیشود.زیرا کارهای مقدماتی آن که امور سروی،دیزاین،احداث محل پارکینگ وسایط، جای رهایش کارگران، وتمدید سرک بگونۀ پخته واساسی ازمرکز اولسوالی تا ساحۀ بند بودهنوز اغاز نشده است.
در تابستان سال (1391)اقای اسماعیل خان وزیر انرژی وآب به المار سفرکرده وعده دادکه کارعملی این پروژه بزودی آغازخواهد شد.در پهلوی دوشرکت(خلیل زدران وتادیس)پای یک شرکت محلی در ولسوالی المارنیز دخیل گردید.«حاجی صوفی عبدالاحد» یکی از سهمداران این شرکت میباشد.این شخص با اشخاص دیگرامور سرکسازی وساختمانی را ازشرکت خلیل زدران به کمیشن گرفت . وی ضمن مصاحبه خود به چند رسانه در فاریاب گفت که:کار خودراتا47%تکمیل کرده ولی تابحال شرکت خلیل زدران به آنها پول وعده داده شده را نپرداخته وتا پول آنها پرداخت نشود آنها وشرکایش به هیچکس اجازۀ کاررانمیدهند. به گفتۀ رییس شورای ولایتی منتخب نمایندگان فاریاب(آقای تورکستانی)کار انجام یافته درساحۀ (بند ابگردان) به ارزش هفت هزار دالر امریکایی هم نیست که صرفأشامل هموار کاری سرک از مرکز ولسوالی الی ساحۀ بند وبرخی کارهای خُرد وریزه میباشد. در حالیکه هفت ملیون دالرامریکایی ازپول این بند تا اکنون کشیده شده وبه مصرف رسیده است است.داکترحیات الله نوابی معاون شرکت خلیل زدران میگوید که:عامل اصلی توقف کار وزارت انرژی و اب است که برای آنها پول تعهد شده را مطابق پروتوکول عقدشده تاحال پرداخت نکرده است،ضمنأ در سال گذشته چند حلقه ماین که از ساحه بند الی سرک شاهراه کار گذاری شده بود کشف و خنثی گردیده ووچند ماین دیگر انفجار کرده است. وزرات انرژی وآب تعهد کرده بود که یک کندک پولیس نظم عامه راغرض محافظت ازتاسیسات بندتوظیف کندکه تاحال یک تولی آن حاضر نشده. ولی مسوولین ولایت فاریاب معضله ناامنی رادر ساحه بکلی رد نموده وساحه را از هر جهت برای شروع کار ساختمانی مساعدمیدانند. نظر به اظهارات داکتر نوابی: در مورد نوعیت ساخت بند آبگردان نیز اختلاف وجود داشت وتصمیم اتخاذ گردید که بشکل کانکریتی احداث گردد وی تصدیق میکند که تاحال نتوانسته اند که کارنوعیت دیزاین،بلاکهای رهایشی،پلچکهای مسیر راه و…را تکمیل کنند که در این صورت نمیتواند کار عملی پروژه شروع شود ومطابق پروتوکول این وظیفه مربوط دوشرکت قرارداد کننده میشد. قرارمعلوم اختلافات موجود بین این دو شرکت (خلیل زدران وتادیس)تاحدی حل گردیده و قرار بود که کار ساخت وساز پروژه ولو با تاخیر هم که شده آغاز گردد، لیکن عدم توافق وزرات مالیه ووزارت داخله بالای مسایل پولی در رابطه به پرداخت امتیازات مالی و مسایل اعاشوی برای سربازان کندک مذکور باعث شده تا کار در این پروژه به تعویق بیافتد ضمنا مطابق پروتوکول عقد شده موضوع استقرارکندک نظم عامه ازجمله مسوؤلیتهای وزارت انرژی اب بود که به آن عمل نشده است .
مسأله ناامنی قیصاروالمارازکجاسرچشمه میگیرد؟
پس از تطبیق پروژه اسفالت سرک در فاریاب در سه مرحله ازشبرغان الی شیرین تگاب واز شیرین تگاب تاالماروازالمار تا اولسوالی قیصار. کار این پروژه درمنطقه (چهل گزی) قیصار متوقف ماند.
از چندسالیکه ازاتمام کار این پروژه میگذرد هرگاهیکه مساله به قراردادی سپردن پروژه بر سر زبانها میافتد متعاقبأ موج ناامنی های طرح شده دامن اهالی این مناطق راگرفته وجوی خون و وحشت دراین مناطق جاری میگردد. دراوایل سال گذشته نیزاین ولسوالی شاهد حملات گسترده مخالفین مسلح درتبانی با نیروهای وابستۀ خودی بود.
