همکاری نظامی روسیه و ایران عامل ثبات جهان
ولادیمیر پراخواتیلوف (Vladimir PROKHVATILOV)
ا. م. شیری
ایران دارای بزرگترین و متنوع ترین زرادخانۀ موشکی در خاورمیانه است
سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا و اوکراین اطلاعاتی مبنی بر این دریافت کرده‌اند که ایران در حال تدارک انتقال موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد زمین به زمین فاتح-۱۱۰ و ذوالفقار به روسیه است. به نوشتۀ واشینگتن پست، این موشک‌ها می‌توانند اهداف را در فواصل ۳۰۰ و ۷۰۰ کیلومتری مورد اصابت قرار دهند. قرارداد تأمین موشک‌ها ظاهرا در ۱۸ سپتامبر منعقد شده است.
فرزین ندیمی، کارشناس تسلیحات ایرانی در مؤسسۀ سیاست خاور نزدیک واشنگتن به این نشریه گفت: «گذار از پهپادها به موشک‌های زمین به زمین میتواند قابلیت‌ها و قدرت ضربت روس‌ها را افزایش دهد. برخی از گونه‌های موشک با ساما‌نه‌های هدایت الکترواپتیکی عرضه می‌شوند، که متصدیان موشک را قادر می‌سازد تا آن‌ها را دقیقاً هنگام نزدیک شدن نهایی به هدف هدایت کنند».
واشنگتن پست می‌نویسد: «ایران همچنین برای تحویل محمولۀ جدید هواپیماهای بدون سرنشین، شامل ده‌ها هواپیمای مهاجر-۶ اضافی و تعداد زیادی شاهد-۱۳۶ به روسیه آماده می‌شود. شاهد-۱۳۶ که اغلب پهپاد انتحاری نامیده می‌شود، برای درگیری با اهداف خود طراحی شده است که میتواند مواد منفجره را تا فاصله ۱۵۰۰ مایلی حمل کنند. به گفتۀ مقامات، مشاوران فنی ایرانی در هفته‌های اخیر از مناطق تحت نظارت روسیه بازدید کرده‌اند تا دستورالعمل‌هایی را دربارۀ نحوۀ کار با پهپادها ارائه دهند.
کارشناسان نظامی اسرائیل با تأکید توأم با نگرانی به کارایی بالای پهپادهای ایرانی که در اوکراین استفاده می‌شود، می‌گویند: «پهپادها حملاتی را در آسمان اوکراین انجام دادند – و این باعث نگرانی در اسرائیل است. استفاده از شاهد-۱۳۶ میتواند تغییرات زیادی را در فصل زمستان ایجاد کند و اگر روس‌ها انبوهی از پهپادها را پرواز دهند، اوکراینی‌ها دچار مشکل خواهند شد».
به گفتۀ تحلیلگران گروه تهدید موشکی در مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی واشنگتن (CSIS)، ایران دارای بزرگترین و متنوع‌ترین زرادخانۀ موشکی در خاورمیانه است، «شامل هزاران موشک بالستیک و کروز، که برخی از آن‌ها قادر است حتی اسرائیل و جنوب شرق اروپا را نیز هدف قرار دهد». در یک دهۀ اخیر، ایران برای «ارتقاء دقت و کُشندگی این سلاح‌ها» سرمایه‌گذاری زیادی کرده است. روی این اصل، کارشناسان گروه تهدید موشکی در مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی واشینگتن معتقدند، که نیروهای موشکی ایران به یک تهدید واقعی برای ارتش آمریکا و شرکای آن در منطقه تبدیل شده‌اند.
در سپتامبر ۲۰۱۹، حملات موشکی و پهپادی دقیق ایران به تأسیسات نفتی عربستان در بقیق و خریص، باعث توقف موقتی تولید در پالایشگاه بقیق گردید که ۵ تا ۷ درصد از تولید روزانه نفت جهان را تامین می‌کند. موشک‌های ایرانی نه تنها به یک کابوس برای عربستان سعودی، حتی برای اسرائیل در لبنان نیز تبدیل شده است.
در ژانویه ۲۰۲۰، ایران در انتقام ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروهای قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران توسط آمریکا، در مدت چند ساعت ۲۲ موشک بالستیک به طرف نیروهای آمریکایی در عراق شلیک کرد. این حملات به تأسیسات آمریکایی در پایگاه هوایی الاسد در غرب بغداد آسیب رساند و بیش از ۱۰۰ سرباز آمریکایی را مجروح کرد.
تایلر روگوی، مفسر پورتال نظامی آمریکایی «The Drive» می‌نویسد: «در توانایی موشک‌های بالستیک ساخت ایران برای وارد ساختن آسیب‌های قابل‌توجه، هیچ شکی نیست. زیرا، بارها از آن‌ها در درگیری‌ها استفاده شده است. طی دو سال گذشته، در ژانویه ۲۰۲۰ با استفاده از موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد سری قیام، به پایگاه هوایی الاسد در عراق و در مارس ۲۰۲۲ با موشک‌های فاتح-۱۱۰ به اربیل حملاتی شده است. این سلاح با دقت بسیار بالایی ضربه می‌زند».
