بحران اوکراین، چقدر چهره نظامی غرب را تغییر می‌دهد؟
حمله روسیه به اوکراین بستر را برای تغییر چهره نظامی غرب هموار ساخته است به گونه‌ای که علاوه بر افزایش چشمگیر بودجه دفاعی کشورهای عضو ناتو (همچون آلمان و دانمارک) و غیرعضو (از قبیل سوئد و فنلاند)، شاهد گسترش ائتلاف به حوزه اسکاندیناوی و اروپای شرقی هستیم.
به نظر می‌رسد که برخی از بازیگران غربی از مدت‌ها پیش خود را آماده شنیدن درگیری روسیه با اوکراین کرده‌بودند تا توجیهی منطقی برای افزایش توان نظامی و دفاعی خود داشته‌باشند. البته در این میان کشورهایی همچون آلمان نیز وجود دارند که این رخداد را بهترین فرصت برای رهایی از غل و زنجیرهایی می‌بینند که از جنگ جهانی دوم به پای آنها بسته شده‌اند.
فرصت مغتنم برای تبدیل آلمان به یک قدرت نظامی
از آن جا که آلمان آغازگر دو جنگ جهانی بود، بعد از پایان جنگ دوم جهانی قدرت‌های بزرگ برای جلوگیری از تکرار این فاجعه تصمیم به محدود کردن این کشور گرفتند. بنابراین از آن زمان به آلمان اجازه برخورداری از یک ارتش قوی و کارامد داده‌نشد.
حتی ارتش جدید آلمان «بوندس‌ور» که در نیمه دهه ۱۹۵۰ متولد شد، نیرویی کوچک برای حفاظت از آلمان غربی بود، نه برای جنگیدن در خارج مرزها. نیروهای آن طوری تعلیم دیده بودند که خود را شهروندانی در لباس نظامی ببیند.
بر پایه برخی گزارش‌ها، شمار نیروهای ارتش آلمان در سال ۲۰۲۲ به حدود ۶۲ هزار نفر می‌رسد که نسبت به سال ۲۰۲۱ که ۵۴ هزار نیرو داشت، روندی صعودی را تجربه کرده است.
تخصیص بیش از ۲ درصد تولید ناخالص داخلی برای دفاع از آلمان به معنای افزایش چشمگیر آن نسبت به ۲۰ سال گذشته بوده که بین ۱.۱ تا ۱.۴ درصد در نوسان است
چند روز پس از آغاز اولین حملات هوایی روسیه علیه کی‌ف، پارلمان آلمان برای یک جلسه ویژه تشکیل جلسه داد و «اولاف شولز» صدراعظم این کشور به سخنرانی پرداخت. او در عرض نیم ساعت، ده‌ها سال محدودیت سیاسی را کنار گذاشت و عصر جدیدی را در سیاست خارجی و امنیتی آلمان آغاز کرد. او ایجاد یک صندوق ویژه به مبلغ ۱۰۰ میلیارد یورو (۱۱۲ میلیارد دلار) را پیشنهاد کرد که برای تدارکات نظامی هزینه شود و متعهد شد که بیش از ۲ درصد از تولید ناخالص داخلی آلمان (GDP) را به دفاع اختصاص دهد.
به گفته صدراعظم آلمان، تخصیص بیش از ۲ درصد تولید ناخالص داخلی برای دفاع از کشور به معنای افزایش چشمگیر آن نسبت به ۲۰ سال گذشته بوده که بین ۱.۱ تا ۱.۴ درصد در نوسان است. با این حساب حدود یک میلیارد یورو هر ساله به توان دفاعی این کشور افزوده می‌شود.
با همین هدف نهم خرداد، خبرگزاری «رویترز» از تلاش آلمان برای تغییر قانون اساسی با هدف تصویب بودجه حدود ۱۱۰ میلیارد دلاری خبر داد و نوشت: در پی حمله روسیه به اوکراین، آلمان قانون اساسی خود را تغییر می‌دهد تا بودجه دفاعی ویژه مبتنی بر اعتبار با ارزش بیش از ۱۰۷ میلیارد دلار را تصویب کند.
لازم به یادآوری است که بودجه نظامی آلمان بارها در ناتو مورد مناقشه بوده است. در این باره «تاگس‌شاو» وبسایت کانال یک تلویزیون آلمان، چندی پیش گزارش کرد بودجه‌ای که دولت فدرال به دفتر مرکزی ناتو در بروکسل اعلام کرده، اندکی بیش از ۵۳ میلیارد یورو است. به این ترتیب هزینه نظامی آلمان در سال ۲۰۲۲ به نسبت سال گذشته که ۵۱.۴ میلیارد یورو بود ۳.۲ درصد افزایش پیدا می‌کند.
