تشدید تفاوت بین گفتار و کردار آمریکا
در بارۀ نتایج سفر بلینکن، وزیر امور خارجۀ آمریکا به چین
ویکتور پروژنکو (VICTOR PIROZHENKO)
ا. م. شیری
سفر سه روزۀ بلینکن وزیر امور خارجۀ آمریکا به چین که در ٢۶ آوریل به پایان رسید، ظاهراً برخی از نتایج میانی فعالیت دیپلماتیک ماه گذشته را که در سطح بالایی جستجو برای نقاط مشترک در مورد موضوعات اساسی در دستور کار دوجانبه و جهانی بود، جمع‌بندی کرد.
طرفین در مواضع خود باقی ماندند، اختلافات موجود را ثبت کردند و توافق کردند که در مورد موضوعات مشکل‌ساز در آینده گفتگو کنند، به گفتگو در همۀ سطوح ادامه دهند و تماس‌ها را در همۀ زمینه‌ها، از جمله، تماس‌های نظامی برای مدیریت صحیح ریسک حفظ کنند.
در مجموع، مذاکرات بین طرفین نشان‌دهندۀ افزایش بیشتر تنش در روابط آمریکا و چین به سبب تلاش آمریکا برای دستیابی به برتری یکجانبۀ خود در روابط با جمهوری خلق چین و عدم تمایل به در نظر گرفتن منافع اساسی آن بود.
بلینکن قبل از سفرش به چین، از موضع پکن در مورد همۀ مسائل اساسی که با گزارش‌های شرکت‌کنندگان در جلسات قبلی طرف آمریکایی شکل گرفته بود، درک کاملی داشت. این آگاهی محافل سیاسی آمریکا را بر آن داشت تا زمینۀ بسیار ویژه‌ای برای این دیدار آماده کنند.
چند ساعت قبل از ورود هواپیمای بلینکن به شانگهای – اولین توقف او در چین – سنای آمریکا بستۀ کمکی به جزیرۀ تایوان، از جمله، برای احتیاجات نظامی به ارزش ٨ میلیارد دلار و همچنین لایحه‌ای مبنی بر فروش الزامی شرکت چینی «ByteDance TikTok» را تصویب کرد.
پیش از سفر بلینکن، یک مقام وزارت امور خارجه گفت که وزیر امور خارجۀ آمریکا «برنامه‌ریزی کرده است تا به پکن در مورد حمایت از تلاش‌های روسیه برای بازسازی بنیۀ دفاعی خود هشدار دهد». برای افزایش «اهرم‌های دیپلماتیک» در جریان مذاکرات بلینکن با طرف چینی، آمریکا جدا کردن برخی از بانک‌های چینی از نظام مالی جهانی را مورد بررسی قرار داد.
این همان چیزی است که ظاهراً از دیدگاه بلینکن، تمایل به «محدود نکردن توسعۀ چین» و «عدم ورود به درگیری با چین» است، که او در مذاکرات با وانگ یی، وزیر امور خارجه و شی جین‌پینگ، رئیس جمهور چین به طرف چینی اطمینان داد.
از نظر وزیر خارجۀ آمریکا، موضوع تعامل تجاری و اقتصادی روسیه و چین یکی از موضوعات اصلی در این سفر بود. همانطور که انتظار می‌رفت، بلینکن «نگرانی شدید» واشنگتن از «نقش فرضی چین در حمایت از توانایی‌های نظامی مسکو» را تائید کرد.
طرف چینی بر موضع بی‌طرفی اصولی خود در بحران اوکراین تأکید نمود و خاطرنشان کرد که تجارت چین با روسیه یک همکاری اقتصادی عادی و مشروع است و با اقدامات کشورهای ثالث قابل لغو نیست.
بلینکن با استناد به پیام شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین در مارس ٢٠٢٣، که در آن، به گفتۀ بلینکن، «به روسیه در مورد استفاده از سلاح هسته‌ای در اوکراین هشدار داد»، سعی کرد به چین کرنش کند.
موضوع استفاده از تسلیحات هسته‌ای موضوع حفاظت از کشور روسیه است و در این زمینه روسیه به عنوان یک کشور واقعاً دارای حاکمیت تنها بر اساس منافع خود و دکترین نظامی مربوطه هدایت می‌شود که چین آن را بدرستی درک نموده و با احترام رفتار می‌کند. بنابراین، بعید به نظر می‌رسد که وضعیت آن‌گونه باشد که بلینکن بزعم خود بتواند بین روسیه و چین بی‌اعتمادی ایجاد کند، اما تلاش او مانند گذشته ناموفق بود.
پس از تهدید و هشدارهای مکرر واشنگتن به پکن دایر بر اعمال تحریم‌ها به دلیل تجارت «اشتباه» با روسیه و متعاقباً امتناع از اعمال چنین تحریم‌هایی، بلینکن اکنون اعتراف کرده است که هیچ اقدام دیگری علیه پکن صورت نگرفته است. با این حال، او قول داد که «ببیند چه اقداماتی در پی این به عمل خواهد آورد». به احتمال زیاد، آمریکا از عواقب غیرقابل پیش‌بینی برای نظام مالی خود بیم دارد.