بر اساس گزارش The Drive، ایران میتواند بیش از ۲۰ نوع موشک بالستیک مختلف به روسیه عرضه کند.
در گزارش‌ها به عنوان مثال گفته می‌شود که برد موشک بالستیک میان‌برد قیام-۱ (موشک بالستیک میان‌برد) حدود ۸۰۴ کیلومتر است. این موشک به نیروهای مسلح روسیه امکان می‌دهد تا اهدافی را در سراسر اوکراین مورد حمله قرار دهند. انواع پیشرفته‌تر سری قیام دارای یک کلاهک قابل مانور هستند که موجب دقت بیشتر در اصابت به اهداف می‌شوند و رهگیری پدافند هوایی را دشوارتر می‌کنند.
قدر-۱۱۰، نسخه ارتقا یافتۀ موشک بالستیک میان‌برد شباب-۳ است که حتی بیشتر از ۲۰۰۰ کیلومتر برد دارد. این روزنامه خاطرنشان می‌سازد: «روسیه میتواند این موشک‌ها را در فاصلۀ زیادی از مرزهای اوکراین مستقر نماید و با توجه به تحرک ترکیبی انواع مختلف موشک‌های بالستیک ایرانی، مقابلۀ اوکراین با تهدید ناشی از این موشک‌ها بسیار دشوار خواهد بود. روسیه همچنین ممکن است مجموعه‌ای از موشک‌های بالستیک میان‌برد متحرک بسیار دقیق با سوخت جامد فاتح را که برای ضربه با دقت بالاتر، به پایانۀ هدایت مجهز هستند، خریداری کند».
«موشک فاتح-۱۱۰ که از آزمایش‌های رزمی گذشته و به تولید انبوه رسیده است، گمان می‌رود مورد توجه ژنرال‌های روسی قرار گیرد. برد این موشک تقریباً ۳۰۰ کیلومتر است که برای انهدام بسیاری از اهداف در اوکراین مناسب است».
نکتۀ بسیار جالب توجه این است که موشک‌های زمین به زمین ایرانی از پرتابگرهای نصب شده بر روی شاسی کامیون‌های تجاری که نگهداری و عملیات آن‌ها را آسان‌تر می‌کند، استفاده می‌کنند.
بسیاری از پیشرفت‌های موشکی ایران بدون همکاری با روسیه امکان‌پذیر نبود. از این رو، در روزهای ۱۶ تا ۱۸ شهریور ماه در استان اصفهان، رزمایش نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران، با نام «اقتدار – ۱۴۰۱» برگزار گردید، که طی آن موشک‌های بالستیک با هدایت ماهواره‌ای فتح ۳۶۰ و فجر-۵ برای نخستین بار آزمایش شدند. بر اساس گزارش «مطالعۀ نظامی» روسیه، در این رزمایش از سامانۀ روسی گلوناس استفاده شد که روسیه دسترسی ایران به آن را فراهم آورد.
موشک‌انداز ایرانی فتح ۳۶۰ در واقع پاسخ ایران به هیمارس آمریکایی است. موشک بالستیک جدید هدایت‌شوندۀ ماهواره‌ای از نظر دقت با هیمارس قابل مقایسه است و امکان تاکتیک‌های «شلیک و فرار» را فراهم می‌کند.
اندیشۀ جالب توسعۀ بیشتر همکاری‌های نظامی-فنی بین روسیه و ایران را دمیتری بلااوسوف، برادر کوچک‌تر آندری بلااوسوف، معاون فعلی نخست‌وزیر فدراسیون روسیه مطرح کرد. او یکی از کارکنان مرکز تحلیل‌های اقتصاد کلان و پیش‌بینی کوتاه‌مدت روسیه است. این مرکز بموقع خود توسط آندری بلااوسوف بنیانگذاری شد.
به نظر وی، روسیه باید صنابع کشورهای تحت تحریم‌های آمریکا و متحدانش را برای دور زدن تحریم‌ها، تأمین مالی کند. شاید اکنون شاهد تحقق این مفهوم هستیم: «مسکو ضمن در اختیار گرفتن انواع جدید انبوه سلاح‌های پیشرفتۀ ایران، در حال سرمایه‌گذاری در این کشور است».
لذا، گزارش دمیتری بلااوسوف به «خارج کردن برخی از اجزای زنجیرۀ تولید از کشور (مطمئناً در حوزۀ دوستانه)، به ویژه بخش‌های آسیب‌پذیر در برابر محدودیت‌های تحریمی، همراه با واردات محصولات نهایی» اشاره می‌کند.
به این ترتیب، روابط روسیه و ایران تا سطح همکاری نظامی ارتقاء پیدا می‌کند. همکاری نزدیک روسیه و ایران در درازمدت، میتواند جلوی پیشروی غرب جمعی در اوراسیا را بگیرد.
۹ آبان-عقرب ۱۴۰۱