«موسسه سیاست استراتژیک استرالیا» (ASPI) در گزارشی به بررسی هزینه‌های دفاعی آلمان بین سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۲۴ پرداخت و نوشت: برای رسیدن به ۲ درصد تولید ناخالص داخلی تا سال ۲۰۲۴، آلمان باید هزینه‌های دفاعی خود را به صورت واقعی دوبرابر کند و تنها در عرض هفت سال به حدود ۷۰ میلیارد یورو برسد (نمودار زیر). در سال ۲۰۱۷ تمام هزینه‌های برنامه‌ریزی شده دولت به طور تقریبی ۴۴ درصد از تولید ناخالص داخلی یا حدود ۱.۴ تریلیون یورو را نشان می‌دهد. این به آن معناست که هزینه‌های دفاعی در سال ۲۰۱۷ حدود ۲.۶ درصد از کل هزینه‌های دولت در نظر گرفته شده است.
به دنبال راه گریز از زیر چتر ناتو
پاسخ به اینکه چرا آلمان و دیگر اعضای ناتو در صدد افزایش بودجه نظامی خود و در نتیجه تقویت بنیه دفاعی برآمده‌اند، دشوار نیست و با مرور رفتار ترامپ با کشورهای اروپایی موضوع روشن می‌شود.
فشار ترامپ بر برلین برای تقویت نیروهای نظامی خود وقتی مضاعف شد که رئیس کاخ سفید در اجلاس سران ناتو اعلام کرد در صورتی که اروپا بودجه نظامی خود را تقویت نکند واشنگتن حمایت خود را از این پیمان نظامی-امنیتی برخواهد داشت. ترامپ به منظور افزایش فشار بر برلین برای افزایش بودجه دفاعی اعلام کرد شمار نظامیان آمریکایی مستقر در آلمان را از ۳۴ هزار و ۵۰۰ نفر به ۲۵ هزار نفر کاهش می‌دهد.
به این ترتیب آلمان اگر چه از جنبه اقتصادی و صنعتی بازیگری قوی به شمار می‌رود ولی به جهت ضعف نظامی که برایند محدودیت‌های پشاجنگ جهانی دوم است زیر فشار آمریکا قرار دارد تا کاخ سفید همواره این کشور اروپایی را به کاهش نیرو و کاستن از محافظت تهدید می‌کند؛ کشوری که بر پایه برخی گزارش‌ها شمار نیروهای آن حتی به ۱۰۰ هزار نفر نمی‌رسد.
آلمان اگر چه از جنبه اقتصادی و صنعتی بازیگری قوی به شمار می‌رود ولی به جهت ضعف نظامی که برایند محدودیت‌های پشاجنگ جهانی دوم است زیر فشار آمریکا قرار دارد
به گزارش سایت آماری «استاتیستا»، در سال ۲۰۱۸ ترامپ تعدادی از کشورهای عضو ناتو را به دلیل رعایت نکردن هزینه ۲ درصد تولید ناخالص داخلی -که در نشست سال ۲۰۱۴ در ولز توافق شده‌بود- انتقاد کرد. ترامپ بیشتر انتقادات خود را بر آلمان متمرکز کرد و دستور داد ۱۲ هزار سرباز آمریکایی از این کشور خارج شوند، تصمیمی که بایدن بعدها آن را تغییر داد.
با وجود این، تهدیدهای ترامپ همراه با افزایش هزینه‌های نظامی در روسیه و چین، باعث شده که تعدادی از کشورها هزینه‌های دفاعی خود را افزایش دهند تا به آستانه ۲ درصد برسند یا از آن فراتر روند. طبق داده‌های ناتو که به تازگی منتشر شده است، ۱۰ عضو ناتو اکنون در آن سطح هستند و این فهرست شامل ایالات متحده، بریتانیا، یونان، کرواسی، استونی، لتونی، لهستان، لیتوانی، رومانی و فرانسه است. (جدول زیر)
آلمان اینک بیش از هر کشوری در صدد بهره گرفتن از بحران اوکراین برآمده است. دولت این کشور روز سه‌شنبه ششم اردیبهشت پس از هفته‌ها فشار افکار عمومی در داخل و خارج اعلام کرد که اولین محموله جنگ‌افزار سنگین را به اوکراین ارسال می‌کند. «کریستین لامبرشت» وزیر دفاع آلمان نیز در این باره گفت هیات دولت ارسال توپخانه متحرک ضدهوایی و تانک‌های مجهز به سلاح‌های ضد هوایی مدل «گپارد» را تصویب کرده است.
