واکاوی ویژه گیهای جامعه روسیه تزاری دراستانه انقلاب اکتوبر
قسمت دوم
جستارهای انقلابی : رویدادهای انقلابی 1905 ترسایی مقدمهء بود، برای دو انقلاب فوریه واکتوبر1917،که دراین روند همه نیروهای دموکراتیک وانقلابی اشتراک فعال داشتند، جنگ میان روسیه وجاپان پایه های سلطنت تزار را ضعیف ومتزلزل ساخته بود، بورژوازی لیبرال برای کسب قدرت از جنبش توده یی که بوجود امده بود، پشتبانی ،وبه مثابه هرم فشاربرضد دستگاهی سلطنت استفاده میگرد ،کارگران با ایجاد شوراهای کارگر ی که برای نخستین باردرانزمان بوجود امد ه بود، متشکل شدند،قیامهای دهقانی به تدریج برای تصرف زمین در سراسر روسیه اوج گرفت. حتی دراین قیامها دهقانانی بخشی از انقلابیون که درارتش سربازبودند، برضد سلطنت ازانقلاب پشتبانی میکردند. دستگاهی تزاریزم با خواست زمان یکجا با بورژوازی از لحاظ اقتصادی رشد یافته بود ،تضادهای تاریخی حادتر میشد؛دراین شرایط تنها طبقه کارگر جوان بود، که بادرک رسالت تاریخی ، تحت رهبری حزب سوسیال دمکراتیک با جلب توده های وسیع کارگران ودهقانان پرچم مبارزهء انقلابی را به دست گرفت،و خودرا اماده هرنوع پیکارانقلابی نمود ،درهمین زمان بود که رشدصفوف کارگران مساعد و سیر صعودی گرفت.
از انجایکه هرانقلابی که درجامعه صورت میکرد مایه های پیروزی ان قبلن طرح ریزی شده و دینامیزم وقایع انقلابی بوسیله فعالیتهای توده ه یی که پیشتر در روان طبقاتی مردم نسج وپرورش و شکل می یابد، تعلق میکرد.
تحول وتغییرات انقلابی بعداز پیروزی نخستین انقلاب 1905 با تشکیل سلطنت مشروطه و ایجاد شوراها ی کارگری دردوران مدرنیته در روسیه بوجود امد. اغازگر این تغییر رویداد تاریخی روز یکشنبه 9جون 9051ترسایی در پطرزبورگ بود،که به روی جمعیت بزرگی کارگران ودهقانان وسایر اقشار مردم که برای شکایت از وضع زندگی خویش وستمگریهای عاملین تزار درنزدیکی کاخ سلطنتی راهپیمایی مسالمت امیز میکردند، به فرمان نیکلای دوم پادشاهی روسیه بوسیله گارد سلطنتی به سوی شان شلیک گردید ،که هزار تن کشته ودوهزار تن زخمی شدند، این حادثه علتی بود، برای ازبین بردن دیکتاتوری تزار وتامین مناسبات عادلانه اجتماعی به نفع کارگران ودهقانان که با پیروزی انقلاب کبیراکتوبر « نظر به تقویم گذشته نومبر» 1917شروع کردید. چنانکه لینن گفت” این اغاز انقلاب در روسیه است”.
مبارزهء بی امان و سر سخت وپیگیر طبفه کارگر و دهقانان بی زمین و سایرزحمتکشان روسیه تحت رهبری بلشویکها در رأس ولادیمیر ایلچ لینن ،برای ایجاد جامعه دموکراتیک و سوسیالیستی نقطه عطف تاریخی درروند مبارزه مردم این سرزمین میباشد؛که دروضع ترور واختناق ازعمال دولت مستبد آموخته بودند، تا راه خود را هویدا سازند ، واموزش انقلابی راکه در این روند درمکتب خود که مولود نظام سرمایداری بود، با برپایی محافل مخفی ،اعتصابها، تظاهرات خیابانی برعلاوه ممنوعیت از جانب دولت گسترش ودر عمل تحقق بخشیدند. بسیج کارگران درواحد های عظیم
تولیدی، به شمول طبقه کارگر جوان وتازه نفس زمینه ان موثر شد، تا در اعتصابهای سیاسی که در اروپایی غربی نادر بود ، در روسیه به رویکرد بنیادی مبارزه تبدیل شود. رشد متواتر وسرسام اورطبقه کارگر درسال 1905 از لحاظ کمیت وکیفت ارتقاءنمود.
