اسرائیل نقش هاب انرژی را امتحان میکند
الکسی چیچگین (ALEXEY CHICHKIN)
ا. م. شیری- یکی را به ده راه نمیدادند، سراغ خانۀ کدخدا را میگرفت. اسرائیل بدون حمایت پدرخواندههای غربیاش- شوهران مادرش نمیتواند به بقای خود در خاورمیانه ادامه دهد، مضحک است فکر تبدیل شدن به هاب انرژی را در سر میپروراند. مثل اینکه نمیفهمد دنیا به کدام سو میرود و حمایت «شوگر دَدیهایش» محدود است. به هر حال، این هم یکی از دلایل هجوم لشکر جهود به غزه تحت پوشش دروغین «بهار عربی»، آه، ببخشید! «طوفان الاقصی» در هفت اکتبر ٢٠٢٣.
***
رژیم نتانیاهو با پاکسازی غزه و جنگ برنامهریزی شده علیه لبنان، به دنبال «جایگزینی» کانال سوئز و نه فقط آن است…
از قرار معلوم تلآویو با بهرهبرداری از تنش دائمی نظامی-سیاسی در مسیر راهبردی کانال سوئز – دریای سرخ – تنگه بابالمندب – اقیانوس هند، سعی میکند «مسیر» حمل و نقل کالاها (به ویژه نفت) را به خاک اسرائیل تغییر دهد. این امر بواسطۀ برخی شرایط، به ویژه کاهش جدی سهم مسیر «سوئز» در حمل و نقل جهانی نفت و فرآوردههای نفتی، که در مدت چندین دهه تا همین اواخر از ٢۵٪ فراتر رفت، تسهیل میشود.
قابل ذکر است که از ابتدای خرداد ماه سال جاری دفتر بیبی نتانیاهوی خشمگین برای کاهش محدودیتهای زیستمحیطی در مورد تخلیه و انتقال نفت در ایلات، مجتمع بندری نفتی کلیدی در چهارراه کشتیرانی بین دریای سرخ و مدیترانه واقع در جنوب اسرائیل فشار میآورد. لازم به یادآوری است که از اوایل دهۀ ١٩٧٠، ایلات توسط یک خط لولۀ ٢۶٠ کیلومتری به بندر اشکلون در دریای مدیترانه اسرائیل متصل شده است. محدودیتهای اعمال شده توسط وزارت حفاظت از محیط زیست در سال ٢٠٢١ به دلیل تشدید تنشهای نظامی-سیاسی در دریای سرخ در پاییز ٢٠٢٣ کاهش یافت.
در عین حال، شرکت دولتی خط لولۀ اروپا- آسیا که خط لولۀ ایلات-اشکلون را اداره میکند، به دنبال افزایش حجم انتقال نفت از طریق بندر جنوبی دریای سرخ اسرائیل است. برای این منظور، مدیریت خط لولۀ ایلات-اشکلون برنامه دارد «به منظور تقویت امنیت انرژی در متن تشدید درگیریهای منطقهای، تعداد نفتکشهای پهلو گرفته در این بندر را با حمایت دولت نتانیاهو افزایش دهد».
اما طرحهای خط لولۀ اروپا- آسیا که توسط مقامات حمایت میشود، همچنان با مقاومت مقامات محیطزیست و فعالان محیطزیست محلی مواجه است. زیرا، به خوبی معلوم است که بندر نفتی در ایلات در مجاورت استراحتگاهها و سواحل دریا واقع است و خود خط لولۀ نفت در یک منطقۀ شکننده بلحاظ زیستمحیطی احداث شده است، اما هنوز به خوبی کار میکند.
