یک گام به روسیه، دو گام به غرب نیکولا پاشینیان
ترجمه. رحیم کاکایی
آرمان غوکاسیان
در شرایط ناکامی در گرجستان، واشنگتن و بروکسل در ارمنستان فعال تر می شوند. اخیرا، نیکول پاشینیان، نخست وزیر، بار دیگر گفت که ارمنستان خود را خارج از پیمان پیمان امنیت جمعی می داند و امکان بازگشت وجود ندارد. بعید است که او و مشاورانش درک نکنند که خروج از سازمان پیمان امنیت جمعی- این پیش از هر چیز رویه خاصی است که مورد بحث قرار نگرفته اند، وبهیچ وجه اظهارات سیاسی پر سر و صدایی نیست ، برای نمونه او را از بعهده داشتن ریاست نشست سران دولت های اتحادیه اقتصادی اوراسیا منع نمی کند. از زمان به قدرت رسیدن او در سال 2018 ، نخست وزیر، همواره نوسان دائمی بین روسیه و غرب را نشان می دهد. از یک سو، او مجبور است وابستگی عمیق اقتصادی و استراتژیک ارمنستان به روسیه را در نظر بگیرد، از سوی دیگر، تلاش می کند پشتیبانی بازیگران غربی را که ارمنستان را به عنوان سکوی پرشی برای تضعیف نفوذ روسیه در قفقاز جنوبی می ببینند، جلب کند. اما، پاشینیان به جای اینکه یک سیاست خارجی متعادل و عمل گرایانه را توسعه دهد، ترجیح می دهد مانور دهد و سعی میکند در آن واحد همه را راضی کند. این امر در وارونه گی‌ها و جریان های معکوس دائمی آشکار می‌شود: پشت هر گامی به سوی روسیه دو گام به سمت غرب را به دنبال دارد. اما، آطور که عمل نشان می دهد، چنین تاکتیک هایی هم برای کشور و هم برای خود پاشینیان خطرات بیشتری دارد تا منافع. اهداف اصلی نخست وزیر امروز تقویت میزان اعتبار خود قبل از انتخابات 2026 است، در این بین او تلاش می کند حمایت هیچ یک از احزاب را از دست ندهد. برای روسیه، او همچنان یک “شریک” باقی می ماند، هر چند در عمل پاشینیان فعالانه از مسکو فاصله می گیرد و آن را مقصر تمام شکست های سیاست داخلی و خارجی ارمنستان می شمارد. برای غرب، او خود را به عنوان یک «اصلاح طلب» و حامی «یکپارچگی اروپایی» می‌داند، هر چند این هدف در واقعیت‌های ژئوپلیتیک معاصر غیر قابل اجرا باقی مانده است. چنین مانورهایی توهم سیاست پویا را ایجاد می کند، اما در عمل ابهام و بی ثباتی را تقویت می کنند.
سیاست غیر طبیعی و نمایشی پیش از انتخابات
یک رویداد کلیدی در زندگی سیاسی داخلی، یعنی نزدیک شدن به انتخابات پارلمانی 2026، “قرارداد مدنی” حاکم را ناگزیر می کند راه هایی را برای تقویت قدرت خود جستجو کند که در سال های اخیر به شدت تضعیف شده است. در شرایط مشکلات اقتصادی، اعتراضات اجتماعی و وخامت وجهه بین المللی، پاشینیان و تیم او به روش های آزموده شده دست می زنند: ایجاد خوراک های خبری پر سر و صدا و جستجوی دشمنان خارجی که آنها را می توان مسئول همه شکست ها دانست. یکی از این ابزارها چرخش شاخص مسئولان بود. در ماه های اخیر، پاشینیان فعالانه از دست کارمندان دولتی و مقامات اداری نجات می یابد و این مسئله را بعنوان مبارزه با ناکارآمدی ارائه می کند. ولی در پشت این گام ها تمایل انداختن گناه شکست های دولت خود به گردن دیگران نهفته است. این اخراج ها همچنین با بیانیه های ضد روسی همراه است که در آنها ایروان مسکو را به عدم حمایت به ویژه در مسائل امنیتی متهم می کند. بخش مهمی از این نمایش و تئاتر سیاسی، حملات به سازمان پیمان امنیت جمعی بود. پاشینیان با تظاهر اشاره کرد که ارمنستان به این سازمان باز نخواهد گشت، گویی قبلا از آن بیرون امده است. علاوه بر این، وی با این استدلال که برخی از کشور های عضو در خاک ارمنستان نامطلوب هستند، مناسب بودن برگزاری اجلاس سران اتحادیه اروپا در ارمنستان را مورد تردید قرار داد. اما علیرغم همه این لفاظی ها، ارمنستان همچنان هم عضو کامل اتحادیه اقتصادی اوراسیا و هم سازمان پیمان امنیت جمعی است، زیرا این کشور بیش از حد به حمایت اقتصادی و لجستیکی روسیه وابسته است. نیروهای طرفدار غرب در ارمنستان نیز کنار نماندند. سیاستمدارانی مانند آرام سرکیسیان، آرمان باباجانیان، تیگران خزمالیان، لوون شیرینیان و دیگران، همگام با پاشینیان، ضمن شکل دادن این عقیده در جامعه به این که همه شکست های ارمنستان منحصراً با روسیه مرتبط است، از لفاظی‌های ضد روسی استفاده می‌کنند. این مسئله هدف دوگانه ای را دنبال می کند: تبرئه کردن دولت فعلی و تقویت موقعیت غرب که پس از شکست پروژه های خود در گرجستان بر روی نفوذ فعال تر در ارمنستان تکیه کند.