چنانکه درسال 1904 برای نخستین بار در اعتصاب کارگران، علیه جنگ روسیه وجاپان تنها 25 هزار کارگر، اشتراک ورزیده بودند؛سپس درسال 1905 در اعتصابهای سیاسی واقتصادی درمحموع 2.863.000تن توده های مردم سهم داشتند، که رقمی بالای را نسبت به سال 1904 را نشان میدهد، این تغییر براساس تشکیل شوراها که به وسیله انقلاب اول ایجادشده بود ، میباشد. با رونق بیشتر رشد صنعت از سال 1910 الی 1915 روند جدیدی در اعتصابها سیاسی از لحاظ کمیت وکیفت تغییر بوجود میآمد ،که درقیام فوریه یی 1917،با اشتراک بیشتری سربازان ، کارگران ودهقانان به اوج نهایی خود رسیده بود. همچنان راهپیمایی کارگران به کاخ زمستانی درنهم جون 1916 گسترده ترین اعتصاب ، نسبت به سالهای قبل محسوب میشد ، که با خشونت وخشم پولیس تزاری همرا بود.
در دوماه اول 1917، 575 هزار کارگردراعتصاب های سیاسی درپایتخت اشتراک داشتند. برعلاوه چالشهای وحمله های پلیس ، بازهم دراستانه نهم جون 1917 ، 150 هزارکارگردرپایتخت در سالگرد “یکشنبه خونین” دست به اعتصاب زدند.
حوادث دوهمین انقلاب در فوریه 1917
انقلاب کبیر اکتوبر از 23فوریه یا فبروری سال 1917 (به تقویم ان زمان که 13 روز با تقویم بسیاری کشورهای دیگر فرق داشت) درواقع انروز مصادف با هشت مارچ روز جهانی زنان بود، اغاز یافت. دراین روز هزاران زن کارگر وخانه نشین در پتروگراد نسبت قحطی مواد خوراکه به خیابانها سرازیر شده بودند، روز بعد کارگران معترض می خواستند داخل کارخانه پوتیلوف شوند، از جانب کار فرمایان مانع ورود شان به کارخانه شد،این عمل باعث تداوم اعتراضات خیابانی گردید. برعلاوه اینکه بلشویکها آماده گی قبلی داشتند، بانهم انقلاب به طوری خود جوش اغاز ودامنه ان گسترش یافت، ومردم خواستار برکناری تزار وختم جنگ شدند. در روز سوم دراین تظاهرات تعدادی چند صد نفر به قتل رسیدند، در مدت یک هفته در پتروگراد 170 هزار نفر سربازن با شورشیان پیوستند. نیکلای دوم تزار روسیه نسبت فشارواعتراضهای توده های وسیع اعم ازکارگران ودهقانان دستور لغو مجلس روسیه را صادر کرد،اما اعضای ان متفرق نه شدند. .درپی قیامهای توده یی مردم ،نیکلای دوم از سلطنت استعفاء داد و سپس در15 مارچ 1917 ترسایی حکومت موقت به رهبری الکساندر کرنسکی بوجود امد. شمار قربانیان انقلاب در پتروگراد به 1443 تن کشته وزخمی رسیده بود ،ازجمله 869 تن انها سرباز و60 تن دیگر افسران بودند.این انقلاب نتیجهء بود از تلافی ستم و ازار ورنج ومشقتی که توده های کشور روسیه درطول قرون واعصاردیده بودند. سپس مبارزه پیگیر وسلحشورانه کارگران ودهقانان ادامه یافت وهرروزبیشتر جزوتامهاوسایر اعضای گروه های ارتش با انها هم دست میشدند.درماه اکتوبر سوسیال دموکراتها روز به روزه قیام رارهبری میکردند، مقالات واعلامیه ها را به نشر میرساندند. نخستین اعلامیه بتاریخ 26فبروری خطاب به ارتش ازجانب بلشویکها به نشر رسید ودرمیان ارتش وتمام نواحی توزیع شد.لئون تروتسکی مینویسد:” زینورنف ، یکی ازرهبران ان سازمان ، میگفت: اهنگ حوادث انقلابی چنان بود
که حتی شعارهای ما به گردش هم نمی رسید. تا نامه های ما درمیان شان رخنه کند،نیروهای نظامی خود به مردم پیوسته بودندو افکار کارگران برهمه ارتش تاثیر گذاشته بود” .
در 27 فبروری فعالین کمیته صنایع جنگی با توافق نمایندگان سوسیالیست دردوماه یی دولتی تصمیم به ایجاد شورای کارگران وسربازان گرفتند. همزمان با انتخاب 1200 نماینده نظامیان که به 3000 نفر افزایش یافت شورای شهر پترگراد تشکیل شد.