مقاومت اسلامی عراق در اوایل ماه مه «در حمایت از مردم غزه و در واکنش به کشتار غیرنظامیان فلسطینی، از جمله کودکان، زنان و سالمندان» از انجام حملات پهپادی به ایلات و اشکلون خبر داد. فرستندۀ رادیویی کان گزارش داد که در ١١ ماه مه، گلوله باران غزه منجر به حادثه در خط لولۀ نفت ایلات – اشکلون در اسرائیل شد و تصاویر ویدئویی آتشسوزی بزرگی را که خط لوله و یکی از تأسیسات ذخیرۀ نفت را فرا گرفته بود، در وب سایت خود منتشر کرد. بر این اساس، «پاکسازی» کنونی غزه، در مجاورت تقریباً کل مسیر خط لولۀ نفت، پیش از همه با تأمین «آرامش» منطقۀ ترانزیتی از طریق اخراج عمده عنصر غیرقابل اعتماد ارتباط دارد.
علاقهمندی تلآویو به ترانزیت منابع انرژی در رابطه با لبنان نیز مشهود است. در اینجا لازم است تمایل دیرینۀ تلآویو برای در اختیار گرفتن خطوط لولۀ انتقال نفت از عربستان سعودی و عراق به ترتیب به بنادر صیدا و طرابلس را نیز یادآوری کنیم (بخصوص اینکه خط لوله به صیدا و همینطور خود این بندر و پالایشگاه نفت آن در نزدیکی مرز لبنان و اسرائیل واقع است).
به گفتۀ منابع اسرائیلی، در شب ١٩ ژوئن سال جاری، فرماندهی ارتش اسرائیل طرح عملیات زمینی در لبنان علیه سازمان نظامی-سیاسی شیعی حزبالله لبنان را تأئید کرد و از ادامۀ افزایش آمادگی رزمی نیروهای گروه شمال خبر داد.
در آستانۀ تصویب این طرح، یسرائیل کاتز، وزیر امور خارجۀ نیز نسبت به تصمیم برای «شروع یک جنگ تمام عیار» علیه حزبالله در آیندۀ نزدیک، علیرغم فشارهای فزاینده از سوی کاخ سفید، هشدار داد. بر اساس برنامهریزی طراحان ارتش اسرائیل، باید جناح نظامی شیعیان لبنان در یک جنگ همهجانبه از بین برود و خود لبنان آسیب جدی ببیند. وزیر اسرائیل در صفحه خود در X نوشت: «اسرائیل باید بهای جبهه و پشت جبهه را بپردازد، اما ما با استفاده از تمام قدرت ارتش امنیت ساکنان شمال خود را باز میگردانیم».
شمال اسرائیل به منطقۀ وسیع الجلیل (با مساحت بیش از ٢١ هزار کیلومتر مربع) اطلاق میشود که از سوی سازمان ملل در سال ١٩۴٧ به عنوان بخشی از کشور عربی در فلسطین شناخته شد. اما، این منطقه با اخراج تقریباً ٨٠ درصد از جمعیت عرب محلی در عرض چند سال، در اواسط سال ١٩۴٩ اشغال شد. به نظر میرسد که این اولین گام در یک برنامۀ بلندمدت برای تصاحب خطوط لولۀ ترانزیتی در لبنان و به ویژه، در بخش جنوبی آن بود.
