قسمی که در بخش اول متذکر شدیم پیشنهاد قاموس دری نظر به گفتۀ یک عده از محترمین قلمبدست سه سال قبل صورت گرفت و به اساس ادعاء خود شان مدت شش ماه در صدر وبسایت شان باقی ماند، اما؛ هموطنان ما به این پیشنهاد با تأسف وقع نگذاشتند خصوصاً زبان شناسان و ادیبان بزرگ کشور در خارج و داخل، از جمله  داکتر صاحب سید خلیل الله هاشمیان که محترمین پیشنهاد کننده این عدم توجه بزرگان را دلیل ناکامی پروژۀ پیشنهاد شده دانسته آزرده خاطر شدند. درحالیکه وقتی تیم کاری افغان جرمن آنلاین موضوع را مورد مطالعه و تدقیق قرار داد، دلیل این ناکامی را علت متذکرۀ فوق نه بلکه عدم موجودیت یک کانسپت کاری از نظر تخنیکی و تکنالوجی و عدم عزم راسخ و پشتکار دوستان پیشنهاد کننده بررسی کرد. به هر حال شما استدلال و شرح مکمل ایجاد پروژۀ (قاموس کبیر افغانستان) را در بخش اول مطالعه میتوانید.

درین بخش جهت  وضاحت بهتر و بیشتر روش کاری ما برای اکمال این پروژه در کوتاه مدت تصمیم بر آن شد تا  کانسپ تهیه شده را برای پیشبرد کار پروژه برای شما توضیح نموده با اشکال مختلفه تفهیم نمائیم.

کانسپت از دو بخش که مکمل همدیگر میباشد تشکیل گردیده است

-1) دیجیتال سازی:  به وسیله ای بوجود آوردن یک دفتر مجازی (Virtual Office) که هموطنان دلسوز  ما که خواهان همکاری درین پروژه هستند، از سراسر دنیا فقط با استفاده ای یک اسم و یک کود ایکه از جانب ما برای شان تهیه گردیده داخل دفتر شده به اساس اندوخته های علمی و تخصص شان در رشتۀ که فارغ التحصیل شده اند، با ما از طریق انترنت در همین دفتر مجازی همکاری می کنند. این هموطنان ملی گرا و وطندوست ما لغات دری خالص را از لغتنامه های چاپ شده در هند «غیاث اللغات، آنند راج، نگهت، داکتر جاوید، جامع الکلام، فیروز اللغات، عبدالله افغان نویس، ………» به شکل دیجیتال در فارمت ایکسل باز نویسی نموده به ما میفرستند و ما آنرا بعد از گذشتاندن از زیر نظر صائب نظران در کتگوری های مربوطه درج دیتابیس ها می نمائیم.

البته این دفتر مجازی (Virtual Office) از دو بخش عمده تشکیل گردیده که عبارتند از:

• زبانی (دری – دری) و (دری – پشتو)
• علمی و مسلکی ( مسائل اقتصادی، طبی، تخنیکی وغیره) که از زبان انگلیسی به دو زبان ملی ترجمه می گردد.

• تشریحات مختصر و لازم در بارۀ دیتابیس های بخش «زبانی»

1. دیتابیس 1 مجمع اللغات: مجموعی از لغات است که تمام بخش ها را احتوا میکند. مانند:

• فارسی ایران به دری افغانستان

(مجمع از لغات لهجۀ فارسی ایران که در زبان دری افغانستان مفهوم و معنی دیگری را ارائه می کنند مثلاً گوجه فرنگی، خیار و …. که به زبان سچۀ دری به آن بادنجان رومی، بادرنگ و…. میگوئیم.)

• عمومی (تمام لغاتیکه شفاهی و کتبی در زبان دری مورد استفاده دارد).
• زراعت ( تمام اصطلاحات زراعتی) که توسط استاد ادب دری پوهندوی شیما غفوری (تخصص زراعت و مالداری) باز نویسی و تنظیم می گردد.
• تشکیلات دولتی ( تمام اصطلاحات رتبوی و تشکیلاتی دولت)
• زمین شناسی (اصطلاحات منابع طبعی و امثالهم) که به همت محترم داکتر عنان روستائی (تخصص جیالوجی یا معرفة العرض) باز نویسی و تنظیم می گردد.
• …..

