روابط چین و اروپا و جهان چند قطبی
ویکتور پیروژنکو (VIKTOR PIROZHENKO)
ا. م. شیری
چگونه و چه زمانی آمریکا آماده است روابط اروپا با چین را طبق طرح «نورد استریم- ۲» «منفجر» کند؟
سفر ماکرون، رئیس جمهور فرانسه و فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا از ۵ تا ۷ آوریل به چین و همچنین، دیدار شولتس در دسامبر ۲۰۲۲ از این کشور، نشاندهندۀ علاقه‌مندی اتحادیۀ اروپا به تقویت روابط تجاری با چین و دسترسی به بازار چین است. هر قدر ایالات متحده برای قطع روابط سیاسی، تجاری و اقتصادی چین و اروپا بیشتر تلاش می‌کند، این علاقه بیشتر می‌شود.
در شرایطی که ایالات متحده با مجموعه‌ای از اقدامات خاص دولت، شرکت‌های قدرتمند اروپایی را به سمت خود جذب می‌کند، اهمیت چین برای اتحادیۀ اروپا بیش از پیش افزایش می‌یابد. اکنون چین تنها بازار اصلی و منبع سرمایه‌گذاری اتحادیۀ اروپا باقی مانده است و برای چین، حتی از دست دادن بخشی از بازار اروپا حساس خواهد بود. بدتر شدن روابط چین و اتحادیۀ اروپا با گردش تجاری حدود ۸۰۰ میلیارد دلاری، هر دو طرف را تضعیف خواهد کرد.
نتیجۀ مذاکرات مکرون و فون در لاین با طرف چینی نشان می‌دهد که وابستگی متقابل قوی اقتصادی چین و اروپا در حال حاضر، فرانسه و همچنین اتحادیۀ اروپا را به‌طور کلی از گسستن با چین بازمی‌دارد. واشینگتن هنوز نتوانسته روابط اروپا و چین تخریب کند.
طرف چینی در دیدار با مکرون و فون در لاین، نیاز اروپا به خودمختاری راهبردی را به عنوان پیش نیاز روابط چین و اروپای پایدار و سودمند مورد تأکید قرار داد. به عبارت دیگر، اگر اروپایی‌ها با زبان واشینگتن صحبت کنند، مشکلات در روابط چین و اروپا چند برابر خواهد شد.
زمینه و نتیجۀ سفر مقامات اروپایی به چین نشان می‌دهد که رئیس جمهور فرانسه و رئیس کمیسیون اروپا با برنامه‌های متفاوت به چین سفر کرده‌اند و رویکردهای متفاوت در مورد موضوعات مرتبط با چین انتخاب نموده‌اند. رئیس جمهور فرانسه در وحلۀ اول برای توسعۀ روابط دوجانبه آمده بود و نگاهش به طرح ۱۲ ماده‌ای چین برای پایان دادن به بحران اوکراین از طریق مذاکره، نسبت به رهبران ایالات متحده، ناتو و اتحادیۀ اروپا مثبت‌‌تر بود. برعکس، فون در لاین «بیشتر یک فرد جنگ طلب است که برای تشدید درگیری‌ها فشار می آورد». او از موضع چین در بحران اوکراین ارزیابی انتقادی داشت و بیشتر نگران این موضوع بود. علاوه بر این، رئیس کمیسیون اروپا لفاظی‌های ضد چینی ایالات متحده در مورد تایوان و سیاست داخلی چین را همواره تکرار می‌کند.
اختلاف بین رئیس جمهور فرانسه و رئیس کمیسیون اروپا این سؤال را مطرح کرد که آیا رهبران اروپایی در روابط با چین می‌توانند تعادل بین تجارت و ژئوپلیتیک را حفظ کنند؟
در مورد رئیس جمهور فرانسه، لازم به ذکر است که سفر وی دقیقاً به منظور حل و فصل مسائل تجاری و اقتصادی با چین و ارتقاء منافع فرانسه در بازار چین برنامه‌ریزی شده بود. مسئله اوکراین با مکرون به گونه‌ای پیش رفت که گویی ضمیمۀ برنامۀ اصلی اقتصادی بود.
معلوم است که رئیس جمهور فرانسه در سفر خود به چین، با هیئتی متشکل از ۵۰ نفر از مدیران عامل شرکت‌های صنعتی پیشرو فرانسه، از جمله، مدیران ارشد غول انرژی EDF، شرکت آلستوم، سازنده وسایل حمل و نقل ریلی، هواپیماسازی ایرباس فرانسه و غیره همراه بود.
مکرون پس از ورود به چین در گفتگو با جامعۀ فرانسویان پکن، مجدداً تأکید کرد که «فرانسه خود را از چین جدا نخواهد کرد و به حفظ روابط تجاری با چین فعالانه ادامه خواهد داد». و این، برخلاف انتظارات و برنامه‌های ایالات متحده است.