قیصار با داشتن موقعیت استراتیژیک اقتصادی وسوق الجیشی درمسیر هرات ومیمنه دروازۀ شمال غربی فاریاب شمرده شده در تحولات سه دهه اخیر نظامی در کشور رول تعیین کننده داشته وهر گاهیکه این اولسوالی سقوط کرده ولایات شمالی دیگر نتوانسته در مقابل تهاجم دشمن یکشبانه روزتاب بیاورند . بهرحال رول قیصار در معادلات سیاسی ونظامی کشور سخت تعیین گننده بوده است وخواهد بود. وهمین مساله ومسایل دیگری دست بهم داده نمیگذارد که اهالی این منطقه به امن وآسایش دست یابند..
از مدت سه ماه بدینسو قرادادی تمدید این سرک از قیصار الی اولسوالی بالامرغاب واز بالا مرغاب الی قلعۀ نواز سوی وزرات فوایدعامه با یک شرکت (؟!) قرارداد گردیده بودجۀ نهایی این پروژه (دوصد ملیون دالر) بوده واز قرار فی کیلومتر سرک مبلغ8ر1 ملیون دالرقرارداد گریده است. به استناد اظهارات مقامات بلند پایۀ دولتی فاریاب آنها ا زجزییات امور این پروژه اطلاع کافی ندارند زیرا این پروژه مسوؤلیت مقامات ولایت بادغیس میباشد ولی تجدید قراردادی آن دقیق است. نگارندۀ سطور با مراجعه به مراجع مسوؤل نتوانستم معلومات ضروری در مورد جزییات کار این پروژه بدست بیاورم مسوؤلین دولتی فاریاب از دادن جزییات خودداری میکنند. در سال گذشته (1391) این پروژه با یک شرکت مختلط داخلی وترکی قراردادگردیده و پیوست به آن به منظور اتخاذ تدابیر امنیتی در جریان کار با تفاهم اهالی ومسولین شرکت متذکره ومقامات بلند پایۀ دولتی فیصله به عمل آمد تا کندک مخصوصی برای امنیت کارگران این پروژه تشکیل گردیده ومسوؤلیت آن به محمد هاشم حبیبی سپرده شود به همین منظور نامبرده از ولسوالی قادس تبدیل وبحیث ولسوال بالامرغاب تعیین گردید ولی بدبختانه با اجرای عمل بمبگذاری در موتر حامل وی ، با چند نفر از محافظینش به شهادت رسید.
از مدت سه ماه بدینسو با برسر زبان افتاد تجدید قرادادن آن ابعاد این ناامنی ها درساحه قیصارگسترش پیدا کرده ودر یکماه گذشته به خطرناکترین وضع ممکن رسید واگر احتمالا فداکاری واز جان گذشتگی نیروهای محیطی برهبری فرماندهان محلی نمیبود سقوط سراسری ولایات شمال امر ی حتمی بود.با شهادت وی قرارداد این پروژه به علت مسایل امنیتی فسخ گردیده،دوباره متوقف مانده است.
تمدیدشاهراه هرات- میمنه کیهارا متضررمیکند؟
پیدا کردن جواب به این پرسش هم آسان است وهم یک اندازه مشکل . آسان بخاطریکه درعدم تمدید این سرک برخی ولایت جنوبی کشور(بخصوص سرمایداران آنها که منافع مشترک با شرکای خود درآنسوی مرزدارند)مانند قندهار سخت فایده میبرند. مشکل بخاطر اینکه اگر بالای جزییات بپیچیم نام گروه ها، احزاب، افراد واشخاص مشخص بمیان میآید که برای نگارنده خالی از خطرات نیست . بهرحال در عدم تمدید سرک حلقوی میمنه تا هرات منافعی است که اگر این سرک تمدید گردد ، افراد .گروه های معیینی ازآن محروم میگردند.
