عوامل پارچه پارچه شدن دین اسلام به مذاهب وگروپهای متعدد، وادامه آن ؟
(عدم درک واقعی ازمعنی ومفهوم دین اسلام وکلام الهی ، منافع شخصی یا تجارت بالای دین وتحریف احکام دینی باپیروی ازخرافات،منافع زبانی ،قومی، قبیلوی،سیاسی واقتصادی ،عامل عمده میباشد)
بخش چهارم : ـ
فوقاْ یادآورشدم که نفاق دراسلام نظربه سایرادیان زودتربوجودآمد.دلیل عمده آن اختلافات قومی وقبیلوی ، کلتور وعنعنه جامعه بدوی عرب وسایر معضلات بود که از جانشینی پیامبر(خلافت وامامت) شروع، وعدم درک واقعی ازهدف دین وسپس ازمعنی ومفهوم دین اسلام وکلام الهی میباشد ،که سبب بروزاختلاف درروش فقهی،اصول و فروع دین گردید. وبه مرورزمان اختلافات اوج گرفت، خلفای اسلام، شاهان وامامان بخاطر منافع شخصی ،قومی،لسانی منطقوی خودازدین اسلام سئواستفاده نموده و باعث ایجاد فرقه ها و مذاهب متعدد گردیدند. در باره مذهب سنی وبعضی شاخه های آن معلومات مختصر ارائه گردید. به ادامه آن :
2 ـ مذهب شیعه: شیعه درلغت به معنی توافق وهماهنگی دویا چند نفربرمطلبی، ویا پیروی فرد ویا گروهی از فردویاگروهی دیگر.شیعیان ادعا دارند که اصطلاح شیعه برای اولین بار توسط حضرت محمد (ص) خطاب به علی (رض) نموده فرمودند :«تووشیعیان تودر روزقیامت ازخداوند خوشنوداند. خداوند ازآنان خوشنوداست.» درآن زمان چهارنفرشیعه علی شناخته میشد: سلمان، ابوزر، عماریاسر ومقداد. بعدادراسلام شیعه بدوگروپ اتلاق میگردید: اول ـ پیروان حضرت علی بن ابوطالب. دوم ـ پیروان معاویه بن ابوسفیان. بعدازمدت زمانی شیعه به پیروان حضرت علی اطلاق میگردد ، خلاصه شیعه به آن عده از مسلمانان اطلاق میشود که به خلافت وامامت بالفعل حضرت علی(کرم) معتقدند.وبراین عقیده اند که امام وجانشین پیامبر اسلام ازطریق شرعی ثابت شده است. پس از پیامبر، تفسیر، تعبیر امردین و امورمسلمانان برعهده اشخاص است که ازسوی خداوند معین شده ودارای ویژگیهای همچون عصمت وعدالت هستند.این افرادامام نامیده میشوند.نخستین امام شیعیان حضرت علی است. شیعیان برعلاوه سه اصل دین (توحید،نبوت ومعاد) به دو اصل دیگریعنی عدل وامامت نیزباوردارند. اصل عدل بین شیعیان ومعتزله تا حدی مشترک است. اما اصل امامت خاصه مذهب شیعه میباشد. مذهب شیعه اصول دین اسلام راچارمنبع (قرآنکریم، سنت نبوی ،حدیث اهل وبیت ،عقل و تفکر عقلی ) میدانند.ومعتقداند که قرآنکریم وسنت پیامبربرای ایمان حقیقی لازم ولی کافی نیست.برای شناخت خداوند درهرزمان به پیشوائی نیازاست، که راه شناس ودرستکار باشد و مردم رابه سوی خداوند رهنمای کند. درغیرآن هرکس به اساس تشخیص خود ،اوامردین را تفسیرنموده وبه گمراهی میانجامد،ومی افزایند:این پیشوایان حجتی است که ازجانب خداوند تعین و توسط پیامبروامامان پیشین به مسلمانان معرفی میگردند. بنابرین امامت مفهوم بنیادی دارد و امام خصوصیات ومسولیت های متعددازجمله تبین ، تفسیر دین وهدایت مردم را دارد. فروع دین اسلام نزد شیعیان عبارت است از: نماز، روزه، خمس، ذکات، حج، جهاد، امربه معروف ونهی ازمنکر، تولی، تبری . ـ خمس عبارت از:غنایم جنگی است که ازجنگ باغیان که مسلمان نیستند،فاتحین بدست میآورند. ـ جهاد بمعنی کوشش ومبارزه وفعالیت میباشد.