دو مصاحبه با فاصلۀ زمانی نه دهه با هم
ژانا شوئدکایا (Zhanna Shvydkaya)
ا. م. شیری
با مقایسۀ واکنش بین‌المللی به مصاحبۀ استالین با روزنامه‌نگار انگلیسی، هربرت ولز در سال ۱۹۳۴ و واکنش بین‌المللی به مصاحبۀ پوتین با روزنامه‌نگار آمریکایی، تاکر کارلسون در سال ۲۰۲۴، می‌توان شباهت‌های تاریخی جالبی را ترسیم کرد…
سال ۱۹۳۴، قرن بیستم
زمان سرنوشت سازی بود. در اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی، برنامۀ پنج سالَۀ اول به تازگی با موفقیت به پایان رسیده بود؛ برنامه‌ای برای صنعتی کردن کشور راه‌اندازی شد؛ تقویت مزارع جمعی در روستاها آغاز گردید و کشور سوسیالیستی با سرعت بی‌سابقه در حال توسعه بود. در همین هنگام، جهان غرب دوران بحران اقتصادی و اخلاقی حادی را تجربه می‌کرد. پایه‌های نظام سرمایه‌داری می‌لرزید. فاشیسم که در اروپا در حال اوج گرفتن بود، اگر چه در دهۀ ۱۹۲۰ در ایتالیا پا گرفت، اما در دهۀ ۱۹۳۰ در پی هیستری ناسیونالیستی در آلمان تشدید شد. در آمریکا، ساختار اجتماعی پس از رکود بزرگ رو به افول بود؛ فرانکلین روزولت تلاش کرد کشور را از فروپاشی نجات دهد. بسیاری از اندیشمندان و متفکران در آن سال‌ها اتحاد جماهیر شوروی به رهبری استالین را جایگزین نظام جهانی سرمایه‌داری می‌دانستند.
سال ۲۰۲۴، قرن بیستم و یکم
آتش درگیری‌ها در نقاط مختلف جهان شعله‌ور است. دومین سال عملیات نظامی ویژه در اوکراین به پایان می‌رسد. در تمام مدت دو سال گذشته، فضای اطلاعاتی جهان تحت سلطه یک دیدگاه واحد در مورد رویدادهای اوکراین که از یک منبع غربی انتشار می‌یابد، قرار گرفت. رسانه‌های اصلی از دسترس روسیه خارج شده است. روس‌هراسی کل کشورها را فراگرفته است. انواع سلاح‌ها به اوکراین برای مبارزه با «هیولا» که تندیس آن در مدت دو سال توسط رسانه‌های جریان اصلی با پشتکار تراشیده شده، پمپاژ می‌شود.
در عین حال، در غرب، در آمریکا، کانادا و گروه دیگری از کشورها، شکل جدید استثمار مردم بر اساس ارزش‌های نئولیبرالی- تنوع جنسیتی، تغییر جنسیت بیولوژیکی و سایر انحرافات ضد انسانی و ضد طبیعی، که شیطان پرستی واقعی است، تطبیق می‌شود. و در این راستا، موضع قاطع روسیه مبتنی بر مفاهیم سنتی اخلاق و خانواده، باعث طرد و نفرت بیشتر در غرب می‌شود.
همه چیز در ۹ فوریۀ ۲۰۲۴ اتفاق افتاد. علاقه‌مندی به مصاحبۀ ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه با تاکر کارلسون، مفسر آمریکایی و تعداد تماشاگران از رتبه‌بندی بالاترین رتبه‌بندی رادیو و تلویزیون‌های جهان فراتر رفت: بیش از ۱۵۰ میلیون بازدید فقط در روز اول، فقط در سایت X (ممنوع در فدراسیون روسیه) و ده‌ها سایت دیگر. تعداد کل بازدیدهای مصاحبه در همۀ پلتفرم‌ها تا ۱۱ فوریۀ ۲۰۲۴، به یک میلیارد رسید. در تاریخ روزنامه‌نگاری هرگز چنین چیزی سابقه نداشته است.
پوتین با مصاحبۀ خود شالودۀ یک انترناسیونال جهانی متشکل از انسانهای معمولی-انسانهای فارغ از دستور کار لیبرالیسم مدرن را پایه‌گذاری کرد.
و اگرچه در مصاحبۀ پوتین سخنی از شکل جدید استثمار انسان تحت پوشش دستور کار لیبرالیسم مدرن گفته نشده (البته، کاملاً بیجا – این می‌توانست عامل اتحاد نیروهای سالم در اطراف روسیه باشد) و مصاحبۀ او به مشروعیت تاریخی حق روسیه برای حفاظت از سرزمین‌های جنوبی خود، گسترش ناتو به شرق و استفاده از دلار آمریکا به عنوان یک سلاح سیاسی و سایر موضوعات مندرج در دستور کار لیبرالیسم مدرن اختصاص داشت، با این حال، غرب حتی از واقعیت شکست محاصرۀ اطلاعاتی روسیه، که توانست دیدگاه خود را بیان کند و از اینکه پوتین نه یک هیولای شیطانی، بلکه یک رهبر باهوش و محتاط است که تاریخ کشورش را به خوبی می‌داند و می‌داند چه می‌خواهد، خشمگین شد.