1. دیتابیس 2 نگهت – هاشمیان: مسؤولیت دیجیتال سازی و ترجمۀ لغتنامۀ مرحوم نسیم نگهت را که یک لغتنامۀ )دری انگلیسی( است جناب داکتر سید خلیل الله هاشمیان نظر به فهم و دانشی که در رشتۀ زبان شناسی دارند به عهده گرفته اند که تمام لغات این لغتنامه را علاوه بر دیجیتال سازی معنی آن را از انگلیسی به دری ترجمه نموده با شرح، تلفظ آن به لاتین و نوعیت لغات به ما میفرستند که درج این دیتابیس نمائیم. تا فعلاً در حدود بیشتر از 500 کلمه یا لغت را با تمام جزئیات آن دیجیتال ساخته فرستاده اند و درج دیتابیس شده است. البته نا گفته نباید گذاشت که کار هر گروپ و یا شخص به اسم اعضای گروپ مربوط ثبت خواهد شد. مگر اسم مؤلف اصلی و معلومات چاپ و نشر لغتنامه، محل و زمان همه و همه در جایش باقی می ماند.

قابل یاد دهانی است که به تاریخ 16 جولای 2015 منیجر این پروژه استاد صالحه وهاب واصل در مقالۀ خود تحت عنوان «تدوین قاموس دری – دری) از جناب ولی احمد نوری و جناب خلیل الله معروفی در ارتباط با لغتنامۀ محترم نسیم نگهت و ترجمه و دیجیتال سازی آن، تقاضای همکاری مستقلانه نموده بود. که با تأسف به این تقاضا از جانب دوستان محترم ما وقع گذاشته نشد همان بود که محترم هاشمیان با وجود کبر سن و مشکلات صحی این مسؤولیت را به عهده گرفتند و آرزو داریم تا صحت شان هم برای دوام و اتمام این پروژه  و هم برای خود شان خوب باشد. لطفاً به لینک آتی مراجعه نمائید. ضرورت تدوین قاموس دری – دری

1. دیتابیس 3 عبدالله افغانی نویس: مجموع اصطلاحات سچه و اصیل افغانستان که زیاد تر در مراودات و مکالمات روزمره بین مردم عام افغانستان موارد استفاده دارد. همچنان اصطلاحات غیر کتبی و به اصطلاح کوچه و بازاری که اکثریت عام مردم ما به آن آشنایی دارند و مورد استفادۀ آنرا می شناسند اما در فرهنگ های ایرانی یافتن آن غیر ممکن است زیرا این لغات از سچه ترین لغات زبانی مردم افغانستان است. مثلاً: چَلوس، خَپوسَه، پتق، بلازده، جوانَمَرگی، چَوچَلی، شُوده، چَتاق، نَراد، تُمتُراق، ننۀ بلا و امثالهم.

فراموش نکنیم که لغتنامۀ افغانی نویس از جانب محترم تواب وهاب و محمد عارف گذرگاه در اختیار ما گذاشته شده است.

1. دیتابیس 4 غیاث اللغات: مجموع لغات اصیل دری چاپ هند که تازه به دسترس ما رسیده و دو هموطن وطن پرست ما دیجیتال سازی آنرا به عهده گرفته اند و توقع داریم تا هموطنان عزیز دیگری که علاقه مند همکاری باشند، خود شان را به ما معرفی نمایند تا یک بخشی ازین لغتنامه را برای شان مسؤولیت دهیم. ضمناً تشکر و سپاس داریم از محترم راتب فقیری که محبت نموده لغتنامۀ «غیاث اللغات» را به دسترس ما قرار داده اند.

نا گفته نماند که افغانستان در حدود بیشتر از 15 لغتنامه های دری اصیل دارد که همه در هند به چاپ رسیده  و چون در ایران چاپ نگردیده به فضل خداوند دست نخورده است. دوستانی که در هندوستان بسر میبرد وعده نموده اند که در جست و جوی این لغتنامه ها برآمده برای ما میفرستند. ما سعی می کنیم لغتنامه های مانند آنند راج، جامع الکلام، فیروز اللغات ……. را هم توسط دوستانی که به دسترس شان است و یا امکان بدست آوردن آنرا دارند، به دست آریم و به کمک خود شان و هموطنان دیگر وطنپرست آنرا دیجیتال ساخته شامل دیتابیس در کتگوری های مربوط بسازیم.  

1. ……….. باز برای لغتنامه های بعدی…..

– تشریحات مختصر و لازم در بارۀ دیتابیس های بخش علمی و مسلکی ( مسائل اقتصادی و تجارتی، طبی، تخنیکی وغیره) که از زبان انگلیسی به دو زبان ملی ترجمه می گردد.

