پیامدهای حمله روسیه به اوکراین بر مصر
مصر باید با پیامدهای مختلفی از چند جبهه از جمله واردات گندم، افزایش آسیب به بخش گردشگری، خروج سرمایه های خارجی و مانورهای طاقت فرسا در سایه روابط متشنج روسیه و غرب مقابله کند.
پس از یک هفته از حمله روسیه به اوکراین، پیامدهای اقتصادی و سیاسی آن بر مصر، سریع تر و جامع تر از آنچه سیاست گذاران انتظار داشتند، گسترش یافت.
مصر اکنون باید با پیامدهای مختلفی از چند جبهه از جمله واردات گندم، افزایش آسیب به بخش گردشگری، خروج سرمایه های خارجی و مانورهای طاقت فرسا در سایه روابط متشنج روسیه و غرب مقابله کند.
وضعیت گندم
وضعیت گندم بیشترین توجه رسانه ها را به خود جلب کرده است. مصر بزرگترین وارد کننده گندم در جهان است و از 20 میلیون تنی که انتظار می رود در سال جاری 2021/2022 مصرف شود، حدود 13.2 میلیون تن وارداتی است که حدود 80 درصد آن معمولا از روسیه و اوکراین (به ترتیب 50 و 30 درصد) وارد می شود.
در واقع مصر در سال گذشته به آرامی در حال تلاش برای متنوع سازی منابع گندم خود چه از اروپا و یا آفریقا بود.
کمی پیش از حمله روسیه به اوکراین، مصر حدود 180 هزار تن گندم از رومانی خریداری کرد و گزارش ها حاکی از آن است که یک کشتی متعلق به مصر حامل گندم اوکراین، بندر یوژنی را 26 فوریه به سمت اسکندریه ترک کرد.
با این وجود مصر در مناقصه گندم می خرد اما دو مناقصه در هفته پس از آغاز حمله روسیه، موجب ناامیدی این کشور شد چرا که گندم موجود فرانسوی و امریکایی بود و دو برابر بودجه ای که دولت مصر برای گندم اختصاص داده، فروخته می شد.
تاکنون این نگرانی وجود دارد که هزینه یارانه نان در سال جاری (که به 3.2 میلیارد دلار رسیده بود) بیش از 760 میلیون دلار افزایش یابد.
به گزارش سازمان خواروبار و کشاورزی (فائو)، وضعیت از طریق افزایش گسترده تر قیمت جهانی مواد غذایی تشدید شد و قیمت گندم با افزایش 33.1 درصدی در صدر فهرست افزایش قیمت قرار گرفت.
برخی معتقدند وضعیت وخیم می شود و یک بحران وجودی به وجود می آید اما برخی دیگر می گویند جای نگرانی نیست اما باید توجه داشت که این وضعیت ممکن است در حال حاضر موجب ایجاد یک بحران فوری نشود.
نادر سعد، سخنگوی هیئت دولت مصر گفته ذخایر و تولید داخلی گندم، پاسخگوی مصرف 9 ماه در مصر است.
ممکن است این وضعیت به مرور زمان نگران کننده تر شود چرا که مصر گندم زیادی مصرف می کند و دلیل آن هم مصرف بالای نان است.
اگر چه اقدامات ریاضتی سختگیرانه مصر در چارچوب برنامه اصلاحات مرتبط با وام صندوق بین المللی پول در سال 2016، یارانه اکثر تولیدات را قطع کرد، اما یارانه نان قطع نشد.
نان به صورت خاصی برای مصری ها حساس است و به شدت برای آن یارانه پرداخت می شود و راه نجاتی است برای حدود 29.7 درصد از جمعیت مصر که زیر خط فقر هستند.
دولت مصر آخرین بار در سال 1977 و در زمان ریاست جمهوری انور سادات تلاش کرد یارانه نان را دستکاری کند که این امر موجب دو روز آشوب در کشور و در نهایت منصرف شدن دولت از اقدام خود شد.
اخیرا نیز عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهوری مصر گفت که یارانه نان باید بار دیگر کاهش یابد. این امر به کاهش افراد یک خانواده که یارانه نان دریافت می کنند منجر شد و دیگر اجازه داده نشد متقاضیان جدید برای دریافت یارانه ثبت نام کنند.
در حالی که انتظار می رود تصمیم نهایی در این رابطه اواخر مارس اتخاذ شود، شایعاتی به وجود آمده مبنی بر اینکه قرار است سیستم کارتی یارانه به سیستم نقدی تبدیل شود اما با توجه به نگرانی های دولت از تورم، این مساله هرگز قطعی نیست.
نگرانی ها از بخش گردشگری
این بحران بر بخش شکننده گردشگری در مصر که پیش از این توسط ویروس کرونا آسیب دیده، نیز تاثیر می گذارد.
