نقد با 6قاعده بلوم شعر مهناز بدیهیان
بیژن باران.
غراب اصفهان، مجموعه شعر، مهناز بدیهیان، 2019، 108 ص، سن فرانسیسکو، انگلیسی.
جهانی بی جنگ، سرنگونی سرمایه داری، مجموعه شعر، جلد 6، گردان شاعران انقلابی، ویراست: جک هیرشمن، کملاندر-مگون، جان کرل، 2019، 231 ص، نشر کالاتوبیا، سن فرانسیسکو، انگلیسی.
مهناز زاده اصفهان، مقیم حومه برکلی است. برادرش فردین در جنگ با عراق کشته شد. بدیهیان شاعر، نقاش، مترجم است که آثارش به فارسی، ایتالیایی، فرانسه، ترکی، اسپانیولی ترجمه شده؛ در نشریات “جوهر تبعید” و “ماه مگ” نشر شده اند. او در جشنهای شعر آمریکا و اروپا شرکت می کند. نام برخی اشعار مجموعه بقرار زیر است: خاطرات، جشنها، غم، عشق، حافظ، اصفهان، دی ان ای، 2قطبی، ستارگان، درخت انار، غراب، مرگ، هویت.
مهناز موضوعات مادری، افسردگی، غربت ، شورش اجتماعی، کنش سیاسی، اوضاع جهانی را در شعرش نقاشی کند. او صدای شاعران برونمرزی و زنانه را تقویت کند. او تجربه روزانه زنانه را در کانون شعرهایش انباشته؛ با بیان تغزلی سنت ادبی زادگاهش را بسوی مدرنیسم ارتقاء دهد. جدا از ادبیات فارسی، او به شعر آمریکا احاطه دارد. این زن سیاسی و هنرمند با گذار از زبان مادری به زبان اقامتگاه کنونی ش شعر فارسی را در جهان گسترده تر کند.
*
کتاب اول مجموعه 77 شعر کوتاه در باره جنگ، تبعید، عشق، سفر، زادگاه از دیدگاه زنی تیزهوش و هنرمند است. شعر جنبه آموزشی داشته؛ لذا مدل 6پر بلوم را بر این کتاب منطبق کرده؛ نشان داده می شود: چگونه شاعر در نقش آموزگار قواعد 6گانه دانش، فهم، کاربرد، تحلیل، سنتز، ارزیابی در اشعارش بکار برد تا تجارب خود را به مخاطب ترابری کند. پس شعر را در کلاس آموزش برای فراگیری هنر خلاقیت با مدل 6 پر یا قاعده بلوم می توان بکار برد.
آفرینش هنری و شعر برای ارتقای سطح دانش شاگردان و آزمون این ارتقاء را می توان تدریس کرد. حتی شاعر هم می تواند مدل آموزشی بلوم را بکار برده؛ جنبه آموزشی شعر خود را قویتر کند. ترابری تجارب شاعر مانند درسها یی است بقرار زیر: محل کودکی، سفر در جغرافیا، مرور تاریخ، محل سکونت، زبان، خانواده، جامعه، فیزیک، شیمی، ژنتیک، داروشناسی، روانشناسی.
نشر مجموعه شعر دفتر خاطرات شاعر برای خواندن مخاطب است که او را به کودکی، سفرها، آرزوها، تمناهای شاعر می برد. بنا به مدل آموزشی بلوم بیشتر اشعار در شرح گذشته، حال، آرزوهای شاعر اند. چون شعر روزانه نویسی نبوده؛ چند دهه پس از رویدادها در فضا-زمان دیگر کتبی شود. لذا تصاویر این سفر با عاطفه غبطه، ایده آلیزه و مرور شوند- ترابری فکر گذشته در حافظه اپیزودیک به متن کنونی روی صفحه تصویر رایانه.