درین بخش برای فعلاً بخش اقتصادی و تجارتی توسط دانشمند بزرگ  و استاد مجرب پوهنتون های افغانستان جناب محترم داکتر اسد الله نعیم محترم پوهاند دودیال استاد پوهنتون جلال آباد، داکتر سید محمد سوما (تخصص در رشتۀ اقتصاد ملی و علم مالیه) استاد اسبق پوهنتون کابل، محترم داؤد تیموری استاد پوهنتون هرات (تخصص در رشتۀ اکونومتری و احصائیه)، محترم سلطان محمد تره کی استاد پوهنتون هرات (تخصص در رشتۀ تجارت بین المللی و  داکتر سمع نور که حاضر اند قاموس اصطلاحات اقتصادی خویش را با اندک تغییرات لازم با اصطلاحات جدید مسلکی، با قاموس کبیر افغانستان مدغم سازند. همچنان آقای دکتور یحی وردک که خدمات فراموش ناشدی را در نشر آثار استادان پوهنتون های افغانستان انجام داده است، عضو جمعیت پوهنتون های آلمانی و افغانی، هم کتابی دارند به نام « قاموس اصطلاحات (لوی) بزرگ اقتصادی» که برای چاپ دوم آماده است. در نظر است که با موافقت خود شان و هیأت مدیرۀ (جمعیت پوهنتون های آلمانی و افغانی) در جلسۀ پیش بینی شده در کوتاه مدت، علاوه بر چاپ دوم تمام این کتاب با «قاموس کبیر افغانستان» مدغم گردد.

در خاتمه قسمی که شما می بینید دیتابیس های دیگری هم فعال  و آماده اند برای لغتنامه های متذکره ای که تا فعلاً هنوز به دست رس ما نرسیده اند. از همه هموطنان ملی گرا و وطنپرست ما در سراسر دنیا تمنی می کنیم تا در بدست آوردن این لغتنامه ها مساعی خستگی ناپذیر را به خرج داده زبان های ملی و بزرگترین منفعت ملی شان را از خطر نابودی نجات دهند.

شما به خوبی آگاهید که وبسایت افغان جرمن آنلاین از بدو ایجادش تا امروز همیشه در فورم ملی گرائی برای منافع ملی کشورش و وحدت ملی و همگانی مردمش فعالیت و مبارزه نموده است و “قاموس کبیر افغانستان” یکی از نمونه های آن است. با آنکه این قاموس نخست تنها به زبان ملی «دری» ایجاد و آغاز شده بود، اما، آهسته آهسته توانستیم به همت دانشمند محترم “رحمت آریا” زبان ملی پشتو را هم شامل آن سازیم که تا فعلاً بیشتر از 2000 لغت علاوه بر معنی و شرح دری، معنی و شرح پشتوی آن هم تکمیل گردیده است.  

قسمی که در شکل مشاهده می کنید، دو بخش به نظر میخورد یکی  { (زبانی)، دری-دری و دری-پشتو} و یکی هم (علمی و مسلکی) که شرح آن هم درقسمت دوم  موجود است. چون اکثر خوانندگان و جست و جو کنندگان در اکثر قاموس های دیجیتال و غیر دیجیتال دنبال لغات عمومی که در مکالمات روزمرۀ ما مورد استفاده دارد، میباشند. ازین لحاظ وزن این قاموس هم بر همین پایه زیادتر استوار بوده و به شکل استندرد انتخاب گردیده است.  بدون شک بخش (علمی و مسلکی) هم که توسط اشخاص کار آگاه و کارشناس تنظیم می گردد که خیلی ها پُر بار و قابل بهره برداری در حد اکثر آن خواهد بود.-2) بیرون داد یا (output) لغات از دیتابیس ها: برای بیرون دادن لغات  این قاموس دو طریقه در نظر گرفته شده است: یکی آنکه  دریچۀ بیرون داد در ورژن جدید پورتال  در کنار عناوین فهرست در بالای صفحه زیر نام « قاموس کبیر افغانستان» گذاشته میشود که با کلیک روی آن می توانیم به قاموس مراجعه کنیم. دوم اینکه یک صفحۀ مطلقاً جداگانه به نام خود «قاموس کبیر افغانستان» در یک سرور جدید ایجاد میشود که توسط وب آدرس یا (URL) که در سیستم انترنتی (http://www.xxxx.com) نوشته و جست و جو می گردد و به شکل تصویر جانبی به نظر می رسد. این بدین معنیست که جست و جو کنندگان میتوانند هم از طریق پورتال (افغان جرمن آنلاین) و هم به طریق یک وبسایت مستقل  به آن مراجعه نمایند.