انقلاب 1905 زمینه را برای تغییرات بنیادی وپیروزی انقلاب فوریه 1917 ترسایی مساعد ساخت؛برای اینکه وعده که نیکلای دوم به مردم به خاطر تغییر وضع سیاسی واقتصادی به زحمتکشان داده بود عملی نه شد.هم زمان با انزجاروتنفر مردم از جنگ که باعث سقوط اقتصاد وتلفات انسانی گشته بود،ازبین رفت .روسیه پیش از اغاز جنگ بزرگترین صادرکنند ه غلات درجهان محسوب میشد. اما بعدازجنگ وضع دگرگون شد در حدود 16 میلیون نفر به ارتش پیوستند. کسانیکه به ارتش می رفتند جوانان کارگر بود که شغل خودرا رها میکردند وبه جنگ میرفتندوقسمتی زیاد از تولیدات صرف نیروهای نظامی میشد. انقلاب فبروری نتیجه نارضایتی مردم ازتزار ، اشراف ونخبگان ،قحطی وفشار جنگ برتهی دستان بود.
بعداز تشکیل حکومت موقت منشویکها میخواستند که انقلاب را به انحراف بکشانند ، جفای بزرگی را علیه کارگران که خواستارانتقال قدرت به شورهای کارگران ودهقانان وسربازن بودند،مرتکب شدند ، با دسایس وعمال خاینانه نمی خواستند، که انقلاب به رهبری طبقه کارگرودهقانان به پیروزی نهای خود برسد؛ انها میخواستند سازش با بوروژوازی به حاکمیت خود ادامه بدهند .بنابراین توطیه ها ودسایس نیروهای ارتجاعی سازشگر،باتعقیب وپیگرد ومحفی شدن رهبران بلشویکها به شمول لینن دوباره در روند انقلاب ازترس ارتجاعین ،توسط حکومت موقت ادامه یافت، که این عما ل باعث تأخیر روند پیروزی ن انقلاب میشد . اپورتونیسم و محافظه کاران بمانند: سوسیال رولوسیوونرها ، سازش کاران، دفاع طلبان سلطنت تزار، اکتبریستها، وحزب لیبرالها بنام کادتها،چنانکه در سپتامبر 1917کرنسکی وسوسیالیستهای معتدل برعلاوه خواست اکثریت توده های مردم توانستند،تا با سهم گیری طبقات ثروت مند حکومتی ائتلافی را ایجاد نمایند. وحکومت دوگانه زیر رهبری کرنسکی و شورای کارگران ودهقانا ن بوجود امد. این امر زمینه تضعیف اعتماد منشویکها وسوسیالیستها را درمیان مردم سرعت بخشید ه و برای ابد ازدست دادند . عمال را که نیروهای چپ میانه وراست ودموکراتها بورژوازی لیبرال برای تأخیر روند انقلاب انجام دادند چنین میتوان برشمرد:
” تسرز تلی ازرهبران حزب منشویک کارگران را خلع سلاح نموده به اتفاق ژنرال پولوتسف سربازن انقلابی را ارام ساخته وحکم اعدام را برای سربازان تائید نمود.
اوکسینتیف : چندصد تن دهقاان که اعضای کمیته های ارضی بودن به زندان افکند وچند روزنامه کارگران وسربازان را تعطیل کرد.
چرنوف از رهبران سوسیال رولوسیونرها: فرمان تزار را درباره انحلال سیم پارلمان فنلاند امضاء کرد.
سارینکوف:با ژنرال کورنیلوف متحد شد وفقط درنتیجه شرایطی خارج از اختیار او نتوانست پطروگراد را به او تسلیم کند.
زارونی و نیکیتسن:با موافقت الکسنی وکرنسکی هزاران کارگران ، ملوان وسربازان انقلابی را زندانی کرده ونقش یک ژانرم عادی را عیه کارگران راه اهن ایفا کردند”.
برعلاودر25 سپتامبر ژنرال کورنیلوف برای سرکوب انقلابیون وتامین دیکتاتوری نظام به سوی پطروگراد حرکت کرد که باوی تعدادی زیاد از سرمایداران نیز همراه شد. تعدادی از وزیرا ن حکومت موقت دراین توطئه کورنیلیوف برای سرنگونی حکومت موقت کرنسکی بود، اما خود کرنسکی هیچ نوع اقدام موثر برای خنثی ان نکرد، به همین اساس مورد سوی ظن قرار داشت،اما توسط کمیته های سربازان انقلابی وبلشویکهاکورنیلیوف دستگیروشورش سرکوب شد؛ تعدادی از افسران بلند رتبه و وزیرانیکه دراین توطئه شامل بودند از وظایف شان برکنار شدند.
روزنامه های افراطی راست عبارت از:ارگانهای سلطنت طلبان از قبیل تربیون خلق متعلق به پوریسکه ویچ، روسیه نوین وکلام زنده اشکارا، قتل عام دموکراسی انقلابی را طلبیدند.