با این دانش ترابری از شاعر به خواننده، ناستولوژی زادگاه، بیگانگی با محیط جدید، توصیف محل اقامت فعلی او را می توان دید. نمونه های شعر مهناز منطبق با 6 قاعده بلوم در زیر آیند. نخست بنا بر قواعد 6گانه دانش، فهم، کاربرد، تحلیل، سنتز، ارزیابی بلوم برخی شعرهای مجموعه در سطح/ قاعده رده بندی شده؛ سپس نمونه های شعر در 6 پر بلوم ارایه شده؛ در پایان جنبه عمده شعرها عنوان شود که ترابری دانش از شاعر به مخاطب است.
قاعده 1 دانش. شعر “منقل” مرکز گرمی اتاق را با مادربزرگ سکینه، بالش بنفشه ای، فنجان، لانه جوجه و تخم را از خاطرات حدیث نفس/ آتوبیوگرافیک شاعر تصویر کند. دانش شاعر می تواند جغرافیا و تاریخ مانند زادگاه و شجره شاعر، گیاهی مانند “درخت انار”، خصوصی مانند نام عاشق باشد. اشعار “مشگ آهو، گم در خرابه های بعلبعلک، در مراکش یا اصفهان، سعید خواهد آمد” با تلویح شاعر انقلابی، خواننده را به پرسه در ذهن شاعر کشانند.
توصیف یعنی معنی کردن یک کلمه در تصویر. یادگیری با نرخهای گوناگون در فهم موضوع و توصیف پدیده ها رخ دهد. از روی توصیف خواننده منظور شاعر را یابد. بسیاری اشعار از حافظه اپیزودیک خاطرات شاعر از چند دهه پیش در مقر کنونی بازسازی کلامی شده اند. حضور مادر بزرگ، شرکت در تظاهرات روز زن تهران در 8مارس، منقل، حلقه فیروزه- مصالح شعری در معماری سروده هایند. برخی نامهای علمی تخصصی در ژنتیک سده 20 مانند اختلال ذهنی دوقطبی، پروتین دی ان ای، هورمون تستوسترون در شعر بکار رفته اند. لذا شعر او با مدرنیته سده 21 رابطه دارد.
قاعده 2 فهم در شعرها راوی “ایکس” را توضیح دهد. ایکس غراب، جشن نوروز، نانوایی، صبحانه، حافظ، میترایسم می تواند باشد. در شعر مهناز جنسیت هم در رویدادهای مربوط به زن دیده می شود. شاعر مادر، خانه دار، معشوق است. او با مهارت یک نقاش رنگها را در سطرهای شعر جاسازی کند تا شعر بیشتر حسی و کنکرت باشد.
قاعده 3 کاربرد در شعر صفحه 30-31 افعال برای بصری کردن تجرید خدا یند. افعال کمکی با اسم آویز، دویدن، بوسیدن، فرار، دیدن، لنگیدن، سکوت، شکاک، انداختن تصویر حسی را ممکن کنند. تذهیب کاری شاعر عارف انگلیسی ویلیام بلیک و باور به آزادی انسان تداعی شوند. شاعر با مدد از حافظه کودکی غم غربت، افسردگی، تنهایی هجرت را با جانوری، گلی، یک شیئی القاء کند. خصایل انسان برای پرنده در غراب ص 7 تقدیم به پویان تجسم یافتند. پویان تئوریسن “2مطلق ترس و سرکوب” دهه 1350 بود.
گاهی فرد در اجرای روندی چیزی نامفهوم گوید: طرف از روی قراین/ نشانه ها نتیجه گیرد. سپس از روی نتیجه گیری فاعل را یافته، داوری کند. نوشتن در باره آزادی، میهن، نوروز منجر به داوری مخاطب در باره آرزوی شاعر شود. تکرار تمی در یک بیت با تصویری در بیت دیگر کاربرد آنها را بوسیله شاعر تبیین کند. ولی ترابری دانش بنیانی ترین کارکرد شعر با عاطفه، احساس، لحن عجین است.