همانطور که معلوم است، انگلیسیها در دهۀ ١٩٣٠، یک خط لولۀ نفتی از کردستان عراق از طریق سوریه و ماوراء اردن (به ترتیب تحتالحمایۀ فرانسه در سالهای ١٩١٩-١٩۴٣ و تحتالحمایۀ انگلیس در سالهای ١٩١٩-١٩۴۶) به بندر حیفا در اسرائیل احداث کردند. در دورۀ رویارویی اعراب و اسرائیل، یعنی از اواخر دهۀ ١٩۴٠، این شریان به صورت متناوب و با حداکثر یک چهارم ظرفیت خود کار میکرد. اما امروز اطلاعاتی مبنی بر این در دست است که چندین سال است نفت «کُرد» به حیفا، هرچند به طور نامنظم، نه تنها برای فرآوری در پالایشگاه محلی، بلکه برای صادرات جریان دارد…
و نیز مهم این است که نفت آذربایجان و قزاقستان از طریق ترکیه بیوقفه به اسرائیل میرسد و بر اساس برآوردهای موجود تا ۴٠ درصد از نیازهای آن را تأمین میکند. همین مواد خام تا حدودی از طریق بندر جیهان به کشورهای دیگر صادر میشود. بطوری که از طریق دریا به اشکلون و سپس به صورت معکوس در امتداد همان خط لوله اشکلون – ایلات صادر میشود. درخواست بخش بزرگی از جامعۀ ترکیه برای توقف کمک به رژیم صهیونیستی با گسترش تحریمهای ضد اسرائیلی اعلام شده توسط دولت اردوغان به ترانزیت نفت، اخیراً به اعتراضات و حملات پر سر و صدا به دفتر شرکت نفت آذربایجان- «سوکار» در استانبول منجر شد.
آیا ترکیه میتواند انتقال نفت به اسرائیل را متوقف کند؟ از نظر تئوری، بله. اما با هزینۀ بسیار گزاف. به گفتۀ نامیک تان، یکی از نمایندگان حزب اپوزیسیون جمهوری خلق، سفیر سابق ترکیه در آمریکا و اسرائیل، «این امر چه از منظر سیاسی و چه از نظر قراردادی غیرممکن است». محمد اوگوتوچو، دیپلمات بازنشستۀ ترکیه و رئیس باشگاه انرژی بسفر مستقر در لندن، تقریباً همین نظر را دارد: «بستن خط لولۀ باکو – تفلیس – جیهان نه تنها به منافع تجاری ما آسیب میرساند، بلکه روابط با آذربایجان را نیز تضعیف میکند».
ماده ۵ معاهدۀ منعقده در ١٧ اکتبر ٢٠٠٠ بین دولت آذربایجان، سوکار و هفت شرکت نفتی (شامل بریتیش پترولیوم و شرکت نفت دولتی ترکیه- ترکیش پترولیوم) هر یک از طرفین قرارداد را از «ممانعت از آزادی ترانزیت» نفت از طریق این کشور منع میکند. مناطقی که خط لوله از آن عبور میکند، در معرض خطر رسیدگیهای قانونی قرار میگیرد. بنابراین، اگر ترکیه این توافق را نقض کند، باکو میتواند از نظر تئوری علیه آن در یک دادگاه بینالمللی داوری، تقریباً به همان روش بغداد اقامۀ دعوی کند. لازم به ذکر است که بغداد در اعتراض به آن که آنکارا به دولت اقلیم کردستان در اربیل اجازه میدهد تا نفت تولید شده در منطقۀ شمال عراق را از طریق خط لولۀ مخصوص احداث شده به جیهان نقل کند و بخش اعظم آن را به اسرائیل بفروشد، به دادگاه بینالمللی داوری شکایت کرد. در مارس ٢٠٢٣، هنگامی که اتاق بازرگانی بینالمللی مستقر در پاریس، دولت ترکیه را به دلیل شکایت بغداد یک و نیم میلیارد دلار جریمه کرد، ترانزیت موقتاً متوقف شد.
روابط راهبردی نزدیک بین اسرائیل و آذربایجان و همچنین تماسهای پشت پردۀ بیتالمقدس غربی با برخی از پایتختهای سلاطین نفت خلیج فارس به خوبی روشن است. همانطور که نشریۀ ما [بنیاد فرهنگ راهبردی] پیشتر اشاره کرد، همکاری عملگرایانه انرژی در قالبهای مختلف، حداقل به اندازۀ همان بیانیههای با انگیزۀ ایدئولوژیک، مذهبی یا سیاسی داخلی رهبران خاص در دفاع از «آرمان فلسطین»، یک عامل مهم در سیاست منطقه است.
نقل از: بنیاد فرهنگ راهبردی
١٧ تیر- سرطان ١۴٠٣