در قسمت بخش زبانی، چندین چک باکس دیگر وجود دارند که شما در آن اسم های لغتنامه های مختلف  را که درج و دیجیتال شده درین قاموس مشاهده می کنید . ( نباید فراموش شود که اسمای که شما درین شکل می بینید، هنوز همه قیاسی بوده و به طور نمونه برای تفهیم بیشتر نوشته شده و هنوز نهائی نیست) به هر صورت، شما میتوانید لغت یا کلمۀ مورد نظر تان را که در دریچۀ بالا نوشته اید در هر کدام ازین لغتنامه ها با فشار روی علامه یا علامه هائی مربع کوچک در کنار آن، جست و جو کنید.

با فشار دکمۀ (علمی و مسلکی ) که هنوز بسیاری از علوم و مسلک های دیگر درج آن خواهد گردید، شما چندین بخش دیگر را در زیر این دکمه  مشاهده خواهید کرد که با انتخاب مسلک  مورد نظر، معلومات لازم را در آن مسلک برای تان ارائه خواهد کرد، البته از انگلیسی به دری و پشتو. ( شما لغات مسلکی را به لسان انگلیسی درج کنید تا تشریح و ترجمۀ آن به دری و پشتوی نمودار گردد.)

سیستم کاری و مراحل جست و جوی لغات در دیتابیس ها:

1. کلمۀ مورد نظر توسط جویندۀ لغت به دریچۀ جست و جو درج می گردد
2. بالای دکمۀ جست و جو فشار داده میشود
3. سافتویر مربوط “سرور حاوی دیتابیس ها” را جست و جو نموده، آنرا پیدا کرده و تمام معلومات را که در چک باکس  ها موجود است به سافتویری که در (Visual Studio) از جانب پورتال افغان جرمن آنلاین انکشاف داده شده است، انتقال میدهد.
4. سافتویر پورتال به دیتابیس های مربوط مراجعه نموده، معلومات خواسته شده را پیدا نموده، دوباره به جوینده می فرستد.

به عین شکل بخش علمی و مسلکی آن نیز قابل استفاده است. زمانیکه جوینده بخش مسلکی را انتخاب نمود، ساحۀ جستجو از چپ به راست تغییر میخورد تا جوینده بتواند لغت مورد نظر را با سهولت به زبان انگلیسی درج نماید. نتیجه نیز از چپ به راست مشاهده می شود.

شرح روش کار سافتویر در سرور افغان جرمن آنلاین (AGO Server) به شکل دیاگرام:

کلمۀ مورد نظر نخست در بخش (فارسی ایران به دری افغانستان) جست و جو می گردد. اگر کلمه پیدا شد، با شرح اصطلاح دری آن بیرون داده میشود. و اگر کلمه درین بخش پیدا نشد، جست و جو در جامع اللغات انتقال پیدا می کند.

اگر در (جامع اللغات) کلمۀ مورد نظر پیدا شد، فوراً نتیجه به جوینده بیرون داده میشود و اگر پیدا نشد، اسم این لغتنامه در صفحه ظاهر نمی گردد. ولی جست و جو جریان داشته به لغتنامۀ نگهت – هاشمیان مراجعه میشود، درین جا باز هم اگر این  کلمه درین لغتنامه پیدا شد بیرون داده میشود و اگر پیدا نشد، اسم این لغتنامه همچنان ظاهر نگردیده، جریان جست و جو انتقال پیدا می کند به لغتنامۀ  عبدالله افغانی نویس و بعد به غیاث اللغات، و بعد به فیروز اللغات به همین ترتیب تا آخر…، لغتنامه ها مرحله به مرحله توسط سافتویر مربوط، مورد جست و جو قرار می گیرند و نتائج را بیرون میدهد تا زمانیکه یا نتیجۀ مطلوب به دست آید و یا اینکه اگر در هیچ کدام پیدا نشد جواب ( پیدا نشد) نوشته شده، معذرت میخواهد.( باید متذکر شد که این گونه جستو جو در صورتی اجراء میگردد که جوینده همه لغات نامه ها را انتخاب نموده باشد، در غیر آن هر لغتنامه که انتخاب شده باشد، به همان اکتفأ میگردد.)