شاعر معلومات فردی خود را بر تیرک نامهای خاص می آویزد. این نشانه ها را با انسانیت، آزادی، صلح ارزش گذارد. کاربرد دانش در موقعیت دیگر عبرت از جنگ، تمنای صلح – شاعر را ضدجنگ کند. خواننده از روی نشانه ها نتیجه گیرد: انقلاب – قتل، اعدام، تاراج، مصادره آورد. معنی از پیامهای شفاهی، کتبی، تصویری در خواننده ساخته شود. آنگاه در ذهن مخاطب با تفسیر، مثال، رده بندی، تلخیص، مقایسه، توصیف استقرا، اقتراح همراه شوند.
قاعده 4 تحلیل در شعر “کفشم گم شد” ص 17 با مرور خاطرات آمده. در بیت آخر نوشت: اکنون مانند آن کودکان/ روستا بی کفشم. این استعاره استتار نتوانستن به سفر ست که نیاز به کفش دارد. سفر به بیرون از محل فعلی یا سفر به گذشته دسترس ناپذیر می تواند باشد.
قاعده 5 سنتز در شعر “برادرم را کشتند” آرمان عدالت است. این آرمان با اجزای برادر، انقلاب، ایده ها، جنگ، عشق زنجیر شده. شاعر معلول جنگ را در “فقر و بی خانمانی” یابد. رابطه اجزا با هم، با اشتقاق، سازماندهی، بازتاب کل خصلت نمایی شده.
قاعده 6 ارزیابی. چه نصیب خواننده از شعرخوانی شود؟ آیا تاثیر شعر بر مخاطب اندازه پذیر، کنترل پذیر، مشاهده پذیر است؟ این تاثیر را در جذبه مردم به ترانه، تصنیف، اپرا می توان دید. نیز با ام آر آی یا دیالوگ شناختی می توان اندازه گیری کرد. پس شاعر یادده، مخاطب یادگیر، شعر سوژه یادگیری است. نوشتن شعر نیاز به دانش زبان، املا، دستور، آرایه های ادبی داشته؛ تا شعر بی غلط و جذاب باشد.
زیبایی شناسی شعر را می‌توان در ۱۲ اصل زیر ردیف کرد: سلسله مراتب، تمرکز، تباین/ تقابل، تنش/ چیرگی، توازن/ تناسب، ریتم، جریان، عمق، مقیاس، حرکت/ توسعه، وحدت، همآهنگی. تقابل دو پدیده را در 2 شعر زیر می توان دید: “سعید” زندان اوین برای حصر آزادی با میدان آزادی؛ “8مارس در تهران” ص23 برای آزادی پوشاک زنان از قید چادر سیاه با زندان اوین در حصر آزادی.
*
کتاب دوم مجموعه 85 شعر کوتاه از شاعران آمریکایی، لاتین، هندی، ایرانی از جمله زیبا کرباسی، بیژن باران، مهناز بدیهیان، مظاهر شهامت، مجید نفیسی است. در مقدمه آمده: حقوق مساوی این ها را دارد: داشتن سطح زندگی استاندارد مناسب شامل خوراک، مسکن، آب لوله کشی، آموزش، بیمه پزشکی، امکان ترقی اجتماعی، حریم خصوصی، مصونیت از تبعیض قومی، رنگ پوست، جنسیت، آزادی گزینش زوج جنسی، آزادی بیان و رسانه، دولت حامی مردم و جهان.
نقد شعر می تواند شاعر، شعر، مخاطب آن را ارزیابی کند. شاعر را آموزگاری می توان انگاشت که تجربه فردی، دید اجتماعی، آرمانهای بشری را در شعر می پروراند. گاهی شاعر به آموزگاری، مانند دانته به ویرژیل در کمدی الهی، ارجاع کند. یا خود شاعر آموزگاری باشد که در سلوک عرفانی مانند عطار چوپانی کند یا چون اخوان “مرثیه خوان دل خویش” باشد. شعر را در زبان، ذهن، آرایه های ادبی می توان واکاوید. مخاطب در سده 20 با فروید، دریدا، لاکان مد شد. تاثیر شعر بر مخاطب در برانگیزانندگی سرود بروشنی دیده شود. باختین در شعر مناظره/ گفتگو، چندصدايي، بينامتنيت را مهم دانست.