از سالیان دراز(حتی هم اکنون نیز) تاجران فاریاب برای انتقال اموال وکالاهای تجارتی خود از پاکستان مسیرهای طولانی را از طریق شاهراه سالنگ تا پاکستان پیموده وبا مصارف گزاف وکرایه های سرسام آور امتعۀ تجارتی خودرا انتقال میدهند. با وجود نزدیک شدن فاصله بلخ- میمنه بازهم مسیر سالنگها تاتورخم وپاکستان یک مسیر طولانی ، پرتکلیف، پرهزینه وپراز خطر است .درحالیکه مسیر هرات -میمنه کوتاهترین فاصله وکمترین هزینه را دارد.نظر به گفتگوهایی که من با عده ای از تاجران وکسانیکه به منظور تجارت در مسیر میمنه،هرات،قندهاروپاکستان رفت وآمد میکنند همۀ انها متفق القولند که اکثریت مطلق تاجران قندهاری واهالی که مصروف امور خرید وفروش هستند تمدید سرک حلقوی میمنه- هرات را به ضرر خودانسته واین امر را باعث از رونق افتادن کار وکاسبی شان درولایت قندهار میداننند . زیرا با تمدید این شاهراه قندهار حیثیت مرکزیت خودرا درانتقال کالاهای تجارتی از پاکستان، بکلی ازدست میدهد واز جانب دیگرفابریکه ها وکارخانجات تولید ی پاکستانی که اکثریت آنها مربوط به نظامیان بلند رتبۀ فوجی واستخبارات پاکستان میباشند به حالت راکت درآمده،کالاهای تجارتی جمهوری اسلامی ایران وکشورهای آسیای میانه (ازبکستان وترکمنستان و…) ویا کالاهاییکه از این مسیرعبور میکنند بازارگرم پیدا میکنند
آنچه که نمیتوان چشم پوشی کرد وبرای مسولین ذینفع غیر قابل قبول است اینکه با وجودشعارهای ساختگی وتبلیغات دور از واقعیت دولت وایجاد وزارتخانه یی بنام(وزرات مبارزه علیه مواد مخدر) وواحدهای دومی آن در ولایات واستخدام عده ای نانخور ومعاشخوار اضافی ازاین ادرس. این پروسه مانند پروسه ایجاد شورای نامنهاد صلح واصلاحات اداری یک تجربه ناکام وناموفق جامعه جهانی در یکدهه اخیر بوده ومیباشد.در ولایت فاریاب با وجود براه افتاد ن تبلیغات گسترده وغیر واقعی مبنی بر صفرشدن کشت کوکنار وارائه ارقام واحصاییه های کاذبانه صرفأ بروی کاغذ، کشت این نبات خبیثه (کوکنار) درتمام مناطق فاریاب شیوع دارد از جمله در ولسوالی قیصار.دهقانان وکشاورزان فاریاب امسال راسالی پربرکت در محصولات زراعتی میدانند زیرا بارندگی بموقع در فصل زمستان وبهار نوید خوشی را به دهقانان داده است . بدبختانه امسال در قیصارزمینهای وسیعی برای کشت کوکنار اختصاص داده شده وافراد قدرتمند محلی بیصبرانه چشم طمع خودرا به آن دوخته اند وقرار اظهارات دهقانان در قیصاراین فرماندهان محلی در مناطق تحت سلطۀ خود بالای هر زمینداریکه کوکنار کشته اند قطع نظرازمساحت زمین مقدار(یک لک افغانی) ده یک وضع کرده اند باآنکه بیشتر دهقانان به این مسأله اعتراض نموده اند وگفته اند که استطاعت پرداخت آنرا ندارند ولی بهرحال این فرمان حکمی است وبه جبر وزورستانده میشود..
به همینگونه درهر قشلاق ومنطقه این ولسوالی دربدل هر نکاح شرعی(عروسی) شخص صاحب صلاحیت مجبور به تأدیه(500-100)افغانی ودرمقابل هر رأس حیوان(گاو،بز،گوسفند،و…)پنجاه-100 افغانی برای اختیار دارمنطقه باید بپردازد. عین همین مسأله از3 سال بدینسونه تنها در محلات بلکه در گوشه وکنار شهر توسط طالبان نیز جاری است. در نزدیکترین قرا وقصبات اطراف شهر میمنه(سلمه لیک، کله لیک، علم لیک،گدای قلعه….) هر معلم ازمعاش ماهوار خود مبلغ هزارافغانی را رسما ازطریق تحویلدار مکتب به طالبان جزیه می پردازد واین یک امر عادی است. با این وضعیت مسخره هم وقتی والی فاریاب ویا مسوؤلین بلند پایه دولتی وقتی در رسانه ها ظاهر میشوند بیشرمانه میگویند این ولایت الحمدالله خیر وخیریت است و…باز دلسوزانه در محافل خصوصی میگویند که اگر اینطور نگوییم فاریاب از بازسازی میماند(کدام بازسازی ؟کدام پروژه ؟…)
این مبالغ جدا از عشر وده یک وزکات و…است که توسط طالبان وافراد قدرتمند محلی بنامهای اعمار مسجد وغیره گاه گاهی جمع آوری میشود.پس در این حالت هر قدرتمند ی میخواهد وضعیت ناآرام ومناطق ناامن وساحۀ تسلط وی وسیعتر شود تا بتواند به این طریق پولهای بدون زحمت ورنج بدست بیاورد. رقابت وسیالداریها در جمعآوری این مبالغ خواهی نخواهی قدرتمندان محلی وغیر محلی را گاهی باهم شاخ بشاخ میسازد . ضعف بیش از حد مسوؤلین ارگانهای امنیتی در شهرمیمنه ولسوالیها مربوط آن، فساد گسترده وفزاینده در دستگاه قضایی و عدلی و سارنوالی،فاصله گرفتن مردم از دولت وتقویت مخالفین مسلح از وجود آزردگان از صف دولت وغیره مسایل خُرد وریزۀ دیگر همه دست بهم داده دراختلال امنیت این دو ولسوالی تاثیر خاص خودرا گذاشته اند.)