ازنظراسلام جهاد کبیرکه مبارزه با امیال درونی انسان وجهاداصغرکه عبارت ازکوشش ومبارزه درراه دفاع ازدین اسلام میباشد. ـ امربه معروف:یعنی دستوردادن یا توصیه کردن فرد مسلمان به انجام دادن آن چه به باور مسلمان خوب درنظرگرفته میشود. ـ نهی ازمنکر:یعنی توصیه کردن ازسوی فردمسلمان به دیگران به انجام ندادن آن چه به باور مسلمانان بد درنظرگرفته میشود. ـ تولی: بمعنی دوست داشتن اهل وبیت پیامبرومحبت آنهارادردل داشتن. ـ تبری:بمعنی بیزاری ودوری جستن ازدشمنان خدا وکسانیکه ولایت حضرت علی بن ابیطالب راقبول نکردند و با اووفرزندانش به جنگ پرداختند. شیعیان به فرقه های متعدد تقسیم شده اند. در كتب فرق الشيعه ، فرقه هاى شيعى به 155 فرقه مى رسند. بصورت عموم شیعیان عبارت اند از: ـ اثنی عشری ـ اسماعلیی ـ زیدیه ـ باطنیه (آقا خانیه ، دروزیه ،نزاریه ،حشیشیون) ـ علوی ـ کیسانیه ـ فطحیه ـ غلویه یاغالیان وده هافرقه دیگر راتشکیل میدهد. اثنی عشری یا جعفری که به امامیه نیزیاد میگردند: امامیه شامل تمام فرقه‌های اهل تشیع که به امامت علی پسرابیطالب وفرزندانش معتقدند، وبر این باوراند که جهان ازامام تهی نتواند بود،ومنتظریکی ازعلویان هستند که درآخرزمان ظهور کرده وجهان را پرازعدل وداد خواهد نمود. اثنی عشری درلغت به معنی دوازده امامی ،وبه کسی خطاب میگردد که دوازده امام را قبول دارد وجعفرپسرمحمد راجانشین پدرمیداند.وامامان این مذهب عبارت اند از: 1 ـ علی پسرابوطالب 2ـ حسن پسرعلی 3ـ حسین پسرعلی 4ـ علی پسرحسین(سجاد) 5ـ محمد پسرعلی(باقر) 6–جعفرپسرمحمد (صادق) 7ـ موسی پسرجعفر (کاظم) 8 ـ علی پسرموسی(رضا) 9ـ محمد پسرعلی(جواد) 10ـ علی پسرمحمد (هادی) 11|ـ حسن پسرعلی (عسکری) 12-حجت پسرحسن(مهدی).
امامیه خود نیز به فرقه متعدد تقسیم شده‌اند: ـ کاملیه:ـ پیروان ابی کامل هستند وایشان کسانی که با امام علی بیعت نکردند کافرمی دانستند. کتب ملل و نحل و فرق و مذاهب اسلامی، فرقه های زیادی به چشم می خورد که با انحراف ازراه ثقلین، دارای عقاید باطلی شده اند که با اکثراصول واقعی اسلام مطابقتی ندارند. باگذشت زمان اکثراین فرقه ها منقرض شدند.ازجمله این فرقه ها،فرقه کاملیه است.
فرقه کاملیه معتقد هستند که صحابه به علت ترک بیعتشان با حضرت علی (رض) کافر هستند.وآنعده صحابه که بخاطرتقیه یا اجتناب ازجنگ را نیز کافر میدانند . از رجال معروف آنان (بشّار بن برد) یکی از شاعران معروف این فرقه می باشد.