معمولا نقادان شعر را در زبان با اشتقاقات لغوی و ساختار دستوری، در روان با عواطف و آرزوهای نهفته، آرایه های ادبی مانند ریتم و قافیه، محتوای رویدادهای اجتماعی بررسی کنند. رویدادهای انقلاب اکتبر 1917 در رمان دکتر ژیواگو، مصادره املاک کولاکها در دن آرام شولوخوف، شاهنامه فردوسی، خمسه نظامی که در سده 20 به فیلم ترابری شده اند.
فیلمهای فراوان در باره جنگهای آمریکا، دیکتاتورها بضد آزادیخواهان، فرقه ها و همسایه ها تهیه شده. حکومت نظامی 1972 کوستا گاوراس در باره چریکهای چپ‌گرای توپامارو (جنبش آزادیبخش ملی اروگوئه) کنسول برزیل و یک آمریکایی را گروگان گرفته؛ بازجویی می‌کنند. کنسول افتخاری/ فرا رتبه 1983 بازیگران مایکل کین، ریچارد گر در باره سرکوب مبارزان پاراگوئه، آرژانتین زیر یوغ دیکتاتورهای نظامی است.
در نقد کتاب عاشقان قدیمی واقدی تناظر محتوای شعر با رویدادهای اجتماعی و حال شاد یا غم شاعر را بررسی کردم. نقد اشعار فرخزاد در تجزیه حالات فردی بویژه نقش جنسیت زن در آرایه های ادبی، ادراکات اجتماعی، نورولوژی مغز شاعر، خواننده، مترجم، نقاد، اموزگار ادبی را هم بررسی کردم. کلام و اصطلاح معنی، لحن، تاثیر را در خود دارند.
منابع. 2020/05/04
OVERTHROWING CAPITALISM, Vol Six: A WORLD WITHOUT WARS, 2019
Raven of Isfahan Mahnaz Badihian 2019
https://www.youtube.com/watch?v=NsBna5IVBYg Bloom’s Taxonomy According to Seinfeld
Bloom’s Taxonomy رده بندی بلوم
Cognition شناخت
Sensory حسی
Affective محرک
بنجامین بلوم 1913-1999 روانشناس آموزشی آمریکا. رده بندی بلوم در 1956 اهداف آموزش را برای ارتباط بهتر در جامعه تدوین کند. ترتیب برنامه آکادمیک آموزگاران، آزمون اخذ مدرک تحصیلی شاگردان، اعتبار قیاسی جهانی برای تغییر آموزشگاه مدارج و رشته ها را در بر گیرد. بلوم 3 مدل ترتیبی در حوزه شناخت، محرک، حس برای طبقه بندی یادگیری اهداف آموزش حوزه خاص عرضه کرد. حوزه شناخت در دروس تحصیلی برای اهداف یادگیری، ارزیابی، فعالیتها یند. او فعلهای ممکن اندازه پذیر و انواع ارزیابی متناظر را در یک ستاره 6 پر تصویر کرد.
بلوم روند آموزش آموزگار به شاگرد را در جهان مدرن مدلسازی کرده تا بتوان آموزش را بهینه کرد. برنامه تحصیلی دارای اهداف مشخص، اندازه گیری شایستگی شاگردان، آزمون آنها برای ارتقا به مدارج بالاتر است. مدل بلوم در برنامه مهد کودک تا دانشگاه گنجانده شده. شعر در نشریات، ترانه ها، رسانه ها چون فیلم بکار رود. شعر خوانی در غربت کمک به رشد زبان مادری نیز کند. لذا خواندن شعر و ترانه به حفظ و توسعه زبان مادری کمک کند.
در دروس از سطح مقدماتی تا کارشناسی و رشته ها از زبان، ریاضی تا ژنتیک، فیزیک است. آموزش رسمی زبان برای مهارت و تخصص در رشته های ریاضیات، حساب، فیزیک، شیمی، تاریخ، اقتصاد، علوم انسانی، اجتماعی، طبیعی بکار رود. رشته ها با تمدن پرشمارتر شوند. مدل بلوم در آموزش برنامه برای آموزگاران و آزمونها برای شاگردان کار برد دارد.