بدیهی است که واشنگتن وضعیت مرتبط با موضوع تحریم‌های ثانویه ضد چینی را که باعث نگرانی برخی از بانک‌های چینی شده و تا حدی باعث کندی پرداخت بین چین و روسیه می‌شود، عمداً «تعلیق» می‌کند.
بلینکن همچنین تز «مازاد ظرفیت» چین را تکرار کرد. شرکت‌های چینی را به اشباع بیش از حد بازارهای بین‌المللی با کالاهای ارزان قیمت، به‌ویژه، فناوری‌های سبز مانند خودروهای الکتریکی، که گفته می‌شود تولید داخلی را تهدید می‌کنند، متهم کرد و تهدید کرد که برای محدود کردن جریان‌های تجاری، با آن‌ها مقابله خواهد کرد.
وانگ یی، وزیر امور خارجۀ چین با انتقاد از این ادعاها، تولیدات صنعتی چین را «حق مشروع توسعه» توصیف کرد.
در چارچوب ادعاهای واشنگتن علیه شبکه اجتماعی چینی TikTok به بهانۀ تهدیدات ادعایی علیه امنیت آمریکا، طرفین توافق کردند که اولین دور مذاکرات خود را در سطح بالا برای بحث در مورد خطرات و مشکلات مرتبط با هوش مصنوعی برگزار نمایند.
کل نتیجۀ سفر بلینکن به چین و تمام توافقات بین چین و آمریکا به آمادگی برای مذاکره بیشتر در مورد موضوعاتی مانند حمایت از تلاش‌ها برای «ثبات و توسعه» روابط آمریکا و چین، گسترش مبادلات فرهنگی و ادامه رایزنی‌ها در مورد «بین‌المللی و مسائل داغ منطقه‌ای» خلاصه شد.
چین از تفاوت شدید بین لفاظی‌های صلح‌طلبانۀ واشنگتن و اقدامات آن نگران است. وانگ یی، وزیر امور خارجۀ چین خاطرنشان کرد که در پس زمینه تعامل مثبت در روابط چین و آمریکا، با پشت علامت سؤال رفتن منافع اصلی چین، عوامل منفی همچنان در حال رشد هستند. وانگ یانگ هشدار داد که آمریکا نباید از خطوط قرمز چین در مورد مسائل مربوط به حاکمیت، امنیت و منافع توسعه عبور کند.
به باور تیائو دامینگ، استاد دانشگاه خلق چین (پکن)، چین نگران رویکرد آمریکا برای “گفتارهای خوب و کردارهای مضر» است.
آیندۀ روابط آمریکا و چین کاملاً به آمریکا بستگی دارد. زیرا، این آمریکا است که توسعۀ مشروع و موفق چین و همچنین هر کشور دیگری را تهدیدی برای هژمونی جهانی خود می‌داند. تا زمانی که این نگرش محافل سیاسی و تجاری آمریکا نسبت به چین تغییر نکند، روابط بین دو کشور عادی نخواهد بود.
شی جین‌پینگ، رئیس جمهور چین، در گفتگو با بلینکن، شرط اصلی روابط موفق بین دو کشور را اینگونه بیان کرد: «واشنگتن برای بهبود روابط دوجانبه باید به توسعه چین از دید مثبت نگاه کند». شی جین‌پینگ آن را یک «مسئله اساسی» که «باید حل شود تا روابط چین و آمریکا واقعاً تثبیت شود، بهبود یابد و پیش برود»، خواند.
در رویکردهای آمریکا و چین تفاوت‌های اساسی دوباره ظاهر شد. آمریکا در نظر دارد روابط خود را با چین بر اساس رقابت ایجاد کند و حفظ تماس‌های منظم با پکن را تنها یک وسیله برای مدیریت ریسک‌های مرتبط تلقی می‌کند.
برعکس، در جمهوری خلق چین بر این باورند که اگر آمریکا همیشه چین را به عنوان دشمن اصلی خود بداند، به عقیدۀ وانگ یی، روابط چین و آمریکا فقط با مشکلات دائمی مواجه خواهد شد، یعنی مدیریت مؤثر ریسک‌ها در این شرایط امکان‌پذیر نخواهد بود.
به طور کلی، نتایج بازدید بلینکن از چین، انتظارات کم کارشناسان، از جمله، کارشناسان چینی، از نتایج آن را تأئید کرد. نتیجۀ این دیدار با پیش‌بینی لی هایدونگ، استاد دانشگاه روابط خارجی چین کاملاً مطابقت دارد: «اگر بلینکن برای اعلام اولتیماتوم به چین آمده است، ما تسلیم او نمی‌شویم یا در مورد مسائل کلیدی خود مصالحه نمی‌کنیم».
نقل از: بنیاد فرهنگ راهبردی
١٠ اردیبهشت- ثور ١۴٠٣
