ایالات متحده آمریکا بجز ایران برای کدام کشورها پیراهن دیوانگی تدارک میبیند
یلنا پوستاویتاوا (Yelena Poustovoytova)
ا. م. شیری
۲۸ شهریور- سنبله ١٣۹۷
تحریمهای سخت آمریکا علیه ایران و کشورهای علاقمند به حفظ روابط بازرگانی با آن از چهار نوامبر اجرایی میشود
در تهران سؤالی مطرح میشود، که آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل متحد در ماه سپتامبر که هنوز ریاست آن را بعهده دارد، میتواند ایران را به زانو درآورد؟ هر قدر هم مضحک به نظر برسد، واشینگتن برای این کار آماده میشود. محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران آمریکا را به سوءاستفاده از ریاست بر شورای امنیت سازمان ملل متحد متهم کرد و یادآور شد، که «در شورای امنیت سازمان ملل متحد فقط یک قطعنامه در رابطه با ایران وجود دارد، و دونالد ترامپ آن را زیر پا میگذارد و دیگران را نیز به انجام همین کار تحریک میکند…».
اهداف ترامپ بر همگان معلوم است، اما همه برای مقابله با آن آماده نیستند. سوریه- بعنوان داغترین عرصه، تنها میدان رویارویی آمریکا و ایران نیست. واشینگتن سعی میکند همه را به امتناع از هر گونه همکاری با ایران وادار نماید. در همین حال، برای منع کشورها از دوستی با تهران لازم است از هند آغاز نماید. بنا به نوشته اکونومیک تامز، سورش پرابهو (Suresh Prabhu) وزیر صنایع و بازرگانی هند برای دو برابر کردن تجارت دوجانبه سودمند با ایران و افزایش آن تا ١٣ میلیارد و ۸٠٠ میلیون دلار در پنج سال نزدیک اعلام آمادگی نمود. راهرو بینالمللی شمال- جنوب میان روسیه، ایران و هند که اروپای شمالی را به دریای خزر، خلیج فارس و اقیانوس هند وصل میکند، باید عامل اصلی رشد گردش کالا بین هند و ایران باشد. ١١ کشور، از ترکیه و بلاروس تا سوریه و عمان به این پروژه پیوسته است.
سورش پرابهو و عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی ایران هفته گذشته گزینههای دور زدن تحریمهای اعمالی ترامپ علیه تهران را در دهلی نو مورد بررسی قرار دادند. اکونومیک تامز مینویسد که وشینگتن رسما از هند خواسته است تا ۴ نوامبر همه واردات از ایران را به صفر برساند. در حالی که هند در سال مالی جاری ١۸ و نیم میلیون تن نفت از ایران وارد کرده (ایران بعنوان سومین فروشنده پس از عراق و عربستان سعودی) و تجارت با ایران را میلیاردها دلار افزایش داده، انجام این کار چگونه ممکن است؟
کانال تلویزیونی کابلی و ماهوارهای آمریکایی سیانبیسی (CNBC) میگوید که «هند نمیتواند بر اساس الزامات تحریمهای آمریکا واردات نفت از ایران را قطع نماید. این کشور پس از چین دومین خریدار نفت ایران است». کانال تلویزیونی درست میگوید: هند ۷٠ درصد نیازمندیهای انرژی، از جمله، روزانه ۵۲٣ هزار بشکه نفت مورد نیاز خود را از طریق واردات تأمین میکند؛ حذف یکی از منابع اصلی آن، بمعنی تخریب اقتصاد کشوری با جمعیت یک میلیارد و سیصد میلیون نفر میباشد.