در گفتگوهای دوجانبه موضوع همکاری‌های بیشتر اقتصادی در زمینه‌هایی مانند هوانوردی، انرژی هسته‌ای و انرژی‌های نو، کشاورزی و تولید مواد غذایی، علم و فن‌آوری، توسعۀ پایدار و فرهنگ مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در پایان این مذاکرات اسناد همکاری دوجانبه در این زمینه‌ها با حضور شی و مکرون به امضا رسید.
وی جیانگو، نایب رئیس مرکز تبادلات اقتصادی بین‌المللی چین و وزیر سابق بازرگانی جمهوری خلق چین، انتظارات طرف چینی از توسعۀ بیشتر همکاری‌ها با فرانسه پس از این سفر را بیان کرد. او گفت که تجارت دوجانبه چین و فرانسه می‌تواند طی دو تا سه سال به ۱۰۰ میلیارد دلار برسد. این رقم در سال گذشته ۸۱ میلیارد دلار بود. چین و فرانسه همچنین همکاری خود را در بازارهای طرف ثالث، به ویژه در آفریقا تقویت خواهند کرد.
آنجا که به مسئله اوکراین مربوط می‌شود، بر اساس یکسری موضوعات مشخص در مذاکرات، می‌توان گفت این موضوع نقش مهمی در دستور کار سفر ماکرون به چین ایفا نکرد و علاوه بر این، در آینده نیز در روابط چین و اروپا تعیین‌کننده نخواهد بود.
رئیس جمهور چین در نشست سه‌جانبه با رئیس جمهور فرانسه و رئیس کمیسیون اروپا تأکید کرد که بحران اوکراین مشکل بین چین و اتحادیۀ اروپا نیست. نمایندگان اروپایی نیز با وی موافقت کردند. آن‌ها همچنین، با این واقعیت موافق بودند که چین در اوکراین بحران ایجاد نکرده است. مکرون و فون در لاین گفتند که از تلاش‌های چین برای پیشبرد راه‌حل سیاسی قدردانی می‌کنند و امیدوارند که چین نقش بزرگ‌تری ایفا کند. بازدیدکنندگان اروپایی از قول طرف چینی برای ادامه ایفای نقش مثبت در تسهیل مذاکرات صلح و تماس با زلنسکی، رئیس رژیم کی‌یف، «به محض اینکه شرایط برای این امر فراهم شود»، ابراز رضایت کردند.
نکتۀ قابل توجه این است، که در آستانۀ این سفر، مکرون با نشان دادن آمادگی خود یا شاید به تقلید از واشینگتن قول داد که در دیدار با شی جین‌پینگ طرف چینی را برای حل مسئله اوکراین متقاعد کند تا روسیه را برای متوقف کردن عملیات نظامی ویژه تحت فشار قرار دهد. در مورد ماکرون، این که او این کار را قابل اجرا می‌داند جای تردید است. زیرا، موضوع اوکراین تأثیری بر موفقیت مذاکرات چین و فرانسه نداشت. بگونه‌ای که سران چین و فرانسه در پی این سفر بیانیۀ مشترک امضا کردند و در زمینه تجاری و اقتصادی به توافقات فراوان رسیدند.
کارشناسان چینی در ارزیابی کلی از نتایج دیدار ماکرون و فون در لاین، متفق‌القولند که «این نه تنها به معاملات تجاری پربار در زمینۀ حمل و نقل، انرژی، کشاورزی، فرهنگ و علم منجر شد، حتی به عنوان یک راهنما نیز عمل کرد. برای سمت‌گیری آیندۀ روابط چین و فرانسه و چین و اروپا، علیرغم اختلافات و رقابت، رهبران هر دو طرف به دنبال یافتن راهی هوشمندانه برای همزیستی در دوران پس از همه‌گیری و بحران اوکراین بودند».
دیپلماسی فعال کشورهای اتحادیۀ اروپا در جهت چین همچنان رو به رشد است. سفر رئیس جمهور فرانسه و رئیس کمیسیون اروپا به چین در پی سفر پدرو سانچز، نخست وزیر اسپانیا صورت گرفت. انتظار می‌رود آنالنا بوربوک، وزیر امور خارجه آلمان نیز در اواسط آوریل به چین سفر کند.
چین معتقد است که توسعۀ روابط چین و اروپا در واقع، بمعنی تقویت جهان چندقطبی است. زیرا، این به معنای شکست تلاش‌های آمریکا برای تضعیف چین و در نهایت تحت سلطه قرار دادن اروپا است. آلمان تا آخرین لحظه برای «نورد استریم- ۲» جنگید تا اینکه ایالات متحده آن را منفجر کرد. و اکنون این سؤال پیش می‌آید: چگونه و چه زمانی آمریکا آماده می‌شود تا روابط اروپا با چین را «منفجر» کند؟
مأخوذ از: بنیاد فرهنگ راهبردی
۲۲ فروردین-حمل ۱۴۰۲
