ليکنه: امین الله حقپال

دې ورځو کې ټاکنیز کمپاینونه ښه په درځ روان دي او ټاکل شوې د ولسي جرګې د دوه سوه نهه څلویښت څوکیو لپاره څه باندې دوه زره کسان زور آزموینه وکړي.

دا چې څوک به دې څوکیو ته لار پیدا کوي لا نه ده معلومه خو څه چې معلوم دي هغه د افغانستان ترینګلي حالات دي.

د دې لپاره چې له دې حالته ووځو، باید، څه وشي؟

خلک په دموکراتیکو ټولنو کې د واک او قدرت اساسي محور دی، خو شرط دا دی چې دغه قدرت څه ډول استعمال شي. د خلکو عامه پوهاوی په کار دی، د هغوي ظرفیت باید لوړ شي، له هغوي باید دا مفکوره لرې شي چې وایي، یوه رایه به کوم ځای ونیسي! د ولسي جرګې ټاکنې د حکومت د مشروعیت لپاره اړینې دي، خلک باید په ډېرې علاقې سره دې ټاکنو کې ونډه واخلي او داسې کسانو ته رایې ورکړي چې حساب پرې کیږي. هېواد دا مهال له سختو حالاتو سره مخامخ دی، یواځې د ولس سمه پرېکړه کولی شي، حالات کابو کړي.

په افغانستان غوندې بېرته پاتې هېواد کې چې له څلورو لسیزو راهیسې یې جګړو او تاوتریخوالي په بې باکانه ډول هر څه ترې اخیستي، ټاکنې یو مهم اصل دی، خلک باید د کاندیدانو په تشو ژمنو ونه غولیږي، خلکو ته په کار ده چې د هر کاندید پروګرامونه دقیق وارزوي. زیاترو یې داسې ژمنې ورکړي، چې د دوي له توان او ځواک لوړې دي، ولسي جرګه یو قانون جوړونکی او قانون څارونکی بنسټ دی، دا بنسټ نه شي کولی اجرایي کارونه تر سره کړي، که هر  کاندید وایي چې ژمنه یې خلکو ته خدمت او بیا رغاونه ده، دروغ وايي، ځکه بیا رغاونه د وکیل کار نه دی.

د تلې اته ویشتمې ټاکنې ډېرې مهمې دي، د دې ټاکنو د بریالیتوب لپاره د خلکو مشارکت مهم دی. خلک باید د دموکراتیک بهیر د بریالیتوب لپاره په ډېرې علاقې سره را ووځي او د خپل برخلیک ټاکلو لپاره رایې وکاروي. د مشروع حکومت لپاره په کار ده چې مشروع ولسي جرګه ولرو، اوسنۍ ولسي جرګه د دې لپاره چې ټاکنې ونه شوې، درې کاله له خپل وخت زیات په کار اخته ده.

د ولسي جرګې ټاکنې ډېرې اړینې دي. که چېرې دا ټاکنې ښې تر سره شي، داسې نښې به ولیدل شي چې هېواد د ټیکاو په لور وخوځوي.

کابل کې چارواکو ته نور لوی مکلفیتونه هم په مخ کې دي. په  بهرنیو اړیکو کې له سیمې او نړۍ سره د اړیکو پراختیا مهم کار دی، خو یو بیلانس باید موجود ووسي،  مونږ له امریکا او لویدیځ پرته نوره نړۍ هم لرو، دا سمه ده چې امریکا او متحدین یې افغان ځواکونه تمویلوي، خو په نړیوالو اړیکو کې باید منظم تګلوری ولرو.

د یوې خپلواکې بهرنۍ پالیسي جوړولو هڅّه په کار ده. یوه داسې پالیسي چې هم متحدینو ته د منلو وړ وي او هم مو پرې ګاونډیان خوشحاله کړي ووسي.

د افغانانو یو ستر مسوولیت دې کال کې دا دی چې ولسي جرګې ته په کار پوه او په ملي ګټو مین کسان انتخاب کړي، پردي پاله کسان نور باید له حکومت او ملي شورا ووځي، په کار ده چې په ملي ګټو مین کسان انتخاب کړو.