برای هند یافتن جایگزین نفت ارزان ایران و نزدیکترین بلحاظ حمل و نقل در جهان غیرممکن است. حمل نفت از ایران به هند تقریبا هیچ هزینهای ندارد و پالایشگاههای هند نیز برای پردازش نفت ایران سازگار شدهاند. با این حال، واشینگتن این مسئله را از نظر دور میدارد. برای وادار نمودن دهلی نو به «تبعیت» از خواست دولت ترامپ، جمیس ماتیز وزیر دفاع و مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا در اوایل سپتامبر به هند سفر کردند. پمپئو خطاب به طرف هندی گفت: «ما میتوانیم از این خواست در موارد ضروری امتناع کنیم، اما ما انتظار داریم که همه کشورها خرید نفت ایران را به صفر برسانند یا آن کشورها تحریم خواهند شد. ما با هندیها بر این اساس کار میکنیم، ما به این متعهد هستیم، و ما این کار را میکنیم».
تردید نباید داشت که نفت آمریکا را بعنوان جایگزین نفت ایران به هند پیشنهاد میکنند. هند در ماه اوت از ایران ۵۶ درصد نفت بیشتر نسبت به ماه مشابه سال قبل خرید. با این وجود، فروش نفت آمریکا به سطح رکورد ۴١٣ میلیون بشکه در روز رسید. دولت هند در مقابل ضرورت انتخاب بین مصرفکنندگان خود که برای آنها نفت و مشتقات نفتی گران تمام خواهد شد و دولت ترامپ که به پوشاندن «پیراهن دیوانگی» تحریم به هند امید بسته، قرار گرفته است.
لازم به توجه است که حجم قابل توجهی از نفت ایران نه فقط به هند، حتی به کره جنوبی، ژاپن، چین، ترکیه صادر میشود. واضح است که حل مشکل با کره جنوبی و ژاپن برای آمریکا راحت است، اما چین، میتوان گفت، چیزی از دست نمیدهد. این کشور بعنوان کشوری که «برای مبارزه با منافع، ارزشها و رفاه آمریکایی کوشش میکند»، در راهبرد امنیت ملی آمریکا ثبت گردیده است. روسیه نیز با همین عنوان در راهبرد آمریکایی قید شده است. از میان خریداران نفت ایران، مقابله با دوستان آمریکایی بیش از همه برای هند دشوار خواهد بود.
پس ترکیه؟ آیا میتواند بسود منافع خود از فشارهای آمریکا بر ایران بکاهد؟ آنکارا بدون هیچ توجهی به تحریمهای واشینگتن، علاقمندی خود را به افزایش گردش کالاهای بازرگانی با ایران از ١٠ به ٣٠ میلیارد دلار در سال ۲٠١۸ اظهار نموده است. اما این اقدام بازرگانان ترک را از ترس تحریمهای ثانوی آمریکا خلاص نمیکند. این تحریمها ۴ نوامبر اجرا میشود. ترکیه هنوز موفق نشده از زیر تأثیرات منفی افزایش تعرفه آمریکا بر آلومینیوم و فولاد ترکیه که به سقوط ارزش لیره در ماه اوت منجر گردید، خارج شود. و در اینجا استارتفور مینویسد، که واشینگتن فعالانه به محدود کردن تجارت طلا در ترکیه و نظارت بر پایانههای صادرات مجدد آن که از این طریق ایران با ترکیه، عمان و امارات متحده عربی کالا مبادله میکند، شروع کرده است.
تهران میتواند خسارات ناشی تحریمهای ثانوی بر سرمایهگذاری و تجارت را از طریق مبادله کالا و تسویه حسابها با ارزهای ملی به حداقل برساند. آنکارا بهای گاز ایران را بواسطه حالک بانک (بانک خلق- ملت) ترکیه پرداخت میکند و تهران با این پولها از ترکیه طلا خریداری نموده، سپس، به ارز مورد نیاز ایرانیها تبدیل میکند. این روش پرداخت حتی نام خاص خود را دارد: «گاز در مقابل طلا». با این وجود، چه کسی گفت که حالا در واشینگتن پیراهن دیوانگی جدید برای ترکیه نمیدوزند؟
