استانداردهای دوگانه در حقوق بین‌الملل
استانداردهای دوگانه در حقوق بین‌الملل: تصمیم دیوان کیفری بین‌المللی در مورد رهبران اسرائیل و حماس
نویسنده: تائوت باتائوت ــ
دیوان کیفری بین‌المللی مستقر در لاهه در حرکتی مضحک و تکان دهنده، حکم بازداشت بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، یوآو گالانت – وزیر دفاع سابق اسرائیل، و محمد ذیاب ابراهیم المصری (محمد الضیف/ ابو خالد) – فرمانده شاخه نظامی حماس را در ۲۱ نوامبر، صادر کرد که واکنش‌های دوگانه و متناقضی را در سطح جهانی برانگیخت.
تصمیم دیوان کیفری بین‌المللی و تأثیر جهانی آن
تقریباً ۸ ماه طول کشید تا دادستان دیوان کیفری بین‌المللی دادخواست‌هایی را علیه افرادی که در این احکام دستگیری معرفی شده بودند، تنظیم کند. علاوه بر این، ۶ ماه طول کشید تا دادگاه مقدماتی دادگاه کیفری بین‌المللی تصمیمی در باره این احکام بازداشت، صادر کند. این کاهلی و سستی دادگاه مقدماتی غیرقابل تصور است. دیوان کیفری بین‌المللی تصریح می‌کند که «دلایل منطقی برای این باور وجود دارد که آقای نتانیاهو و آقای گالانت با استفاده از ابزار گرسنگی به عنوان روشی برای جنگ مسؤول جنایت جنگی هستند.»
نتانیاهو و گالانت متهم به استفاده عمدی از گرسنگی به عنوان ابزار جنگی برای محروم کردن غیرنظامیان بی‌گناه غزه از منابع اولیه از جمله دارو، آب و غذا هستند. دادستان‌های دیوان بین‌المللی کیفری در این تصمیم مدعی شدند که این اقدامات غیر ضروری بوده است، با این استدلال که آن‌ها قوانین بین‌المللی را نقض می‌کنند. به علاوه، دادگاه مقدماتی دیوان کیفری بین‌المللی، محمد صیف را به گروگان‌گیری و سازماندهی شکنجه و قتل عام متهم کرده است. با این حال، اسرائیل مدعی است که صیف را در یک حمله هوایی کشته است، در حالی که حماس در برابر این ادعا سکوت کرده است.
این احکام نتیجه تحقیقات گسترده‌تر دیوان بین‌المللی کیفری است که جنایات جنگی ادعایی هر دو طرف در جنگ اسرائیل و حماس را مورد بررسی قرار داد. این تحقیقات پس از ادعای انتقام‌جویی اسرائیل از حمله ۷ اکتبر حماس که منجر به ربودن ۲۵۰ نفر از سوی حماس شد، آغاز شد. از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون بیش از ۴۴.۰۰۰ فلسطینی کشته، ۱.۹ میلیون نفر آواره شده اند. با این وجود، جامعه بین‌المللی عمیقاً در مورد این تصمیم دیوان بین‌المللی کیفری اختلاف نظر دارد.
واکنش‌های غرب و رفتار دوگانه دیوان بین‌المللی کیفری
بسیاری از کشورهای غربی از جمله ایتالیا، ایرلند، هلند، سوئد، سوئیس، نروژ و بلژیک اعلام کرده اند کسانی را که در حکم دستگیری دیوان بین‌المللی کیفری معرفی شده اند، دستگیر کنند و به تعهد خود بر مبنای قانون رُم که آن‌ها را ملزم به اقدام به احکام صادره از سوی دیوان می‌کند، عمل خواهند کرد. کاسپر ولدکمپ، وزیر خارجه هلند، در پارلمان این کشور متعهد شده است که مقامات رسمی دولت وی از دستورالعمل‌های دیوان بین‌المللی کیفری تبعیت کنند و بر تعهد به قوانین بین‌المللی پایبند باشند.
