مقامات مسئول افغانستان باید مصونیت خبرنگاران در مناطق جنگی را تضمین کنند
گزارشگران بدون مرز (RSF) نگرانی خود برای امنیت صدها خبرنگار و رسانه در بسیاری از ولایات افغانستان در پی تشدید حملات طالبان و گروه حکومت اسلامی – داعش اعلام میکند.
رضا معینی مسئول دفتر افغانستان گزارشگران بدون مرز در این باره اعلام کرد: « وظیفه حکومت، قوای دولتی و امنیت ملی حمایت و تضمین مصونیت ژورنالیستان است. تضمین امنیت مردم افغانستان به شمول تضمین حق خبرنگاران این مردم برای اطلاع رسانی آزاد و مستقل است. گزارشگران بدون مرز از رئیس جمهور اشرف غنی و رئیس هیات اجرایی عبدالله عبدالله خواهان به اجرا گذاشتن جدی همه مسوده‌ها در این باره و اقدام‌های مشخص در تضمین امنیت ژورنالیستان است. در این موقعیت پرخطر کشورهای دمکراتیک عضو ناتو باید در قبال تعهدات خود نسبت به افغانستان مسوول باشند. ژورنالیستان افغان نباید هم از تهدید طالبان وامانده شوند و هم از سکوت جامعه جهانی.»
نخستین هدف دشمنان آزادی رسانه‌ها در دهشت‌افرینی به سکوت وادار کردن رسانه‌ها و محروم کردن مردم از اطلاع رسانی مستقل است. با وجود تلاش‌های شجاعانه ژورنالیستان برای انجام وظیفه اطلاع رسانی خود در مناطقی که جنگ جریان دارد، از این میان هلمند، کندز، بغلان، ننگرهار، تخار، غزنی و فراه این ولایات در حال تبدیل شدن به سیاهچال‌های اطلاع‌رسانی هستند.
در اول سنبله ١٣٩٥، جنرال چارلس کلفند، مسئول روابط عامه فرماندهی حمایت قاطع ناتو و از سخنگویان نیروهاى امریکایى مستقر در افغانستان، در یک نشست خبری به رسانه‌ها گفته است که لشکرگاه و کندز، هرگز به دست طالبان سقوط نمی‌کنند. و نیروهای امنیتی افغان، در مسیر درست در حرکت‌اند. همزمان رسانه‌ها از حضور سربازان آمریکایی در لشگرگاه خبر داده‌اند.
هم‌اکنون ده‌ها رسانه و صدها روزنامه‌نگار در این ولایات و تحت تهدید مستقیم طالبان و گاه فشارهای مقامات محلی به کار مشغولند. در هلمند دست کم صد خبرنگار برای چهار شبکه تلویزیونی و هشت رادیو و پنج نشریه چاپی بکار مشغول هستند. بسیاری از آن‌ها در لشکرگاه امروز در محاصره قرار دارند. یکی از خبرنگاران که نخواست نامش فاش شود به گزارشگران بدون مرز گفت: «ما تشویش داریم اما همچنان به کار مشغول استیم. بسیاری از خبرنگاران نمی‌خواهند گزارش‌هایشان با صدایشان پخش شود. از زمان پیشروی طالبان به سوی شهر ما برای تهیه گزارش نمی‌توانیم از شهر خارج شویم. پیش از این طالبان ما را در ولسوالی‌های دور دست و با تیلفون تهدید میکردند اما حالا از دو کیلو متری شهر لشکرگاه تهدید میشویم.»
شاه‌حسین مرتضوی معاون سخنگوی رئیس جمهور به گزارشگران بدون مرز می‌گوید « دفتر ریاست جمهوری از مسوولان محلی و دفاع امنیت ملی خواسته است به صورت شبانه روزی برای امنیت خبرنگاران همکاری کنند.» خبرنگار سابق و سردبیر پیشین روزنامه هشت صبح اضافه میکند « برای سهولت کار خبرنگاران مرکز رسانه‌ها را در هلمند فعال کردیم، مسوولان در این مرکز حضور می یابند و خبرنگاران می‌توانند از آن‌ها معلومات بگیرند. این کار را در دیگر ولایات هم انجام خواهیم داد.»
شماری از ژورنالیستان از شهرهای کندز و لشگرگاه به گزارشگران بدون مرز خبر دادند که از یک سال پیش و پس از سقوط قندوز با ارسال نامه به مسولان به آن‌ها در باره حملات و خطری که متوجه این شهرهاست و تکرار فاجعه هشدار داده‌اند اما هیچ اقدام عملی انجام نشد.