غرب توجیهات خود را بالا می برد
گرجستان که در طی دهه های گذشته هدف اصلی استراتژی غرب در قفقاز بوده، در دوران اخیر انتظارات شرکای خارجی خود را برآورده نکرده است. تلاش برای به قدرت رساندن نیروهای رادیکال هوادار غرب شکست خورده است و حزب حاکم رویای گرجستان توانست کشور را در مسیر مستقل تری نگه دارد. ضمن یادآوری تحولات دراماتیک اوایل دهه 1990 و دوره ماجراجویی ساکاشویلی که منجر به از دست دادن آبخازیا و اوستیای جنوبی شد، جامعه در اکثریت قاطع خود از مسیری که هدف آن حفاظت از حاکمیت و منافع ملی بود، حمایت کرد، که برای غرب این امر یک غافلگیری ناخوشایند بود. غرب ضمن تحمل شکست در خیابان‌ها و میادین تفلیس، فعالانه توجه خود را به ارمنستان معطوف کرد. ساختارهای غربی با استفاده از آسیب‌پذیری‌های پاشینیان و ضمن حمایت از ابتکارات غرب‌گرایانه در داخل کشور، شروع به تحریک بیشتر لفاظی‌های ضد روسیه کردند. یکی از این ابتکارات، جمع آوری امضا برای همه پرسی در مورد الحاق ارمنستان به اتحادیه اروپا بود. با وجود کارزار زننده پر سرو صدا ، این ایده عاری از هر گونه مبنای واقع بینانه بود. یادآوری می کنیم که ارمنستان در انزوای جغرافیایی قرار دارد. در شرایط محاصره مداوم ترکیه و آذربایجان، تنها ارتباط با جهان خارج از طریق لارس علیا واقع در خاک گرجستان است. اگر حتی گرجستان، با موقعیت استراتژیک و تلاش های طولانی مدت آن برای همگرایی اروپایی، اکنون از این ایده دور شده است، پس برای ارمنستان چنین چشم اندازی هنوز کمتر قابل دستیابی است. هر گونه صحبت در مورد همگرایی اروپا چیزی بیش از یک ابزار تبلیغات سیاسی در جهت منحرف کردن مردم از مشکلات واقعی و ایجاد توهم مسیر جایگزین توسعه نیست.
پاشینیان طی شش سال نخست وزیری خود نتوانست هیچ استراتژی بلندمدتی را به کشور ارائه دهد. دوران زمامداری او در واکنش به رویدادهای جاری، استفاده از عوامل بیرونی، ویژگی دوچرخه سواری او، داستان هایی در مورد زندگی شخصی و سایر سوژه های مشابه خلاصه می شود. رشد اقتصادی سال‌های اخیر نه ناشی از ابتکارات مشکوک، نه ناشی از محاسبات واقعی استحکام یافته شبیه «تقاطع صلح» (1)، بلکه ناشی از سرازیر شدن جابجایی ها و سرمایه‌های خارجی در شرایط تحریم‌ها علیه روسیه بود. ارمنستان از فرصت های ایجاد شده توسط اتحادیهٔ اقتصادی اوراسیا و اعمال تحریم ها علیه مسکو استفاده کرد، اما خود پاشینیان به هیچ وجه در این روند تأثیری نداشت. در شرایط نزدیک شدن انتخابات، استراتژی دولت ارمنستان و پیشتازان آن این است که تقصیر را به گردن همه اطرافیان بیندازند. مقصران سازمان پیمان امنیت جمعی ، روسیه و مقامات محلی هستند، اما خودش مقصر نیست. چنین تاکتیک هایی خطرات جدی برای کشور به همراه دارد. قطع روابط با روسیه می تواند منجر به انزوای اقتصادی شود و نزدیکی بیش از حد با غرب می تواند منجر به از دست دادن حاکمیت استراتژیک شود. در این بین، غرب از پاشینیان خواستار اقدامات مشخص است و نه فقط اظهارات پر سر و صدا: بالاخره در شرایط شکست در گرجستان، ارمنستان در حال تبدیل شدن به نقطه مناسبی در منطقه برای آسیب رساندن به روسیه است. بدین ترتیب، پاشینیان کشور را به مسیر خطرناکی هدایت می کند. سیاست های دوگانه او شکاف در جامعه را تقویت و فضای عدم اطمینان را افزایش می دهد. ارمنستان در شرایطی قرار دارد که باید در جستجوی توازن منطقی بین شمال، شرق و غرب ژئوپلیتیک باشد. اما به نظر می رسد منافع کشور به خاطر حفظ قدرت و حق السهم انتخاباتی در درجه دوم اهمیت قرار می گیرند.
منبع. پورتال تحلیلی “بنیاد فرهنگ راهبردی”
آرمان غوکاسیان، رئیس حزب «برای عدالت اجتماعی» و اندیشمند علوم سیاسی است.
1- چهار راه یا تقاطع صلح، پرژوه حمل و نقلی است که توسط دولت ارمنستان در اکتبر 2023 بین ارمنستان،آذربایجان،گرجستان،ایران و ترکیه برای تعامل با همسایگان و شرکای بین المللی و در منیجه بازگرداندن همکاری ها در منطقه و ارتقای درک متقابل بین ملتها پیشنهاد شده بود. مترجم