از سوی دیگر، برخی از مقامات دولتی در کشورهای مختلف نسبت به حکم دستگیری دیوان عالی کیفری، ابراز نگرانی کرده اند. گویدو کروستو، وزیر دفاع ایتالیا، تصمیم دیوان بین‌المللی کیفری را به دلیل همسان‌سازی مقامات دولت اسرائیل با رهبران حماس محکوم کرد و این تصمیم را یک «اشتباه» خواند. به همین منوال، الکساندر شالنبرگ، وزیر امور خارجه اتریش، این تصمیم را «کاملاً غیرقابل درک» خواند، گرچه دولت این کشور اظهار داشت که تصمیم دادگاه بین‌المللی کیفری را اجراء خواهد کرد. در مقابل، دولت فرانسه موضع هشیارانه‌تری اتخاذ کرد. فرانسه پیچیدگی‌های قانونی این پرونده را تصدیق کرد و در عین‌حال نسبت به دستگیری مقامات اسرائیلی که در حکم اخیر دیوان بین‌المللی کیفری معرفی شده اند متعهد نماند و اتحاد سیاسی خود را بر حقوق بین‌الملل ترجیح داد.
کشورهایی مانند مجارستان و ایالات متحده، تصمیم دادگاه بین‌المللی در محکومیت مقامات اسرائیلی را محکوم کردند. قانونگذاران آمریکایی دیوان بین‌المللی کیفری را تهدید به اعمال تحریم کردند. جان تون، رهبر جدید اکثریت سنا، معتقد است که کنگره ممکن است مجازاتی را، در صورت عدم لغو تصمیم خود، علیه دیوان کیفری بین‌المللی اعمال کند. رهبران اسرائیل این تصمیم دادگاه بین‌المللی را به شدت محکوم کردند. ایزاک هرتزوک، رییس‌جمهور اسرائیل این احکام را ظالمانه اعلام کرد. افزون بر این، او دیوان بین‌المللی کیفری را متهم کرد که با هم‌سویی با تروریست‌ها عدالت را تضعیف می‌کند. وی در پست خود در شبکه اجتماعی ایکس، با انتقاد از حکم دادگاه کیفری بین‌المللی نوشت: «دیوان بین‌المللی کیفری ترور و شرارت را بر دمکراسی ترجیح داده است.»
این حکم دیوان بین‌المللی کیفری بر خطوط گسل جهان غرب در رابطه با بی‌طرفی دیوان بین‌المللی تأکید کرده است. برخی از کشورهای غربی اتحاد راهبردی و سیاسی خود را بر پایبندی به قوانین بین‌المللی اولویت داده اند. هر چند مقامات هلندی تعهد خود را بر پایبندی به قوانین بین‌المللی نشان داده اند، برخی از رهبران سیاسی داخلی در این کشور از مواضع دولت و اقدامات دادگاه بین‌المللی انتقاد کرده اند. علاوه بر این، این حکم بیش‌تر به روابط آمریکا و اسرائیل آسیب وارد کرده است. با این‌حال، بسیاری از جمهوری‌خواهان از تحریم علیه دیوان بین‌المللی کیفری حمایت کرده اند.
اگرچه حکم دستگیری صادر شده از سوی دیوان بین‌المللی کیفری محکومیت رهبران غربی را به دنبال داشت، اما سستی آن در این مورد غیرقابل درک است. مضافاً اینکه صدور حکم بازداشت ضیف، رهبر حماس، نیز نگرانی را در مورد جانبداری آن افزایش داده است. به نظر می‌رسد که دیوان کیفری به دنبال یک رویکرد متعادل کننده در دنیای غرب است. با این حال، به نظر می‌رسد که نمی‌تواند اکثر کشورهای غربی را راضی کند.
علاوه بر این، بار دیگر نقش ریاکارانه دنیای غرب را برملا کرده است. در حالی‌که غرب دیوان کیفری بین‌المللی را به دلیل حکم بازداشت رهبری اسرائیل مورد انتقاد قرار می‌دهد، اما پیش از این، از حکم دیوان در مورد ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه حمایت کرده بود. این امر استانداردهای دوگانه غرب را برجسته و ریاکاری آن‌را در اجرای قوانین بین‌المللی آشکار می‌کند. افزایش دوقطبی شدن در جهان غرب به دلیل این حکم دادگاه بین‌المللی، گفتمان جنگ اسرائیل و حماس و نقش ارتش اسرائیل را تغییر داده است.
منبع: تارنگاشت عدالت، ۲۰ آذر ۱۴۰۳