در تاریخ اول سنبله فدراسیون نهادهای ژورنالیستان و رسانه‌های افغانستان در کابل جلسه‌ای با حضور مسوولان امنیت ملی و مدیران رسانه‌ها برگزار کرد. فهیم دشتی، رییس اجرایی اتحادیۀ ملی ژورنالیستان افغانستان و عضو این فدراسیون به گزارشگران بدون مرز می‌گوید : « از دو سو مشکلات گفته شد. مصونیت ژورنالیستان و عدم دسترسی به معلومات در این ولایات از سوی ما و از سوی مسولان انتشار معلومات نادرست و یا خطرناک طرح شد. قرار بر این شد که راه‌کار نشست مشترک میان گزارشگران جنگی و روابط عمومی و مسوولان بکار گرفته شود. من می‌توانم بگویم تاکنون مسئولان در بسیاری از مناطق با ما خوب همکاری کرده‌اند.»
شفیقه حبیبی مدیر اتحادیه زنان ژورنالیست افغان که به گفته وی ٤٠٠ عضو دارد و در ١٤ ولایت کشور فعال است، خوشبین نیست : «به شمول عموم در سال‌های اخیر حتا در ولایات امن‌تر هم خبرنگاران زن ناراحت هستند و در وضعیت خوبی بسر نمی‌برند. از آغاز مسوولان به خبرنگاران زن کمتر اعتماد داشته‌اند. در هلمند ما خبرنگار زن نداریم. نخستین قربانیان وخیم شدن وضعیت امنیتی زنان هستند و به ویژه خبرنگاران زن. در کندوز شماری از خبرنگاران به شمول زنان فرار کرده‌اند. هم از ترس و هم از ممکن نبودن کار در کندوز برق قطع شده است. »
یکی از مسولان امنیت ملی که خواهان فاش شدن نامش نیست در گفت و گو با گزارشگران بدون مرز با پذیرش ناکافی بودن حفاظت از روزنامه‌نگاران اما بر ناکارایی شماری از خبرنگاران هم تأکید میکند: «برخی از خبرنگاران برای بدست آوردن معلومات به مردم در آن مناطق بدون آنکه آن‌ها را بشناسند تلفن می‌کنند و گاهی هم معلومات غلط و یا حتا ضد اطلاعات طالبان را منتشر می‌کنند. من نمی‌خواهم به این مساله عمومیت بدهم اما خبرنگاران ملزمند اطلاعات خود را با دقت بیشتر تهیه و نشر دهند.»
بنا بر اطلاعاتی که گزارشگران بدون مرز گرد آورده است ژورنالیستان در مناطق که منازعه جریان دارد، هم از سوی طالبان تهدید می‌شوند که گزار‌ش‌هاشان بی‌طرف نیست و هم ازسوی مسوولان نظامی و سیاسی محلی متهم می‌شوند که شرایط را بد نشان می‌دهند.
رحیم‌الله سمندر رئیس انجمن آزاد ژورنالستان افغانستان، که به هنگام تماس گزارشگران بدون مرز برای بازدید وضعیت و دیدار با خبرنگاران به شهر پل خمری رفته بود، وضعیتی نگران کننده توصیف میکند: « همه خبرنگارانی که من با آن‌ها دیدار داشتم تشویش زیاددارند. در این سه ولایت استراتژیک بغلان، تخار و کندوز جنگ ادامه دارد و هر سه هم آسیب پدیر هستند. اما مسوولان می‌گویند وضعیت خوب است. در اینجا بیشتر از پنجاه خبرنگار محلی و گزارشگران برای رسانه‌های سراسری و یا خارجی حضور دارند، با دشواری کار می کنند. خبرنگاران محلی از دیگر همکاران‌شان امکانات کمتری دارند. این مسوولان به خبرنگاران می‌گویند چرا خبرهای نگران کننده نشر می‌کنید و چرا به خط اول نمی‌روید گزارش تهیه کنید اما نه به آن‌ها معلومات لازم می‌دهند و نه امکانات.»
به تاریخ٢ سنبله ١٣٩٥ سازمان از تأیید پرنسیب طرزالعمل تأمین امنیت و مصوونیت ژورنالیستان و رسانه‌ها از سوی شورای امنیت ملی مطلع شد. این طرزالعمل با پیشنهاد فدراسیون نهادهای ژورنالیستان و رسانه‌های افغانستان و همکاری دفتر شورای امنیت ملی و مشاوریت روابط عامه و استراتیژیک ریاست جمهوری پس از ما‌ه‌ها بحث در جلسه این شورا با ریاست رئیس جمهور اشرف عنی تأیید شده است. گزارشگران بدون مرز با آنکه هنوز دسترسی به مفاد این طرزالعمل ندارد اما از تأیید آنکه می‌تواند گامی در جهت بهبود وضعیت امنیت و مصونیت ژورنالیستان باشد، استقبال میکند
در رده بندی جهانی آزادی مطبوعات در سال ۲۰۱۶ افغانستان از میان ۱۸۰ کشور جهان در رده ۱۲۰ قرار دارد.