پیش از فهم یک مفهوم باید آن را حفظ کرد، بخاطر سپرد. کاربرد آن نیاز به فهم آن دارد. برای ارزیابی یک مفهوم باید آنرا تجزیه و تحلیل کرد. تا بتوان از نتیجه گیری ارزیابی کامل داشت. برای ارایه یک مفهوم پیچیدگی آن و سطح یادگیری شاگرد را آموزگار باید بداند. این 6 سطح آموختنی با فعل کنشی برای نوشتن اهداف آموزش بکار روند. آنها در حوزه شناختی یادگیری، آموختنی، کاربردی اند.
یکی از کاربردهای شعر آموزش زبان و فرهنگ است. اگر شعر آموزش می دهد؛ آیا شاعر می تواند آموزگار بشود؟ شاعر این مدارج 6 گانه را آموخته؛ زیرا در کلاس شعر تدریس شوند. بعد اشعاری آفریند. از حفظ کردن قصیده خاقانی، فهم غزل حافظ، کاربرد پند سعدی، تحلیل رباعیات خیام، ارزیابی مثنوی مولانا، آفرینش نظم فردوسی و نیما، به شعر سپید شاملو و فروغ می توان رسید.
سطوح بلوم با عملها آزمون شوند. مترادفات هر یک از 6 سطح داده شده اند. تفکر کریتیکال در مدارج و حوزه شناخت بنام رده بندی بلوم در 6 سطح هرم دانش/ حفظ /بخاطر آوری، فهم، کاربرد، تحلیل، سنتز/ ارزیابی، آفرینش اند. با این رده بندی آموزگار پرسشها یا اهداف آموزش را در چهار چوبی با آجرهای سازنده در حافظه شاگردان می تواند سازمان دهد.
آیا شاگرد دانش آموخته را می تواند بیاد آورد؟ آیا فاکتهای یادمانده را می تواند تکرار کند؟ این رده بندی برای آموزگار اهداف آموزش یادگیری مهارت از سطح زیرین تقلید تا آفرینش زبرین است. مدل 6 رجی بلوم برای شاعر هم در مهارت زبانی از بر خواندن شعر تا آفرینش یا نوشتن غزل بکار رود.
1-حفظ کردن – تلویح، تعریف، لیست، نامگذاری، یادآوری، بیان کردن. بخاطر آوردن، تمیز، یاد آوردن دانش مربوط از حافظه دراز مدت، قواعد دستوری، نظریه های ساده، شبیه سازی، تکرار، بازتولید محفوظات زبانی، فاکتها. عملها: فکر از حافظه دراز مدت به حافظه کاری برای گفتن، نوشتن، اجرا آید. در آموزش اطلاعات به حافظه دراز مدت وارد شود. پرسش فاکتها 95% آزمونهای مقدماتی اند. حفظ کردن اطلاعات عمومی سطح 1 بلوم است. نمونه: تهران پایتخت ایران است.
2-فهم- توصیف، توضیح، هویت، تلخیص، بحث، تعبیر، استقراء از جزء به کل، ترجمه، تفسیر دانش، پیش بینی، استنتاج/ نتیجه گیری از کل به جزء، مقایسه، دفاع کلامی، طبقه بندی، رده بندی، مفاهیم، روند، دراماتیزه، نشان دادن، اطلاعات نوع جدید، تظاهر/ وانمود کردن در بازسازی شعر. مقولات با زبان به حافظه نشینند؛ با منطق حلاجی شوند.
عملها: روابط بین فاکتهای آموخته و سازه های معنایی. مطالعه تاریخ شخصی، اجتماعی برای ساختن برنامه تعامل و صلح. فهم یک پدیده و توضیح آن سطح 2 بلوم است. نمونه: فهم نسبیت اینشتاین و بیان آن در کوتاه شدن زمان در سرعت نزدیک به نور. از پیدایش طبقات در تاریخ به انشکاف جامعه ناشی از تخاصم طبقات رسیدن.
