تحریم ناپذیری نفت روسیه
حمید ملازاده
در واکنش به تحریم‌های اقتصادی غرب، روسیه اکثریت قریب‌به اتفاق صادرات نفت خود را در سال‌جاری از اروپا خارج و عرضه به چین و هند را چندبرابر کرده‌است. به گزارش رویترز، الکساندر نواک، معاون نخست‌وزیر در تلویزیون دولتی Rossiya-۲۴ اعلام کرده که چین و هند اکنون تقریبا ۹۰درصد از صادرات نفت‌خام روسیه را به خود اختصاص‌داده و سهم اروپا به حدود ۴درصد کاهش یافته‌است. نواک هدف از این تغییر رویکرد را تسریع در یافتن مقاصد جدید برای صادرات انرژی جهت مقابله با تحریم‌ها دانسته و گفته روسیه پیش از اعمال تحریم‌ها روابط خود را با کشورهای آسیا و اقیانوسیه آغاز کرده‌بود.
نواک بر پایبندی روسیه به تعهد کاهش عرضه در گروه اوپک اشاره کرده و قیمت نفت‌برنت را ۸۰ تا ۸۵ دلار در هر بشکه در سال۲۰۲۴ پیش‌بینی کرد. معاون نخست‌وزیر روسیه در مورد پروژه ال‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌جی۲ قطب‌شمال گفت که اولین واحد تولید LNGو یا گاز طبیعی مایع به‌صورت آزمایشی آغاز به‌کارکرده و عرضه اولیه آن در سه‌ماهه اول سال۲۰۲۴ خواهد بود. این پروژه با تحریم‌هایی مواجه شد و تعلیق مشارکت سهامداران خارجی را در پی داشت. طبق اعلام شرکت روسی نواتک، یکی از تولیدکنندگان بزرگ LNG که این پروژه را رهبری می‌کند، به‌رغم اینکه پروژه به دلیل تحریم‌های آمریکا و اروپا با تاخیر مواجه‌‌‌‌‌شده، انتظار می‌رود بازه زمانی آغاز تحویل تجاری LNG، در سه‌ماهه اول سال‌آینده باشد.
انطباق استراتژیک با چالش‌های ژئوپلیتیک
وضعیتی که توسط نواک ترسیم شد، نشان‌دهنده توانایی روسیه برای انطباق استراتژیک با چالش‌های ژئوپلیتیک، به‌ویژه در بخش انرژی است. روسیه با تغییر مسیر سریع صادرات نفت از اروپا و هدایت آن به چین و هند، ظرفیت انعطاف‌پذیری در‌برابر تحریم‌های اقتصادی را نشان می‌دهد. این امر بر اهمیت تنوع‌بخشیدن به بازارها و ایجاد روابط قوی با شرکای جایگزین تاکید می‌کند.
کاهش سهم اروپا از صادرات نفت‌خام روسیه و افزایش همزمان چین و هند به‌عنوان دریافت‌کنندگان اصلی، تغییرات ژئوپلیتیک و اقتصادی در حال شکل‌گیری را برجسته می‌کند، درحالی‌که تنش‌های ژئوپلیتیک می‌تواند چالش‌هایی ایجاد کند، توانایی روسیه برای ایجاد روابط با کشورهای آسیا-اقیانوسیه قبل از تحریم‌ها نشان‌دهنده رویکردی فعال برای کاهش اثرات بالقوه اقتصادی است.اظهارات نواک در مورد تعهدات اوپک و پیش‌بینی قیمت نفت‌برنت نیز نشان‌دهنده رویکردی سنجیده به پویایی بازار جهانی نفت است. به‌رغم ابهامات ژئوپلیتیک، به‌نظر می‌رسد روسیه به تلاش‌های مشترک با هدف ثبات بازار متعهد است و انتظارات قیمت نفت این کشور با شرایط حاکم بر بازار همخوانی دارد. چالش‌های پیش‌روی پروژه‌های انرژی، مانند پروژه LNG ۲ قطب‌شمال، به دلیل تحریم‌ها، بر پیوستگی ژئوپلیتیک و سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی تاکید دارد.