فرقه کاملیه بر خلاف احادیث ترک کسب و کاربخاطر رسیدن به دنیا را، واجب می دانند.
عبدالقاهر یکی از علما مذهبی می گوید: من از دو جهت کاملیه را کافر می شمارم: یکی اینکه آنان همة صحابه را بدون استثناء کافر می شمارند،و دوم اینکه آتش را از خاک برتر دانسته و ازقول شیطان تبعیت می کنند. و غیرازاینها نظریات دیگری در مذمت این فرقه وارد شده است. سيد حسين ميرنور الهي سایت انترنی پژوهشکده باقرلعلوم
ـ محمد یه:ـ این فرقه شیعه معتقد رجعت محمد ازنوادهگان امام حسن میباشند. این فرقه میگفتند که امام محمد باقرجانشینی خود را به ابومنصورواگذاشته واین مقام بعداز ابومنصور به آل علی برمیگردد و انتظار رجعت محمدبن عبداﷲبن حسن را به عنوان قائم میکشیدند . (مقالات اشعری ص 24-25 و انساب سمعانی و الفرق بین الفرق ص 42-43 )
ـ باقریه که بنام شیخیه نیز یادمیگردند، یکی ازفرقه های معروف شیعه جعفری دوازده امامی است.اصطلاح شیخیه بدلیل اینکه پیروی ازشیخ احمد بن زین الدین احسائی بنیان گذار مکتب شیخی یا المدرسة الشیخیة است،مینمایند.وی در سال ۱۱۶۶ قمری در منطقه الاحساء درعربستان متولد، وازعلمای بزرگ و معروف شیعه بود ونظریات موصوف در مورد معاد ومعراج با جسم لطیف تری موسوم به جسم هورقلیائی معروف و باعث اظهار نظرهای گوناگون شده، هورقلیا به معنی ملک دیگر اشاره به عالمی است بالاتر و لطیف ترازعالم اعراض. پیروان این فرقه امامت راازامام علی تامحمد معروف به امام باقردانسته. و امام باقررا مهدی موعود میپندارند. اصول وفروع دين نزد این فرقه برگرفته ازکتاب خدا وسنت پيغمبر(ص)، اخبار واحاديث است،وبطور خلاصه شيخيه،شيعيانی هستند که درجزوکل سعي درتبعيت امامان داشته و جزفرمايش آن بزرگواران كه مسلماً مأخوذ از كتاب خدا وسنت پيغمبر(ص)است به چيزی ازيافته های عقول ناقصه و قياسها و سليقه های شخصيه اشخاص عادی در دين خدا اعتماد نمينمايند، و در بيان فضائل محمد و آل محمد صلوات اللّه عليهم نيزسعي بليغ داشته و ميگويند كه نبايد تصور شود كه معارف اسلام منحصر بهمين احكام ظاهری عبادات و معاملات است، و آن عده از گروهائیکه فقط به ظاهر اسلام اكتفا كرده اند،مقصر ميدانند. وهمچنين معتقدند كه عقايد آن عده از صوفی مذهبان كه دين را صرفاً امور باطنی ميدانند و ظواهر عبادات را ترك كرده اند ناقص است وانسان را به ترقی وتعالی كه مقصود ازآفرينش اوست نميرساند،بلكه دين حق است كه همه ظواهر را بپذيريم و بآنها عمل نمائيم درعين اينكه سعی ميكنيم تااصل و باطن و حقايق آن مطالب را هم بقدر استعداد فراگيريم و بهر صورت اين مطلب مسلم است كه عقايد شيخيه همان عقايد شيعه جعفری دوازده امامی است و شيخيه نه چيزي از مذهب ائمه كم كرده و نه چيزی بر آن افزوده اند، بلكه هيچ نوع كاستن و افزودنی رادر دين خدا جايز نميدانند .