باید گفت که در هر دیتا ریکارد ( data recording) و یا کلمۀ ثبت شده ، ما امکانات وسیعتری را در نظر گرفته ایم مانند، ضمیمۀ لازم از قبیل ( عکس، پی دی اف، لینک سمعی و تصویری) و غیره

موضوع مهم دیگری که نباید فراموش شود و ما همه شاهد آن هستیم، اینست که نظر به پیشرفت و انکشاف سریع السیر تکنالوجی، تیلفون های سمارت و آی پد ها و پی سی تابلیت ها، همه روزه جای کمپیوتر ها و لب تاپ ها را می گیرد و شاید تا سال های دیگر اصلاً قابل استفاده نباشد، ازین سبب پلان بعدی ما برای این قاموس هم این خواهد بود که ما شرایط و امکانات را قسمی درنظر بگیریم تا در آینده در آنلاین کردن قاموس توسط تیلفون و یا پی سی تابلیت مشکل و مانعی وجود نداشته باشد.

کنترول کیفیت (Quality Management)

در جریان تولید یک محصول در جهان پیشرفته، کیفیت همان محصول از هرنگاه ، مانند دیزاین و کارآمد و غیره …، بصورت دقیق زیر کنترول همان بخش(Quality Management) مربوطه قرار می داشته باشد.

( قاموس کبیر افغانستان) که یک سافتویر محصول می باشد، نیز به همین گونه تحت کنترول دقیق مسؤولین آن قرار خواهد داشت تا در انکشاف مزید و کیفیت بهتر آن توجه همه جانبه داشته باشند.

از این جهت ما در برآوردن این هدف سترگ به همکاری تمام هموطنان، بخصوص آنعده از هموطنان دانشمند ما که در این رشته دسترسی و توانائی بیشتر دارند، اشد ضرورت داریم و همین دلیل بود که ما تلاش کردیم تا همکاری آنان را در زمینه جلب کرده و یک تیم کاری متخصص را به وجود آوریم.

خوشبختانه تلاش ما نتیجۀ خوب به بار آورد و همکاری یک تعداد دانشمندان افغان را که در این رشته ها تحصیل نموده و تخصص دارند، از اقصی نقاط جهان جلب کردیم که با علاقمندی همکاری خود را با ما اعلان نمودند و مصروف خدمت به هموطنان خود اند.

ناگفته نباید گذاشت که یک تعداد از دوستان ما نظر به دلائلی از همکار با ما خودداری نموده و بدون اینکه از طرز کار ما اندک اطلاعی داشته باشند، نه تنها از حصه گرفتن در این خدمت شانه خالی کردند، بلکه بعضی ها تا اندازۀ مبالغه کردند که نوشتند” ترکانی د بیزو کار نه دی “….

اکنون که ما طرح ایجاد این (قاموس) را گزاشته و بالای آن کار میکنیم، یکبار دگر از تمام هموطنان دانشمند خود صمیمانه تقاضا میکنیم تا ما را در این راه یاری نمایند.

درصورتیکه طرح ما مورد پذیرش شان نباشد و کدام طرح بهتری داشته باشند، ما را در جریان گزارند تا از طرح بهتر و ساده تر آنها استفاده کنیم و با طرح شان همکاری نموده و با آنها بپیوندیم، ممنون می شویم.

جهت اطلاع از نظریات نیک و یا ارائۀ کدام طرح بهتر و ساده تر و نیز دریافت انتقاد های سازنده و نظریات سالم هموطنان دانشمند خود این قسمت را در دریچۀ نظرخواهی میگذاریم تا جهت تکمیل و بهتر ساختن این( قاموس) فرصت بیشتری داشته باشیم.  

یکبار دگر متذکر می شویم که این قاموس به هیچ وجه مربوط به یک شخص یا یک گروپ نبوده، بلکه متعلق به تمام هموطنان ما می باشد. منافع ملی ما در هر حالت برای ما مقدم تر و محترم تر از هر منفعت دیگر است.

نوت: منظور از ایجاد این لغت نامۀ ( فارسی ایران- دری افغانستان) که لغات مورد نظر را فلتر میکند، برآوردن دو هدف است:

1. تشویق افغانها جهت استفاده از لغات دری افغانستان.
2. کمک به ایرانی ها تا با لغات اصیل دری و موارد استفادۀ آنها آشنا شوند، بخصوص آنعده ایرانی ها که با دلایل مختلف در افغانستان حضور دارند و با لغات دری خالص آشنائی ندارند.

پایان

Share on Facebook

Tweet

Follow us