نتیجه گیری
الماردارای زمینهای حاصخیز وهموار وقابلیت کشت دوفصله را داراست ولی عدم موجودیت بند آبگردان ذخیره آبی از سالیان متمادی دهاقین وزمینداران آنرا رنج داده ودر فصول بارندگی کشت وکار تا اندازه ای خوب میشود ولی در فصل تابستان که قلت آب است وسنگلاخ آن خشک میشود محصولات غله دهقانان سوخته ونتایج مطلوب بدست نمیدهد وبهمین سبب هزاران-هزار جریب زمین غیر مزروع باقی میماندومردم این ولسوالی فقیرترین اهالی فاریاب را تشکیل میدهند اساسی ترین شغل اهالی اینجا در 40سال گذشته رفتن به کشور ایران ازمجاری غیر قانونی ومزدورکاری درانجا با قبول ده ها خطر جانی میباشد. دراواخر فصل تابستان جوانان از قرا وقصبات مربوط این ولسوالیها بشکل گروپی ازطریق اخذ وویزا با هزینه های هنگفت ویاهم توسط قاچاقبران با پرداخت مبالغ هنگفت به منظور پیدا کردن لقمه نانی عازم ایران شده وچه بسا اسیر قاچاقبران گردیده، یا توسط پاسگاه های مرزی در حین عبور از مرزجانشان را ازدست میدهند وآنهایی هم که به مقصد میروند گرفتار انواع مظالم دیگر ازجمله اعتیاد به مواد مخد میگردند.
توقع مردم در 12 سال گذشته در موجودیت نیروهای جامعه جهانی
این اهالی ازچندسال بدینسودلخوش بودند که با عبورسرک حلقوی میمنه-هرات و واحداث بند ابگردان وضعیت معیشتی این اهالی بطورغیر منتظره ای تغییر خواهد کرد ولی دامنه ناامنی ها واخلال امنیت این اولسوالی بطور عمدی توسط کُرسی نشینان برسر قدرت و(اینجیو سالاران) آنها که کشوررا همچون اژدها در حال بلعیدن هستند نگذاشت وشاید هم هرگزنگذاردکه این پروژه ولوبا کم وکاستی هم که شده به بهره برداری سپرده شود واخلال امنیت این ولسوالی خود یک پروسه ساختگی است که نقشۀ آن ازجانب طرفین ذینفع طرح گردیده ودر کنار به تعویق افتادن احداث این پروژه عام المنفعه با راه افتادن جنگ وناامنی هرروز ده ها نفر از اهالی مظلوم وبیگناه که لقمه نانی برای سیرکردن شکم فرزندانشان ندارند وجرعه ابی برای ترکردن گلوی خود ندارند قربانی این نقشه های شیطانی وآزمندانه میشوند به همین جهت عامل اصلی جنگ وتشنج در المار به تعویق انداختن کار احداث پروژه (بند ابگردان) وبلعیدن هفت ملیون(احتمالا47ملیون دالردیگر)توسط قدرتمندان برسر اقتدار در کشور است به اضافت(200)ملیون دالرپول احداث واسفالت سرک حلقوی بین فاریاب وبادغیس وفقط همین حالت خواهد بود.
استاد محمد کاظم امینی
استاد محمد کاظم امینی شاعر ولایت فاریاب اند که چندی قبل از طرف طالبان مورد حمله قرار گرفت. موصوف دراثنا حمله با دشمن مقابله نموده جان خودرا با چند زخم سطحی نجات داد. برای شان عمر طولانی خواهانم.
1.بر گرفته از فیس بوک استاد.