ـ ناووسیه یا «صارمیه» نام یکی ازفرقه‌های مذهب شیعه است که بعدازکشته شدن جعفرصادق بوجود آمد.رهبر این فرقه ناووس یا عجلان بن ناووس ازاهالی بصره بود. عده‌ای او را عبدالله بن ناووس بصری نامیده اند و بعضی گفته‌اند که «ناووس» نام قریه در اطراف بغداد است که بنیانگذارانش د تولد شده است. ناووسیه حاصل مبالغه و زیاده روی در اعتقاد به امامان شیعه است. مذهب ناووسیه بر پنج اصل استوار بود: کتاب خدا ـ سنت پیامبر ـ تمام احادیث مرسل وضعیف ـ قول وفتوای صحابه که موافق باکتاب باشد واحادیث منتسب به جعفر صادق . ناووسیه عقیده داشت که حضرت علی برترین فرد مسلمان بود،هرکه اورا تفضیل ندهد کافر است.ونیزمیگفتند که جعفر بن محمد نه مرده بلکه ازنظرها غایب شده،زنده وجاوید است .وی فرموده است :اگرهر آینه کسی برشما فراز آید وبگوید که مرا بیمار یافته و مرده مراشسته وکفن کرده است باورنکنید، وبدانید که من سرورشما ودارنده شمشیر هستم. و به جهت کلمه «شمشیر» درحدیث فرقه ناووسیه در طول تاریخ و کتب فرقه شناسی در اسلام به نام صارمیه نیز یاد کرده اند. ـ اسماعلیه:- این مذهب درکشورمصربوجودآمده.دردربارخلفای فاطمی مصرپیروان بیشتر پیدا کرد.آنها خودرا(الدعوهً الهادیه) مینامند.درمیان اهل سنت به باطنیان مشهوراند.معتقد به فرزندی اسماعیل پسرامام جعفرصادق هستند.دربین شیعیان به هفت امامی مشهورهستند. علاوتا معتقداند که مطا لب ظاهری دین دارای باطن است تنها امام وتعلیم یافته گان ازآن آگاه هستند. همین مفکوره سبب گردید که به تفکرواستدلال به پردازند وازفلسفه نیز استفاده مینمایند.بعداْ بدودسته مستعلوی ونزاری تقسیم گردیدند.درسال 487 هجری میان اسماعلیان برسر جانشینی پیشوا دردولت فاطمی اختلاف بوجودآمد. اسماعلیان ایرانی وشام به گروپ نزاریان واسماعلیان مصروشمال افریقا به مستعلوی باقی ماندند. کریم آقاخان امام حاضرشیعیان اسماعیل میباشد.موصوف درکشورسویس تولد شده ودر سن بیست سالگی پس ازپدر بزرگش سلطان محمد شاه آقاخان درسال 1957 م به منصب امام رسید.اوچهل ونهمین امام اسماعیلیان میباشد.وفعلا سی ودومین فردثروتمند انگلستان است. امام عسکری امام یازدهم شیعیان روایت مینمایدکه مومن باید دارای علایم ظاهری ذیل باشد: 1 – 51 رکعت نماز گزاردن درشبانه روز. 2ـ انگشتر دردست راست کردن . 3ـ اظهار با صدای بلند ، خواندن بسم الئدالرحمن الرحیم درنماز. 4ـ زیارت امام حسین درروز اربعین 5 ـ پیشانی رادرسجده برخاک گذاشتن. ـ عماریه:ـ ازفرقه«قطحیه» یاران عماربن موسی ساباطی بوده وازمذهب شیعه بشمار میرفتند ایشان رشتهٔ امامت رابه جعفرصادق کشانده‌اند وپس ازوی عبدالله افطحراکه مهم ترین فرزند وی بود امام میداند. ـ موسویه:ـ یاموسائیه طرفداران امامت موسی بن جعفربوده،ومنتظررجعت اوبوده اند. ـ مبارکیه:ـ ازاسماعیلیه قدیم هستند که پیرومردی به نام مبارک غلام آزاد کرده اسماعیل بن جعفر که ازاهالی کوفه بودمیباشند.