بررسی دشواری های شاهراه ترانزیت از طریق باریکه واخان
داکترسخی اشرف زی سید کاغذ
پیوسته در گذشته در مسایل اقتصادی
رپیس جمهور افغانستان در سفر با چین خواستار همکاری های اقتصادی دراز مدت ِمتوسط حتی کوتا مدت شد وبخصوص افغانستان درپی سرمایه گزاری چین وهمچنان خواستار افتتاح باریکه واخان در چین گردید ( شاهراه ابریشم ) . باریکه واخان به طول ۷۶ کیلومتر با چین سرحد مشترک دارد وافغانستان وبخصوص اطاق های تجارت افغانستان واخان را بهترین راه برای تجارت بین افغانستان وچین وکشور های شرق دور خواند و حتی مثال آورد که یک کانتینر اموال تجارتی چین که به افغانستان از طریق بندر کراچی وارد افغانستان گردد به ۸۰۰۰ دالر مصرف دارد در حا لی که این کانتینر اگر از باریکه واخان به افغانستان وارد شود به مبلغ دو هراز دالر به تاجر افغان تمام خواهد شد این ادعای خیلی خوشبینانه ولی سطحی اطاق های تجارت افغانستان از چندین جهت درحال حاضر امکان پذیر نیست .
اول : از نگاه سیاسی کشور چین از باز کشايی باریکه واخان افغانستان در هراس است که اگر باریکه واخان بازکشایی شود ممکن افراطی گرايی از افغانستان در منطقه جدايي طلبان مسلمان سینکیانک نفوذ کند ومشکل سیاسی را برای چین خلق نماید وبنا بر این علت چین کدام تعهدی در مورد باز کشائی باریکه واخان برای هیًت افغانستان نداده است .
دوم : واخان برای بازکشايي یک شاهراه با در نظرداشت وضع جغرافیایی صعب العبور ودارای ارتفاهات بلند است که بايست از دو کوتل وا خجیربه ارتفاع (۴۸۲۷ متر) و کوتل مینگتک آن طرف سرحد در چین (۵۸۲۷ متر) وصل گردد در امتداد این کوتل ها یخچال های خیلی بزرگ قرار دارد که باید وسایل حمل ونقل ازاین مسیر دشوار عبور نماید (به مقایسه تونل سالنگ به ارتفاع ۳۳۲۳متر ارتفاع دارد) که این کوتل ها با ارتفاعات خیلی بلند درطول نو ماه برای عبورو مرور ترافیک مسدود است واز نگاه تخنیکی کمبود آکسیجن تردد لاری های بزرگ را به مشکل مواجه میسازد.
سوم: از نگاه اقتصادی باید یک سنجش تخنیکی واقتصادی توسط نهاد های اقتصادی افغانستان صورت میگرفت که آیا پروٰژه به این بزرگی که یک سرمایه گزاری گزاف را ایجاب میکند و زمان گیر هم است ( اقلاده سال ) مفید یت اقتصادی برای افغانستان دارد یا خیر ؟ این پروژه مانند راه آهن تا جکستان اقلاً به شانزده تونل وپل های بلند ارتفا ع ضرورت دارد که در حال حاضر خارج از توان اقتصادی افغانستان است .
سوم : از جانب افغانستان بدون کدام طرح و یا سروی که قناعت حکومت چین را حاصل کند وجود نداشت با یست قبل از عزیمت به چین هیئت افغانستان که در راس آن رئیس جمهور قرارداشت باید پلان ویا پروژه این شاهراه را با شرایط توپوگرافی ِ ارقام ودیتای احصایئوی بطور مشرع به همتای چینی خود ارائه میکرد.
چهارم : از جانب چین قریه اچیک ابای نزدیک به واخان هم منطقه انکشاف نیافته ِ صعب العبور که فاقد شاهرا و خط ریل است وچین آیا حاضر است که توسط تمدید یک شاهراه جدید که ایجاب تونل ها را در سمت چین نیز میکند سرمایه گزاری کند ؟.
کشورچین که به تمدید خط آهن از جانب قرغیستان وتاجکستان عبور میکند وبه افغانستان وصل میشود علاقمند است . برای آنکه کار ساختمان خط آهن درقرغیستان وتاجکستان پیشرفت خوبی نموده و قسمت زیاد خط آهن در دو کشور تمدید گردیده وصرف تونل ها وپل های آن در تاجکستان باقی مانده که ساختمان پل های خط آهن ازچهار سال به این طرف به شدت جاری است وشاید در آینده نزدیک تکمیل شود .
در وصل چین با افغانستان دوطریق بدیل دیگر نیزمو جود است که این مسیر به مراتب امیدوار کننده وبا مصرف خیلی کم نسبت به مقایسه راهگشائی باریکه واخان وجود دارد :
اول :شاهراه فیض آباد – خوروگ -مرغاب – قره قل در تاجکستان وسر تاش که قسماًدر جنوب شرقی قرغیستان قرار دارد که به شهر کاشی چین وصل میشود در شهر کاشی چین ارتباط راه آهن وشاهراه بسوی مناطق شرقی چین با کیفیت خوب ترانسپورتی وجود دارد : این مسیر گرچه دربخش تاجکستان و قرغیستان هم خیلی کوهستانی است ولی شاهراه موجود است وبرای حمل ونقل لاری های بار کش نسبتاً مساعد به نظر میرسد که بائیست این شاهراه توسط افغانستان تحت مطالعه گرفته شود وبا تاجکستان وقرغیستان دربخش ترانسپورت به یک تفاهم برسد.
دوم :پروژه بدیل د یگرکه چین را با تاجکستان ِوافغانستا ن وصل میکند پروژه خط آهن تاجکستان – افغانستان وترکمنستان است که این مسیر هم شاهراه ابریشم نام گزاری شده ویک شاهراه بین المللی ومهم برای این سه کشور خواهد شد که از ترکمنستان بطرف شمال افغانستان گذشته واز طریق قندز به خط آهن تاجکستان وصل میشود ودرتا جکستان از چندین سال است که روی پروژّه خط آهن کار جاری است وبخش های زیاد آن تکمیل شده ودر قسمت شرقی تاجکستان که به قرغیستان وچین وصل میشود مانند افغانستان خیلی کوهستانی ومصروف شگاف نمودن چند تونل وشانزده پل بلند ارتفاع برای عبور خط آهن است وا گر ساختمان این پروژه بسر میرسد تاثیر خیلی بزرگ اقتصادی را برای افغانستان ترکمنستان ِتا جکستان وقرغیز ستان خواهد داشت وهمین خط ریل است که از نزدیک سرحد ترکمنستان بطرف جنوب غرب نیزامتداد خواهد یافت و در بخش خواف افغانستان را باایران وصل میکند .
این خط آهن از کشور چین تا بندر بحری چاه بهار بطور کل دوهزار وششصد وبیست کیلو متر فاصله دارد وبه اساس محاسبات مقدماتی احداث آن سه ملیارد ودوصد ملیون برآورد شده .در ساختمان پروژه خط آهن راه ابریشم بر علاوه کشور های منطقه بانک انکشاف آسیائی هم سهم گرفته است اگر این پروژه بزرگ در آینده تکمیل شود تا ثیر بزرگ اقتصادی را برای کل منطقه به شمول چین خواهد داشت .