البته پیشتر اگر افکار عمومی آلمان با افزایش توان نظامی برلین موافق نبودند و نسبت به تکرار جنگ‌های خانمانسوز گذشته ابراز نگرانی می‌کردند اما گویی بحران اوکراین به کمک سران برلین آمده تا دیدگاه مردم را تغییر دهد.
«موسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم» (سیپری) به تازگی در گزارشی آماری نوشته است: جالب اینجاست که به نظر می‌رسد رای‌دهندگان آلمانی از تصمیم شولتز حمایت می‌کنند. بر اساس یک نظرسنجی اخیر، ۶۹ درصد از رای‌دهندگان از پیشنهاد دولت برای افزایش هزینه‌های نظامی حمایت می‌کنند که این رقم در سال ۲۰۱۸ حدود ۳۹ درصد بود. حمله روسیه به اوکراین آشکارا تصورات تهدید را افزایش داده و تغییر چشمگیری را در افکار عمومی ایجاد کرده است مبنی بر اینکه امنیت اکنون هزینه بیشتری دارد.
افزایش بودجه نظامی؛ نسخه‌ای مشابه برای اعضای ناتو و اتحادیه
همان طور که پیشتر اشاره شد، به نظر می‌رسد که کشورهای غربی در فضای پسابحران اوکراین به دنبال تقویت بنیه نظامی خود برآمده‌اند که این موضوع در مورد اعضای ناتو و حتی بازیگران خارج از این ائتلاف صادق است.
پایگاه «کانورسیشن» به نقل از «لیز تراس» وزیر امور خارجه انگلیس نوشته است که غرب باید به طور چشمگیری رویکرد خود را با هدف مواجهه با روسیه در اوکراین بازسازی و بازتعریف کند.
به نظر می‌رسد که اعضای ناتو در پی حمله روسیه به اوکراین به این فکر افتاده‌اند که بودجه نظامی خود را افزایش دهند اما چون در دهه‌های گذشته به این موضوع توجه نشده اینک ناتو آسیب‌پذیر شده است. به طوری که ارسال میلیاردها دلار کمک نظامی قبل از بحران از سوی برخی اعضای ناتو به اوکراین از این مشکلات پرده برمی‌دارد.
بودجه دفاعی فنلاند در سال ۲۰۲۰ حدود ۱.۵ درصد تولید ناخالص داخلی بود اما پس از حمله روسیه به اوکراین، دولت این کشور اعلام کرد که به یکباره ۲ میلیارد یورو (۱.۷ میلیارد پوند) یا ۷۰ درصد به بودجه موجود تزریق کرده است
بنابراین در سراسر قلمرو ناتو هزینه‌های دفاعی در حال افزایش است به طوری که آلمان بودجه ۱۰۰ میلیارد یورویی را برای ارتقای توان دفاعی تعیین کرده‌است. دانمارک نیز قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ به هدف اختصاص ۲ درصد از تولید ناخالص داخلی به هزینه‌های نظامی اختصاص دهد چرا که از لحاظ تاریخی بسیار کمتر از میانگین اعضای ناتو تاکنون هزینه‌کرده است.
سوئد و فنلاند که اینک پیوستن آنها به ناتو در مرکز توجه‌ها قرار دارد به افزایش بودجه دفاعی خود اقدام کرده‌اند. بودجه دفاعی فنلاند در سال ۲۰۲۰ حدود ۱.۵ درصد تولید ناخالص داخلی بود اما پس از حمله روسیه به اوکراین، دولت این کشور اعلام کرد که به یکباره ۲ میلیارد یورو (۱.۷ میلیارد پوند) یا ۷۰ درصد به بودجه موجود تزریق کرده است.
سوئد هم تمایل خود برای رسیدن به این هدف (۲ درصدی» در اسرع وقت اعلام کرده است. به گزارش پایگاه «یو.اس.نیوز»، دولت سوئد می‌گوید که قصد دارد در واکنش به وخامت اوضاع امنیتی در اروپا پس از تهاجم روسیه به اوکراین، هزینه‌های دفاعی سالانه را به ۲ درصد از تولید ناخالص داخلی افزایش دهد.
همزمان/ «یو.اس.نیوز» استکهلم (رویترز) – دولت سوئد روز پنجشنبه اعلام کرد که قصد دارد در واکنش به وخامت اوضاع امنیتی در اروپا پس از تهاجم روسیه به اوکراین، هزینه‌های دفاعی سالانه را به ۲ درصد از تولید ناخالص داخلی افزایش دهد.