واکنش مقامات اروپا و آمریکا حاوی یک پیام مشترک بود: «پوتین با چه جرأتی بر خلاف درک ما از نظم جهانی سخن می‌گوید؟»، «کارلسون با چه جرأتی بدون تأئید ما با پوتین مصاحبه کرد؟»، «آیا ماسک جرأت دارد برای پخش مصاحبه بستر فراهم کند؟».
در پشت آه و ناله‌های بیرونی می‌توان ترس هژمون از اینکه کنترل بر نظم جهانی را از دست می‌دهد، بوضوح احساس کرد. و در این زمان، نظر اکثریت مترقی جهان به این واقعیت منتهی می‌شود که مصاحبۀ پوتین با کارلسون، بمعنی تخریب مدل اطلاعاتی موجود جهان و ایجاد مدل جدید با دور زدن رسانه‌های کلیدی متعلق به بورژوازی جهانی است. روسیه به وضع قوانین جدید بازی ادامه می‌دهد و همراه با سایر کشورها، مراکز نفوذ جدید ایجاد می‌کند.
مصاحبه پوتین با روزنامه‌نگار کارلسون در وب‌سایت رئیس جمهور روسیه موجود است، بنابراین، از ارائۀ آن در اینجا خودداری می‌کنم. اما در مورد مصاحبۀ استالین با ولز، کمی توضیح لازم است. همه از منابع موجود در سطح، یا گزیده‌هایی را ارائه می‌دهند و یا نسخۀ خلاصه‌شدۀ آن را. من به نسخۀ اصلی علاقه‌مند بودم و می‌دانستم قطعا وجود دارد. رونوشت آن را پیدا کردم.
اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی بعنوان بدیل نظم جهانی سرمایه‌داری
در سال ۱۹۳۴، هربرت جورج ولز در سفر به اتحاد جماهیر شوروی برای جذب اعضای جدید برای انجمن جهانی قلم، فرصت نادری داشت تا با یوسف استالین رهبر شوروی مصاحبه کند.
این مصاحبه متعاقباً از سوی منتقدان و مخالفان مورد انتقاد قرار گرفت، اما محتوای آن اعصاب نمایندگان هر دو اردو را به طور جدی تحت تأثیر قرار داد.
استالین و ولز در ۲۳ ژوئیه ۱۹۳۴ در مسکو ملاقات کردند و تقریباً سه ساعت از طریق یک مترجم صحبت کردند. ولز در آخرین فصل کتاب خود، تحت عنوان «تجربۀ زندگی‌نامه»، توضیحات یک‌جانبه از این گفتگو ارائه می‌دهد.
مالکوم کاولی، نویسنده و مورخ آمریکایی، در مقاله‌ای به تاریخ ۲۴ آوریل ۱۹۳۵ در نشریۀ نیو رابلیک، از مخالفان ولز و در انتقاد از این مصاحبه می‌نویسد:
ــ شگرفی این دیدار در تقابل بین دو نظام فکری نهفته بود. استالین به نمایندگی از کمونیسم، بنام میراث‌دار زندۀ مارکس، انگلس و لنین، بسیار مقتدرانه و شاهانه صحبت کرد. ولز یک مقام رسمی نبود و از طرف خودش صحبت می‌کرد، اما صدای لیبرالیسم انگلیسی-آمریکایی بود. استالین نمایندۀ طبقۀ پرولتاریای همه کشورها بود. ولز ادعا می‌کرد که منافع کل بشریت را نمایندگی می‌کند، در حالی که در واقعیت امر از کارگران فنی طبقۀ متوسط دفاع می‌کرد. استالین از انقلاب دفاع می‌کرد و ولز مخالف خشونت بود. او نظم جهانی جدیدی را به تصور می‌کشید که بدون درد، از طریق آموزش و پرورش و همچنین، با معجزۀ ناگهانی روح انسان ایجاد می‌شد. استالین عملاً مشغول ایجاد نظم جدیدی بود تا خطوط کلی آن را در کارهای زیرزمینی متروی مسکو و جنگل‌های اطراف خانۀ شوراها ترسیم کند. علاوه بر این، این افراد در سنین مختلف و از کشورهای مختلف بودند. استالین نمایندۀ عصر آهن روسیه بود، اما ولز به آیندۀ انگلستان قبل از جنگ جهانی اول خوش‌بین و ایمان داشت.