دې برخه کې بیا هم د خلکو ویښ ضمیر اړین دی.

خلک نور باید څه وکړي؟

د یوې ښېرازې، په خپلو پښو ولاړې او پرمختللې ټولنې جوړول په کار دي، ښه نو چې داسې ده، په ۱۳۹۷ کال کې د خلکو په ځانګړې توګه رایو ورکوونکو ستر مسوولیت دا دی چې په کار پوه او په ملي ګټو مین کسان انتخاب کړي، زه ډاډمن یم چې دې څه باندې دوه زره کسیز اوږد نوملړ کې داسې  کسان شته.

په راتلوونکي کال کې هم  افغانان له سترې آزموینې سره مخامخ دي، یو داسې کس باید د ولسمشر په توګه انتخاب کړو، چې د خلکو نبض درک کړي، د خلکو په اقتصادي حالت وپوهیږي، د ژمنو او تشو خبرو پر ځای عملي کار وکړای شي، یو داسې کس باید د ولسمشر په توګه غوره کړو، چې له نړیوالو په ځانګړې توګه امریکا سره اړیکو کې خپلو ګټو ته ژمن وي. خپلې ګټې د هېواد ګټې  دي نه د خپل جیب او کورنۍ ګټې.

له امریکا سره امنیتي تړون لاسلیک شوی، خو ‌ډېرې مادې یې ځکه نه دي تطبیق شوي، چې د ملي یووالي حکومت یې په زغرده ور سره مطرح کولی نه شي دا هم په دې خاطر چې پیاوړی حکومت جوړ شوی نه دی. د ملي یووالي حکومت د سر سړی خود منمه او مغرور شخص دی. هغه له ځان پرته نور کسان او ملګري نه ویني، د هغوي مشورو ته غوږ نه ږدي او څه چې کوي فکر کوي، سم دي حال دا چې داسې نه ده، او هر څه باید په ډله کې تر سره او تنظیم شي. د بهرنۍ پالیسي لپاره  باید د متخصیصانو یوه ډله وګمارل شي، د اقتصادي ودې لپاره باید بله ډله کار وکړي، کړنې باید عملي وي، نه د ټاکنیزو شعارونو په څېر سمبولیکې او نمایشي.

د وسلوال پوځ سراعلی قومندان باید هر اړخیز اصلاحات راولي، اصلاحات دا نه دي چې تجربه لرونکي جنرالان د لوړ عمر په پلمه تقاعد او په کور کینول شي ویل کېږي چې د دولت د دې کړنې ډېر سرسخت مخالف پخوانی سلاکار محمد حنیف اتمر و چې هغه دا درک کړې وه چې د با تجربه کسانو لرې کول به د امنیت په راوستولو د ګټې پر ځای زیان وکړي چې همداسې وشول د حنیف اتمر د نظریې خلاف چې کوم عمل وشو او پر ځای یې بې تجربې ځوانان وګمارل شي، دا سمه ده چې ځوان کهول د ډېر کار توان لري؛ خو پخواني منسوبین او چارواکي هم د کار خلک دي، له تجربو یې باید هره برخه کې کار واخیستل شي.

د دې لپاره چې ولس او هېواد د پرمختګ په لور ګامونه پورته کړي، خلک باید چټک خو مسوولانه ګامونه پورته کړي.

که ووایو چې په یوه ګل نه پسرلی کیږي، تېروتي یو او باید په دې هکله اساسي کتنه وکړو، د خپل هېواد راتلوونکي مونږ او تاسو جوړولی شو؛ خو شرط دا دی چې رایې سمې استعمال کړو او چارواکي دې ته متوجه وي چې د نظر خاوندان باید وستایل شي نه دا چې د حنیف اتمر په سرنوشت اخته شي او دومره کړۍ پرې راتنګه شي چې استعفا ته اړ شي.