شورش کورنیلیوف باعث شد، تا همه انقلابیون وگروهبندیها با سوسیالیستهای معتدل انقلابی برای دفاع ازخود متحد شوند؛ از این رو کمیته اجرائیه مرکزی به تمام سازمانهاری دموکراتیک پیشنهاد کرد ،تا نمایندگان خود را برای کنفرانس به شکل دموکراتیک که در پطروگراد تشکیل میکردد، اعزام نمایند.
«ویکتورسرژ» یکی از مدافع گران انقلاب اکتوبر حوادث کسب قدرت را چنین توضیح می کند:”بعداز ماه جولای ، بیشتر رهبران فعال بورژوازی در فکر درمان این نقض وکمبود بودند. انها در ایده یی یک دولت مقتتدر را می پروراندند. روسیه درمیان دو دیکتاتوری قرارداشت ـ دولت «کرنسکی» بیش از یک دولت موقتی وگذرا نقش دیگری را بازی نمی کرد. کودتای ناموفق «کورنیلف» که به طور نهانی به وسیله یی«کرنسکی» و «ساونکف» کمک می شد باعث بسیج تازه یی پرولتاریا گردید.”
انتخابات شهر داری های عمده درماه سپتامبر از 70 درصد آرأی که در ماه جون نصیب منشویکها وسوسیالیستها شده بود به 18درصد به نفع انها باقی ماند. بناعن بلشویکها برعلاوه در اتحادیه ها ودر بین سربازن وناویان در سراسر روسیه موافقیتهای عظیمی بدست میاوردند. جان رید خبرنگارامریکای لاتین ، درکتاب خودبنام”ده روزیکه جهان را لرزاند” می نویسد:” مبارزه بین پرولتاریا وبورژوازی بین شوراها ودولت ، که در روزهای نخست مارچ اغاز شده بود، اینک به اوج خود نزدیک می شد. روسیه که بایک جهش از قرون وسطی به قرن بیستم جهیده بود، دریک نبرد حیات ومماتی به دنیای حیرت زده ، دوانقلاب ارائه داد: انقلاب سیاسی ، انقلاب اجتماعی.”!
کرنسکی رئیس حکومت موقت بعد از انقلاب فوریه 1917، درروزهای اخیر در پارلمان میگفت:«دراین روزها مردم روسیه ومخصوصأ مردم پایتخت، دایمأ درحال وحشت بوده اند.روزی نیست که درروزنامه های بلشویک مردم دعوت به قیام نشوند.»
زندگی روزمره مردم درماه های سپتامبر واکتوبر به تدریج بد وبدتر شده میرفت مواد عذایی به ندرت وبا قیمت گران یافت میشد،مواد تامین کننده خوار بار کمیاب تر میشد، کمبود نفت وبرق دشوارتر شده
میرفت، مردم با قیمت بلند شمع دریافت میکردند، اکثرأ برق نداشتند ،وشبها را به تاریکی سپری مینمودند؛دزد ی و رهزنی به اوج خود رسیده بود، مردم با اسلحه به اپارتمانهای خویش به نوبت کشیک میدادند، جیره نان وجود داشت ؛ هفته هاسپری میشد نان برای کسی نمی رسید و مقدار شیر به کودکان تقلیل یافته بود، برای دریافت لقمه نانی ساعتها باید مردم در قطار انتظار می کشیدند.
پس درامد لرزه های این وقایع که درجامعه برشالودهی تضادهای طبقاتی رشد یافته بود، باعث دگرگونی بنیادی وازبین رفتن قدرت دوگانه وایجاد حکومت کارگران ودهقانان که از طریق انقلاب بیست چهارم وبیست پنجم اکتبر 1917 (مطابق تقویم جدید 6و7نوامبر)تحت رهبری بلشویکها با رهبر خردمندانه لینن بوجود امد، میباشد.دراستانه این قیام مسلحانه انقلابی درکاخ “سمولنی” دومین کنگرهء شوراهای نمایندگان کارگران وسربازن تشکیل یافت. که دران 650 تن ازتمام سراسر روسیه به پطروگراد امده بودند،کنگره تماتم قدرت را به شوراها اعلام داشت.حادثهء بزرگی بود که ضربه بزرگی بر اندام امپریالیزم جهانی وارد نمود..این حکومت نخستین پیشنهاد صلح عادلانه ودموکراتیک را شعار اغازین خود قرارداد؛همچنان تمام معاهدات قبل از بیست وپنجم اکتوبررا از لحاظ دیپلوماسی میان روسیه تزاری و سایر کشورها وجود داشت وبه نفع ملاک ها وسرمایداران بود، ملغی اعلام شد،برای این امر سه ماه اتش بس اعلام کردید. ادامه دارد..
رستمی
