فرصت های سیاسی در روابط ترکمنستان و افغانستان
فرزاد رمضانی بونش
پژوهشگر مسائل منطقه اي
در جریان سفر اخیر قربانقلی بردی محمدف، رئیس جمهوری ترکمنستان به کابل، دو کشور ۵ توافقنامه و یادداشت تفاهم امضا کردند. سفر رسمی رئیس جمهور ترکمنستان به کابل در حالی صورت می‌گیرد که «محمد اشرف غنی» رئیس جمهور افغانستان اواخر ژانویه سال جاری میلادی(2015 ) به عشق‌آباد سفر کرد و روسای جمهور و مقامات عالی رتبه دو کشور، 5 سند همکاری در موضوعات سیاسی، دیپلماتیک، اقتصادی، انرژی برق و ورزشی میان «عشق‌آباد» و«کابل» را امضاء کردند. در اين نوشتار با توجه به گذشته روابط تركمنستان و افغانستان به نقش متغيرهاي سیاسی در روابط كنوني دو كشور مي پردازيم.
فرصت های همکاری سیاسی:
اگر در شرایط کنونی نگاهی به دامنه روابط دو کشور داشته باشیم در واقع از یک سو سياست خارجي تركمنستان در پی نقشی متفاوت در سیاست خارجی خود و ایفای بازیگری به نوعی به سوی سیاست بی طرفی نسبی و فعال حرکت کرده و مناسبات خود را با همسايگاني مانند افغانستان گسترش میدهد. از سو دیگر نیز افغانستان با توجه به شرایط نوین نگاهی جدی تر به همسایه شمال غرب خود دارد. در این میان در شرایط کنونی در واقع از ميان پنج استان تركمنستان دو استان مهم استان آخال و مرو (يا ماري) هم مرز با افغانستان است. همين امر موجب شده است تا روابط همسايگي دو كشور نگاه هاي دو دولت را به همسايه خود جلب كند. در همین راستا موقعيت مهم ژئوپولتيک افغانستان و تجربه سه دهه بحران هايي گوناگون افغانستان و نوعي ناامني در افغانستان و موضوع احتمال نفوذ جريان سلفي گري از افغانستان به تركمنستان و ايجاد ناامني در اين كشور توجه بيشتر تركمنستان را به سوي افغانستان جلب كرده است. اين امر در حالي است كه با توجه به ساختار سياسي هرم قدرت در عشق آباد و عدم نقش اسلام گرايان در تركمنستان حضور هر گونه تندروي و شكل گيري جريان هاي سياسي تندر و مخالف دولت مي تواند چالشي فراروي ثبات سياسي در تركمنستان باشد. در همین راستا اخیرا قربانقلی بیردی محمدف، رئیس جمهوری ترکمنستان نیز از آمادگی کشورش برای توسعه همکاری با افغانستان در بخش مبارزه با مواد مخدر، مقابله با تروریسم و افراط‌گرایی در منطقه و کمک به روند مذاکرات صلح در افغانستان خبر داد و اعلام کرد ترکمنستان آماده است “بدون مداخله در امور داخلی افغانستان” با این کشور همکاری کند. در این بین باید توجه داشت که هر چند افغانستان و ترکمنستان اختلافات کوچک مرزی با هم دارند، اما این اختلافات تاکنون روابط دو طرف را تحت تاثیر قرار نداده و مقابله با دو خطر عمده افزايش عبور مواد مخدر و همچنين خطر گذر تندروهاي داعشی و بنياد گرا از افغانستان به تركمنستان می تواند بر ابعاد همکاری ها بیفزاید.
در بعد دیگر ترکمنستان از جمله کشورهایی است که در دو دهه گذشته از تلاش برای برقراری صلح در افغانستان حمایت کرده است. در دهه هفتاد این کشور یک بار میزبان مذاکره‌کنندگان گروه طالبان و جبهه متحد مخالف طالبان بود. در این میان هر چند اکنون روابط افغانستان و پاکستان تیره شده است، اما کابل می تواند با استفاده از فرصت پیش آمده ترکمنستان را به نوعی در برابر پاکستان قرار دهد. به عبارت دیگر از آنجا که رئیس جمهور ترکمنستان اعلام کرد که آماده است در روند صلح افغانستان و پروسه استانبول کمک کند، در واقع ترکمنستان جدا از اینکه می تواند میزبان پروسه استانبول (پروسه استانبول برای رسیدن به صلح در افغانستان از سوی ترکیه راه‌اندازی شده که افغانستان و پاکستان دو عضو این روند هستند) باشد می تواند میزبانی برای گفتگو های صلحی (که دور اول گفتگو های صلح افغانستان در پاکستان برگزار شد) باشد.
