شاعر آزادی و رئالیسم بورژوایی

Keller , Gottfried 1819 – 1890
نصرت شاد
نویسنده میان فلسفه فویرباخ و انقلاب فرانسه .
امروزه بندرت خارج از کشورهای آلمانی زبان کسی نام گاتفرید کلر نویسنده سوئیسی را بخاطر می آورد . او بین سالهای 1890- 1819 میلادی در سوئیس زندگی نمود و فقط 7 سال از عمرش را در آلمان بسر برد . کلر پیش از نویسندگی نقاشی ناموفق بود ولی بعد دست به سرودن شعر و نوشتن نوول و رمان زد . وی با تکیه بر ارززشهای عصر روشنگری و استتیک ادبیات کلاسیک ،شاعر رئالیسم هنری شد و سرانجام بسوی رئالیسم انتقادی راه یافت .
کلر مخالف ادبیات ناسیونالیستی سوئیس و مبلغ ادبیات آلمانی زبان بود . او با تکیه بر ماتریالیسم فویرباخ به انتقاد از دین مسیحیت پرداخت . وی ادامه دهنده رمان آموزشی و مبلغ رئالیسم بورژوایی بود و سرخورده از شکست انقلاب 1848 آلمان ،سراغ شعر انقلابی طبیعی آزادیخواهانه رفت . کلر خالق رمان و داستان روانشناسانه نیز است . آثار او شاهکار رئالیسم بورژوایی ادبیات آلمانی زبان هستند . او شاعری میهن پرست و خالق شعر سیاسی رادیکال است .
کلر میگفت ادبیات برای انسانی کردن روابط انسانها ضروری است چون خطری آنرا تهدید میکند . او کوشید تا به شناخت تمایلات ضد انسانی سرمایه داری بورژوایی دست یابد و از موضع یک دمکرات لیبرال مخالف منفعت طلبی طبقاتی بورژوازی بود . وی در وضعیت و روابطی فقیرانه بزرگ شد و هیچگاه رابطه اش را با مردم عادی قطع نکرد .کلر به تصفیه حساب با پایه گذاران سرمایه داری پرداخت و مخالف ایدئولوژی توخالی به اصطلاح” ترقی ” آنان بود .
در غالب آثار او انعکاسی از مقوله های هنر و فلسفه و اخلاق و سیاست بطور مستقیم مشاهده میشود . او زیر تعثیر فلسفه فویرباخ میگفت که مرگ مقوله ایست جدی و زندگی زمانی است بسیار زیبا . وی در شعرش گاهی شکاک و گاهی طنز گو است .پروسه استتیک او حتی در شرایط خصوصی قدرت را از نظر تجربه اجتماعی افشا میکند .
کلر با تکیه بر دوره کلاسیک معتقد به هدف بودن خود ادبیات گردید . وی از بعضی از جنبه ها کوشید تا به سبک نویسندگی گوته نزدیک شود . در زندگی خصوصی کلر دو اتقاق ناگوار سرنوشت ساز پیش آمد ؛ یکی مرگ پدر ، دیگری اخراج او از مدرسه بدلیل بی انظباطی در نوجوانی بود .
او خالق مهمترین رمانهای آموزشی – تحولی در قرن 19 است و در لباس رمان هنری تجربه های اتوبیوگرافیک خود را مطرح نمود . کلر در طول عمر از سرودن شعر ذهنی به نثر عینی رسید . غیر از گوته او زیر تعثیر سبک نویسندگی نوالیس نیز بود . او تا سن 29 سالگی از نظر مالی وابسته به کمک مادر و خواهر خود بود و هیچگاه نتوانست تشکیل خانواده دهد یا رابطه عشقی موفقی داشته باشد .
کلر از طریق دریافت یک بورس تحصیلی توانست هفت سال در کشور آلمان زندگی کند و به خلاقیت هنری و نویسندگی بپردازد . یکی از اهداف قلمی او افزایش احساسات لذت خواننده نوشته هایش بود . او خالق چند کتاب سفرنامه و رمان ماجراجویانه نیز است . بعضی از آثار کلر انتقادی این جهانی از دین و کلیسا و دولت و سیاست است . او از موضع لیبرال آته ایستی یکی از پیشگامان رمان روان شناسانه است . وی به مبارزه علیه فرقه های مذهبی زمان خود نیز پرداخت .
کلر مبلغ شعار آزادی ، برابری ، برادری انقلاب فرانسه بود و در بحث میان مرکز گرایان لیبرال و فدرالیستهای سنتی شرکت فعال نمود . او میگفت که دین،ایدئولوژی انسانهای نابالغ است . طی یک پروسه طولانی ژانر نویسندگی ، رئالیسم هنری او تبدیل به رئالیسم انتقادی-بورژوایی شد و رئالیسم بورژوایی او سرانجام به رئالیسم انتقادی روانشناسانه رسید . کلر یکی از نوگرایان ژانر نوول در نیمه اول قرن بیست در اروپا است .
از جمله آثار گاتفرید کلر – رمان آموزشی ” هنریک سبز ” ، کتاب 7 افسانه ، کتاب “شعر معنی ” ، نوول ” مردم سلدویلا ” ، نوول های زوریخی ، رمان انتقادی ” مارتین سالاندر ” ، مجموعه اشعار، نوول ” لباس انسان را میسازد ” ، برگهای پائیزی دستی ، نامه های عشقی سوء استفاده شده ، رومیو و ژولیا در یک دهکده ، اشعار نو ، ترانه عصر ، و شعر خطاب به میهن ، هستند .
کلر خالق شعر روایتی است . رمان مشهور او ” هاینریش سبز ” اثری است اتوبیوگرافیک . در این رمان آموزشی – تحولی ، رنگ سبز سنبل امید و جوانی است . غالب رمان ها و نوول های کلر چند جلدی هستند . در دوره جوانی او، مکتب رمانتیک ، موج هنری غالب بود . آثار آموزشی کلر در خدمت اهداف تربیتی زمانش بودند . او در پایان عمر با خرید و گرد آوری رمان “هاینریش سبز” خود از بازار فروش ، نسخه اصلاح شده آنرا برای فروش مجدد عرضه نمود تا موفقیت بیشتر و جاودانی ادبی این اثر را تضمین کند .