***
… استالین که در کمال ادب از ولز اجازۀ سیگار کشیدن خواسته بود، پیپ بزرگ خود را پُک می‌زند و به آرامی به سؤلات پاسخ می‌دهد. ولز به سرعت به سراغ موضوعات جدید می‌رود. آن‌ها دربارۀ دنیاهای مختلف صحبت می‌کنند: استالین از حال آهنین کنونی، ولز از آیندۀ طلایی. وحدت دیدگاهی بین آن‌ها وجود ندارد. اما ناتوانی در برقراری ارتباط تقصیر استالین نیست. او به آنچه ولز می‌گوید با حوصله گوش می‌دهد، فکر می‌کند و بدون هیچ عجله و اغماض نقطه به نقطه پاسخ می‌دهد – همانطور که اگر سعی می‌کرد اهداف انقلاب روسیه را برای یک کارگر کُندذهن، اما تأثیرگذار کارخانه پوتیلوف توضیح دهد، توضیح می‌داد. ولز یک واعظ است، او حامل پیامی است و از عقاید خود با ناشنوایی پایدار دفاع می‌کند. در پایان گفتگوی سه ساعته، او در حالی که هیچ چیزی را فراموش نکرده و چیزی نفهمیده است، می‌رود، جز اینکه نمی‌توان استالین را لیبرال کرد.
مصاحبه طولانی است، سه ساعت طول کشید، اما ارزش خواندن دارد…
***
… ولز سه بار از روسیه دیدن کرد. اول، در دورۀ تزاری – در سال ۱۹۱۳. سپس در سال ۱۹۲۰ با لنین در کرملین ملاقات کرد. وقتی طرح دولتی برق‌رسانی روسیه که ساخت ده‌ها نیروگاه و برقی کردن کل بخش‌های اقتصاد شوروی را پیش‌بینی می‌کرد، به ولز نشان داده شد، او شک داشت. به خاطر همین طرح بود که ولز لنین را «خیال‌پرداز کرملین» نامید و باور نداشت که کشور ویران شده پس از جنگ داخلی، قادر است آنچه را که کشورهای سرمایه‌داری توسعه‌یافته هنوز توانایی انجام آن را نداشتند، انجام دهد. ولز پس از بازگشت از روسیه شوروی، کتابی به نام «روسیه در تاریکی» نوشت که در آن تردیدهای خود را در مورد برنامه‌های بلشویکی توضیح داد.
در سومین دیدار خود، ولز با استالین به گفتگو نشست. این اتفاق در سال ۱۹۳۴ افتاد. در مدت این چهارده سال، روسیه از یک کشور «در تاریکی» به یک کشور نورانی و روشن تبدیل شده بود که صنعتی کردن را در مقیاس بی‌سابقه آغاز کرده بود. سرعت توسعۀ اتحاد شوروی، بورژوازی غرب را به وحشت انداخت. آن‌ها اتحاد شوروی را به ویژه در پس زمینۀ سقوط آمریکا در اثر «رکود بزرگ» و قدرت‌گیری فزاینده فاشیسم در اروپا تهدیدی برای سرمایه‌داری و موجودیت خود می‌دانستند. آنچه استالین در مصاحبه با ولز گفت، نه تنها برتری سوسیالیسم بر سرمایه‌داری را تأئید می‌کند، بلکه از سوی بسیاری از متفکران مترقی به عنوان یک گام منطقی در توسعۀ جامعۀ انسانی و یک جایگزین سرمایه‌داری با سوسیالیسم تلقی می‌شود. به همین دلیل بود که بورژوازی غرب با خصومت از این مصاحبه استقبال کرد.
این مصاحبه برای ما جالب است نه از منظر نوستالژی که در سال ۹۱ چه کشوری را از دست دادیم. ارزش آن در جای دیگر نهفته است. این به ما امکان می‌دهد تا دوباره در راه هدفی که باید برای رسیدن به آن تلاش کنیم، ببینیم و متوجه شویم که اگر سرمایه‌داری را همچنان حفظ کنیم، چه اتفاقی برای ما خواهد افتاد. عدالت اجتماعی در سرمایه‌داری غیرممکن است – و این تنها یکی از نتایج این مصاحبه است.
از مترجم: متن کامل گفتگوی استالین با ولز در ۲۳ ژوئیه ۱۹۳۴ طولانی است، در حدود ۵۰ صفحه. با مطالعۀ آن، نکات زیادی که در ذهن خواننده روی هم تلنبار شده، با نظم و ترتیب در جای خود قرار می‌گیرند. ترجمه و نشر آن به آینده موکول می‌شود.
برگرفته از: وب‌سایت ساوتسکایا راسیا– روسیۀ شوروی، سایت حزب کمونیست فدراسیون روسیه
۱۲ اسفند- حوت ۱۴۰۲