همگرایی پویایی بازار و ملاحظات سیاسی
این یادآور تعادل ظریفی است که کشورها باید از آن عبور کنند، به‌ویژه در انرژی، جایی‌که تقاضای جهانی، پویایی بازار و ملاحظات سیاسی همگرا هستند. در اصل، این وضعیت بر این نظریه صحه می‌گذارد که رویدادهای ژئوپلیتیک تاثیر عمیقی بر چشم‌انداز انرژی دارند. کشورهایی که می‌توانند به‌طور استراتژیک خود را با این تغییرات سازگار کرده، وابستگی‌های اقتصادی خود را متنوع کنند و مشارکت مشترک در بازارهای جهانی را حفظ کنند، در موقعیت بهتری در‌برابر عدم‌قطعیت‌ها قرار دارند و ثبات بخش انرژی خود را تضمین می‌کنند. روسیه از بازیگران اصلی در بخش انرژی جهان، به‌ویژه در تولید و صادرات نفت و گاز است. این کشور دارای ذخایر قابل‌توجهی از نفت و گاز طبیعی است. ذخایر نفت این کشور در مناطقی مانند سیبری غربی، اورال و منطقه ولگا متمرکز شده‌است. ذخایر گاز طبیعی عمدتا در شبه‌جزیره یامال، منطقه قطب‌شمال و در غرب سیبری واقع شده‌است. روسیه یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت جهان است که اغلب برای جایگاه بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت در کنار کشورهایی مانند ایالات‌متحده و عربستان‌سعودی رقابت می‌کند.
اتکای شدید به درآمدهای نفتی
این کشور برای درآمد به‌شدت به صادرات نفت متکی است. روسیه بزرگ‌ترین صادرکننده گاز طبیعی در جهان است. گازپروم، شرکت انرژی تحت‌کنترل دولت، نقش اصلی را در تولید و صادرات گاز طبیعی ایفا می‌کند. مسیرهای اصلی صادرات گاز طبیعی شامل خطوط لوله‌ای است که گاز را به اروپا می‌رساند، مانند خطوط لوله نورداستریم و خط لوله Power of Siberia که گاز چین را تامین می‌کند. این کشور از ثروت انرژی خود به‌عنوان ابزاری برای نفوذ سیاسی در روابط خود با سایر کشورهای استفاده می‌کند.
اقتصاد روسیه نسبت به نوسانات قیمت نفت حساس است. درآمد دولت ارتباط تنگاتنگی با صادرات نفت دارد و تغییرات قیمت نفت می‌تواند بر بودجه‌ملی تاثیر بگذارد. در پاسخ به چالش‌های ژئوپلیتیک و تغییر پویایی انرژی جهانی، روسیه تلاش‌هایی را برای تنوع‌بخشیدن به صادرات انرژی خود انجام داده‌است. این شامل افزایش صادرات به بازارهای آسیایی، به‌ویژه چین و هند است. درحالی‌که روسیه به‌خاطر منابع سوخت فسیلی خود شناخته شده‌است، بحث‌ها و ابتکاراتی در مورد توسعه منابع انرژی تجدیدپذیر وجود داشته‌است، با این حال سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در ترکیب انرژی در حال‌حاضر در مقایسه با منابع سنتی نسبتا کم است. تحریم‌های اقتصادی اعمال‌شده توسط کشورهای غربی بر بخش انرژی روسیه به‌ویژه از نظر دسترسی به فناوری و سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی حائز اهمیت بوده‌است. روسیه یکی از بازیگران کلیدی گروه اوپک‌پلاس است، ائتلافی از کشورهای تولیدکننده نفت که برای تنظیم سطح تولید نفت و تثبیت قیمت‌های جهانی نفت با یکدیگر همکاری می‌کنند.
