روسيې ټولې ډيپلوماتيکې پولې ونړولې

په داسې حال کې چې کابو دوې مياشتې وړاندې د افغانستان په چارو کې د روسيې د ولسمشر ولاديمير پوتين ځانګړي استازي ضمير کابلوف ويلي و چې روسيه له طالبانو سره د يوه ګډ دښمن پر وړاندې د مبارزې لپاره چې داعش دى، اړيکې لري، او ورپسې يې په کابل کې سفير هم ومنله چې هېواد يې له طالبانو سره اړيکې نيولې دي؛ لا هم دغه هيواد په افغانستان کې لاسوهنو ته دوام ورکوي. اوس د کندوز ولايت د ارچي ولسوال ادعا کوي چې د کندوز لپاره د وسله والو طالبانو ځانبولی والي له ټپي کېدو وروسته د روسانو له لوري د درملنې لپاره تاجکستان ته بېول شوی دی. د ارچي ولسوال نه دي ویلي چې د طالبانو ځانبولی والي کله او یا په کوم ځای کې ټپي شو. ارچي د امو سین په غاړه پرته ولسوالي ده. امو سین د افغانستان او تاجکستان ترمنځ بهېږي.

دا لومړی ځل نه دی چې روسيه ټولې ډيپلوماټيکې پولې نړوي او په ښکاره د افغانستان په چارو کې لاسوهنه کوي بلکې تر دې وړاندې د کندوز پخواني والي عمر ساپي هم ادعا کړې وه چې روسان د تاجکستان په خاوره کې د طالبانو پوځي وسلې او زغرګاډي ترمیموي. همداراز څه موده وړاندې روسيې د پاکستان او چين په ملتيا په مسکو کې د وسله والو طالبانو مشران ميلمانه کړل او ورسره يې د هر راز مرستو ټټر وډبولو.

بل لور ته ځينې لويديځې رسنۍ د افغانستان پخوانی ولسمشر حامد کرزی په افغانستان کې د روسيې د رول پلوی بولي او زياتوي چې حامد کرزی روسیه په افغانستان کې رول لوبولو ته هڅوي. والسټریټ ژورنال ورځپاڼه وايي چې ولسمشر محمد اشرف غني په ډاګه د طالبانو هر ډول ملاتړ غندلی، خو پخوانی ولسمشر حامد کرزی چې په افغانستان کې د ثبات په تړاو د امریکا هڅې ناکامې بولي، په افغانستان کې د روسیې د رول لوبولو ستر ملاتړی دی.

خو پوښتنه دا ده چې وروسته له ډيرې مودې روسيې څنګه د افغانستان په چارو کې ښکاره لاسوهنې شروع کړې او پخوانی ولسمشر حامد کرزی ولې په افغانستان کې د روس د رول ملاتړی دی؟

دوه دليلونه لري. يو دا چې افغانستان د ډيپلوماټيکو اصولو له مخې په خپل بهرني سياست کې تعادل ونه ساتو. دويم دا چې په افغانستان کې په ځانګړي توګه د هيواد په شمال کې ناامنيو روسيه دېته اړ کړه چې د خپل امنيت په خاطر د افغانستان په چارو کې لاسوهنه وکړي. د هيواد په شمال کې جګړه روسیې ته هم ګواښ دی. روسیه د منځنۍ اسیا امنیت مهم بولی نوځکه خو دلته هرګواښ ځان ته ګواښ بولی. دوی پر همدغه دلیل د افغانستان د مخالفو وسله والو د ملاتړ په ذريعه د افغانستان په چارو کې لاسوهنې ته ملا وتړله. اصلاً که د موضوع تل ته ښکته شو څرګنديږي چې د روسيې لخوا یو لوی پلان په سیمه کې د پلي کیدو په حال کی دی، چې موخه یې د ناټو له سیاست والو او په سیمه کې یې د متحدینو سره مقابله ده. حقيتق دا دی چې اوس روسیه په سیمه کې د داعش ډلې فعالیت د روسيې پر خلاف د لويديځ دسیسه بولي او د دهمدې لپاره پر هر راز اقدام کولو لاس پورې کوي.

که څه هم پخواني ولسمشر حامد کرزي هم د خپلې واکمنۍ پر مهال په افغانستان کې د روس او امریکا تر منځ په اړیکو کې تعادل نه و ساتلی خو دا چې په سیمه کې د لويديځ په ځانګړې توګه د امريکا د پاليسيو مخالف او په افغانستان کې د پراخ نفوذ لرونکی سياستوال دی نو روسيه اوس په دې باور ده چې د کرزي په ملاتړ سره به، وکولی شي چې هم په افغانستان کې د امریکا شتون وننګوي  او هم هغه د داعش دسيسه چې د دروسانو په باور د لويديځ لخوا د روسيې د ناامنه کولو لپاره جوړه شوې ډله ده؛ مخه ډپ کړي.

په هر صورت مداخله که د هر چا او هر هيواد وي باید حکومت يې مخنيوی وکړي. اوس افغان حکومت بايد د سيمې هېوادونو د لاسوهنې مخه ونيسي، دغو هېوادونو افغان حکومت په رسميت پېژندلى دى او د دولت وسله والو ډلو سره بايد تخنيکي او استخباراتي اړيکې ونه نيسي.

لیکنه : خوشحال آصفي