مبارکه امامت رادرفرزندان محمد بن اسماعیل میدانند وهمان دعوی را که «باطنیه» کردند دربارهءاو روا دارند. ـ قطعیه:ـ فرقه‌ای بودند که برفوت امام موسی بن جعفریقین کردند،برخلاف واقفه،قطعیه به امامت علی بن موسی الرضا وپس ازوی به امامت ائمه دیگر قایل گشتند بنا براین قطعیه نامی دیگرازشیعه اثنی عشریه است. ـ هشامیه ـ پیروان هشام بن سالم جوالیقی علاف بودند وازفرقه شیعه به شمارمی‌رفتندهشام غلام آزاد شده بشربن مروان بود. وهشامیه را جوالیقه نیز می نامند . ـ زراریه یا تمیمیه را پیروان انزرارهَ بن ابن تمیمی تشکیل میدهد.اوعلم،قدرت،سمع ،حیات وبصررا برای خدای تعالی حادث میدانست، ودرباب امامت ازواقفه بودند. ـ یونسیه: پیروان ابومحمدیونس بن عبدالرحمن مولی علی بن یقطین بن موسی مولی بنی اسد بودند واز قطعیه به شمارمیرفتند وی ازیاران امام صادق وموسی کاظم بود ودرباره تشبیه خدا وعرش او افراط می‌کردند. ـ شیطانیه :مخالفان ابوجعفرمحمدبن نعمان معروف به موًمن الطاق، ولی شیطان الطاق لقب دادند شیطانیه معتقداند که خداوند عالم به اشیاءاست وآنها راتقدیر واراده می‌کند وپیش از آن که آنها راتقدیرو اراده کند ،علم به آنها نداشته است. ــ زیدیه:یکی ازفرقه های شیعه است که پیروان آن به امامت پنج تن(علی،حسن،حسین، علی بن حسین وزیدبن علی) معتقداند همیش تدین رامساوی با تعبد.تسلیم نگری به ظواهرآیات واحادیث می دانند وهر تفکرواجتهاد را طغیان مینامند. ــ واقفیه :ـ نام فرقه ای ازشیعیان است که موسی پسرجعفرمهدی را موعود میدانند.عده‌ای از ایشان به مرگ وی اعتراف دارند ومی‌گویند زنده میشود وعالم را مسخّرمی‌کنند.عده‌ای دیگر ازشیعیان میگویند که وی هنگام روزازحبس سندی بیرون آمد و کس وی را ندید. وهمین باعث شد که طرفداران هارون از مرده بودن یا زنده‌بودن یا غایب‌شدن وی مردم را به گمان انداخت. ـ علویه :ـ (نصیریه) فرقه ازشیعیان میباشد که اکثرا درکشورهای عراق، ترکیه وسوریه سکونت دارند.آنان بر(12) امام عقیده دارند،ومعتقداند که هرامام بابی داشته است. نويسنده كتاب العلويون النصيريون مینویسد:نصيريان معتقدند كه علی، محمد و سلمان فارس، سه ذات الهی را تشكيل میدهند اينان معتقدبه تناسخ هستند.علاوتا مدعی اند که باب امام حسن عسکری ابوشعیب محمد بن نصیرنمیری است.وامام دوازدهم باب نداشت،ومردم بعدازحسن عسکری دچارتشدد و اختلاف شدیداعتقادی شدند. ابوابی که علویان به آن معتقد بودند: 1ـ امام علی بن ابوطالب ــ سلمان فارسی. 2ـ امام حسین ـ قیس بن ورقه معروف به سفینه. 3ـ امام حسین ـ رشیدهجری . 4ـ امام زین العا بدین ـ عبدالئد غالب کابلی 5 ـ امام محمدباقرـ یحیحی بن معمرام طویل شمالی. 6 ـ امام جعفرصادق ـ جابربن یزید جعفی. 7 ـ امام موسی کاظم ـ محمدبن ابی زینب کاهلی. 8 ـ امام علی بن موسی ـ مفصل بن عمر 9 ـ امام محمد جواد ـ محمدبن مفصل بن عمر. 10ـ امام محمدهادی ـ عمربن خرات مشهور به کاتب. 11ـ امام حسن عسکرـ ابوشعیب محمدبن نصیربصری نمیری. 