3-کاربرد- نشان دادن، تصویر کردن، تفسیر کردن، حل کردن، ارزشگذاری، تصمیم گیری، پراتیک. راهیابی در موقعیت جدید بدون راهنمایی، دانش نوشتن شعر بی غلط باشد. شبیه، استعاره، مجاز برای تصویر یک مفهوم با نام در ذهن خواننده تجسد، القا، تداعی شوند. شاگرد درس قبلی را برای حل مسئله فعلی در آزمون بکار برد.
عملها: اجرا، انجام، نشان دادن، کاربرد، تصویر، پیش بینی. قوانین طبیعت در جامعه و هنر هم کاربرد دارند. 3 قانون حرکت نیوتن کدام اند؟ جسم آزاد به حرکتش ادامه دهد. شتاب جسم مستقل از جرم است. هر کنش واکنشی دارد. شکل ماده جسم، مایع، گاز، یون است. این اصول را شاگرد آموزد. نمونه شناخت: تشخیص گربه، شناخت پدر، رجحان غذای مطبوع.
4-تحلیل – تجزیه، مقایسه، تناقض، تضاد، تشخیص، آزمایش، تقطیع، آنالیز، تشریح، استقراء، آزمون، مقوله بندی، تصویر سازی، تجمیع/ انتگره، بازرسی. ساختار زدایی به اجزا کوچکتر برای تسهیل آموزش. نمونه آموزش عناصر 113 گانه طبیعت در جدول مندلیف، اعضای بدن در ساختار پوست، عضله، استخوان، رگ، عصب یا 3بعدی پیچیده ملکول آلی دی ان ای. دیدن اجزا و مناسبات آنها با هم، نتیجه گیری از رابطه ایده ها، منطق برای حدس و علت یابی یک امر.
در مدارج فکری تحلیل بالاتر از حفظ، فهم، کاربرد است. عملها: چند پرسش در کنکور، تحلیل در تحصیل را در بر دارند. آموزگار شاگرد را برای تعیین اجزای یک کل تست کند. نمونه: 1-زنجیره تولید در اقتصاد. 2-یافتن علت-معلول در پدیده ها در این سطح روی دهد. 3-علل نرسیدن خاورمیانه به مدرنیسم 4 تا ست: استبداد شرقی، حضور استعمار، شریعت دینی، حکومت رانتی با 40% درآمد ملی از یک منبع دولتی.
5- ارزیابی- سنتز، دفاع، داوری، حمایت، ترکیب، گردآوری، تغییر، سازماندهی، قضاوت ایده ها، قبول فاکتها، پذیرش گزینه ها، بیان نتایج، توجیه موضع، داوری موقعیت، تصمیم، بازتاب، جدل، بحث، نقد تمی، نقش بازی کردن. بهم چسباندن اجزا برای یک کل جدید. نمونه: بحثهای سیاسی چند نفره؛ نقد ادبی کتاب، فیلم، شعر. عملها: تست، داوری بنا بر معیار و استاندارد با چک کردن، مقایسه، کریتیک/ نقد کردن. یافتن راه بهتر برای رفاه عامه. موقعیت داشتن گزینه بهتر برای مشارکت و حقوق اقلیتها.
6-آفرینش– تلفیق، ساخت، توسعه، سرهم بندی، مونتاژ، ساختن، ایجاد، تولید، طرح یک محصول یا دیدگاه نو. سنتز بالاترین سطح دانش است. نمونه: سرودن یک غزل، رباعی، قطعه. عملها: چه شاگردان نیاز دارند؟ برای آموختن چکار باید کرد؟ ترکیب دانش در حافظه با خلاقیت، تخیل، کنجکاوی، چاره جویی در بیان و دیدگاه نوین، سوار کردن قطعات، مقایسه، ساختن چیز نو، آفریدن، تولید، طرح، اختراع، پلان، پیشنهاد، ترکیب. ترکیب آنچه داشته برای ایده جدید. سرهم بندی اجزاء در ساختن کل کار کن. بازسازی قطعات در پروتوتایپ، الگو، سازه.