شهروندان روسیه پیش از این بخش اعظمی از گردشگران مصر را تشکیل می دادند تا اینکه یک هواپیما در حمله تروریستی مشکوک در سال 2015 در سیناء مصر سقوط کرد و پس از آن پروازها تا سال 2021 از سر گرفته نشد.
دولت مصر ابراز امیدواری کرد که حضور احتمالی 300 الی 400 هزار گردشگر روس در ماه بهبود و جبران بخشی قابل توجهی از کسری بخش گردشگری را موجب شود اما اکنون این بخش باید هزینه غیرمنتظره دیگری را متحمل شود.
وزارت گردشگری مصر از هتل ها خواسته است 16 هزار شهروند اوکراینی را که راه بازگشت آنها بسته شده را به صورت رایگان اسکان دهند تا این شهروندان بتوانند با پرواز به کشورشان یا کشورهای همجوار اوکراین بازگردند.
در حالی که این یک اقدام سخاوتمندانه از سوی دولت مصر است، علی منصور، عضو هیئت مدیره اتاق موسسات گردشگری و رستوران ها به سایت مدی مصر گفته است که این مساله روزانه 50 الی 100 هزار ضرر و زیان برای هتل ها به همراه دارد.
در حالی که انتظار می رفت این وضعیت تا 3 مارس ادامه داشته باشد، اما تداوم آن ضربه سختی به بخش گردشگری مصر است که در تلاش بود از زمین برخیزد.
آسیب به سرمایه های خارجی
بخش گردشگری تنها بخشی نیست که متحمل هزینه شده است، رویترز اخیرا گزارش داده است که دارایی خالص خارجی مصر که به کمترین میزان از آوریل 2017 رسیده است، نیز از بحران اوکراین آسیب می بیند.
مصر سخت تلاش کرده است تا تقاضا برای اوراق خزانه خود را افزایش دهد، تا کسری بودجه را برطرف و از حساب های جاری حمایت کند، اما این موضوع با اخبار افزایش قریب الوقوع نرخ بهره بانک فدرال رزرو آمریکا پیچیده شده است.
بحران اوکراین سرمایه گذاران را نسبت به بازارهای نوظهور محتاط کرده است.
یکی از منابع رویترز گفت: در 28 فوریه، فروش متوسط اوراق قرضه خزانه داری مصر که از روز پنجشنبه آغاز شد، شتاب بیشتری گرفت.
برآورد منابعی که با رویترز صحبت کردند از چند صد میلیون دلار تا 3 میلیارد دلار متفاوت است اما منابع مذکور گفتند که پس از افزایش اولیه، بازار در روزهای دوشنبه و سه شنبه نسبتا آرام بود.
فشار دو طرفه
بحران اوکراین، دولت مصر و وزارت خارجه آن را بین روسیه و غرب خرد می کند.
پس از قطعنامه اتحادیه عرب که در آن خواستار دیپلماسی و جلوگیری از تنش آفرینی شد و بر جوانب بشری تمرکز داشت و ذکر کرد که کشورهای عربی روابط مستحکمی با هر دو طرف دارند، اکثریت کشورهای عربی به قطعنامه سازمان ملل برای توقف حمله روسیه و خروج نیروهایش از اوکراین رای دادند.
منابعی از وزارت خارجه مصر گفتند که قاهره به صورت فزاینده ای از جوانب بشری این حمله نگران است.
با این وجود، موضع گیری مصر به شدت پیچیده است چرا که روابط گسترده و پیچیده ای با روسیه و غرب دارد و جانبداری از هر کدام، نتایج معکوس خواهد داشت.
برای کشوری که همواره موضع سیاست خارجی مستقل و محافظه کارانه ای دارد، وضعیت کنونی به شدت پیچیده است.
تاکنون تلاش ها برای کشاندن مصر به یک طرف، چیزی بیش از تحریک دیپلماتیک فوری نبوده است. سفارت روسیه و اوکراین در قاهره هر کدام از مصر خواسته اند از موضع آنها حمایت کند.
پس از بیانیه اتحادیه عرب، کشورهای مختلف غربی استدلال کردند که این بیانیه به اندازه کافی روسیه را محکوم نمی کند.
شایعاتی وجود داشته مبنی بر اینکه ایالات متحده از مصر خواسته است کانال سوئز را به روی کشتی های روسی ببندد و این خواسته با امتناع قاطعانه از سوی اسامه ربیعی رئیس سازمان کانال سوئز مواجه شده است.
توسعه اقتصادی مصر همچنان یک نگرانی برجسته است و منابع تجاری تاکید کردند که قبل از حمله با کشورهای مختلف غربی، از جمله ایالات متحده، در مورد سرمایه‌گذاری‌های جدید و وام‌هایی که بسیار برای بازپرداخت بدهی‌ها مورد نیاز است، بحث‌هایی وجود داشته است.
با این حال، مصر در زمینه انرژی و مسائل نظامی و شاید مهمتر از همه، در واردات و صادرات مواد غذایی همکاری قابل توجهی با روسیه دارد.