12 ـ امام محمد بن الحسن مهدی. مشكور، نصيريه را اين گونه معرفی میكند: آنان را انصاريه وعلويه نيز ميگويند، منسوب به ابن نصیر نمیری هستند ودرقرن پنجم هجری ازشيعه اماميه منشعب شدندوبعدها درشمال غرب سوريه جای گرفتند تعاليم نصيريه عبارت است از ترکیب عقاید شيعه ومعتقدات مردم پيش ازاسلام. به عقيده ايشان خداوند ذات يگانهای است كه مركب ازسه اصل لايتجزی بنام های معنا،اسم وباب است. اين تثليث به نوبت در وجودانبیا مجسم ومتجلی گشته است.آخرين تجسم با ظهوراسلام مصادف شد وآن ذات يگانه در تثليث (سه بخش کردن) لا يتجزائی دروجود علی، محمد و سلمان فارسی تجسم يافت.بدين سبب، تثليت مزبوررا با حروف «عمس» معرفی نمودند كه اشاره به حرف اول سه اسم علی،محمد وسلمان است. نصيريه معتقد به تناسخ اند.نصیر نميری ادعا میكرد كه از طرف امام عسكری به نبوت مبعوث شده است. در حق امام عسكری غلو نمود و قائل به ربوبيت آن حضرت شد. ازدواج محرمات را مباح دانسته، ونكاح مردان با مردان را مجاز میدانستند. نویسنده کتاب العلویون النصیریون مینویسد: نصيريان معتقدند كه علی، محمد وسلمان،سه ذات الهی را تشكيل می دهند، وازديگراعتقادات اينان، تناسخ است نخستين كسانی كه به معرفی فرقه نصيريه پرداخته، سعدبن عبدالله اشعری قمی است. وی در كتاب المقالات الفرق، آن ها را اين گونه معرفی مینماید: عده‌ای از قائلان به امامت علی بن محمد به نبوت فردی به نام محمد بن نصيرنميری معتقد شدند. اوادعا میكرد كه نبی ورسول است وعلی بن محمد عسکری رااو فرستاده است.وی قائل به تناسخ بود و درحق ابوالحسن غلونمود و قائل به ربوبيت او شد. او محرمات را مباح میدانست ونكاح مردان بامردان را جايز ميشمرد و تصورمیكرد اين كارازروی فروتنی است. ـ کیسا نیه:ـ ازفرقه های شیعه بوده به نظرآنها هرکسیکه به امامت نامزدمیشود بایداز فرزندان محمد حنیفه باشد.به روایت محمد جواد شکورنویسنده کتاب (فرق اسلامی) سال چاپ 1384 قمری کیسانیه به ارتباط خلافت علی(ع) به چندگروپ تقسیم شدند: 1 ـ گروهی معتقد اند که محمد حنیفه پس ازپدرش علی امام بوده است .(مختاریه) 2 ـ این گروه معتقداندکه محمد پس ازحسن وحسین امام بود. 3 ـ این گروه معتقداندکه محمد حنیفه مهدی موعود است.(کربیه) 4ـ گروه مذکوربه امامت ابوهاشم عبدالئد بن محمد حنیفه پس ازامامتش هستند. 5 ـ گروهی دیگرمیگویندکه امامت به وصیت ابوهاشم به محمد ابن علی ابن عبدالئد ابن عباس ابن عبدالمطلب رسیده است.(راوندیه) 6ـ گروهی معتقد است که پس ازابوهاشم بیان ابن سمعان تمیمی است.(بیانیه) 7 ـ گروهی دیگرمعتقد اند که امام پس ازابوهاشم،عبدالئد ابن عمروابن حرب است.(حربیه). ـ فاطمیان:ـ این مذهب درمناطق شمال افریقا وآسیا باختردرقرن (5 ـ3 ) نیرومند بودند. فاطمیان مدعی بودند که ازنسل علی (کرم)هستند.به همین لحاظ نام خودراازنام فاطمه زهرا گرفته اند. …….. ادامه دارد
بااحترام عبدالواسع غفاری
