مرثیهای برای صنعت آلمان
بلومبرگ گزارش داد: ستون‌‌‌های صنایع آلمانی به لرزه افتاده است
در میان انبوه شعلههای لرزان مشعلها، صدها چهره غمزده و ماتمزده، گویی در سوگ ۱۲۴سال خاطره و تلاش، به نظاره آخرین محصول کارخانه‌‌‌ای در دوسلدورف ایستاده بودند. لوله فولادی درخشان، آخرین بازمانده حیات این غول صنعتی، در حال صیقل یافتن روی نورد بود. گویی با هر چرخش نورد، تار و پود تاریخ این کارخانه نیز درهم میپیچید و به خاموشی می‌گرایید. این مراسم، پایانی بود بر ۱۲۴سال فعالیت کارخانه‌‌‌ای که در اوج صنعتیشدن آلمان آغاز بهکار کرده بود؛ کارخانه‌‌‌ای که از دو جنگ جهانی جان سالم به در برده بود، اما در نهایت در برابر توفان سهمگین بحران انرژی، زانو زد و تسلیم شد.
براساس گزارشی از بلومبرگ، این فقط نمونه‌‌‌ای از انبوه داستان‌‌‌های غم‌‌‌انگیزی است که در طول سال گذشته در آلمان رخ داده است؛ داستان‌‌‌هایی که واقعیت دردناکی را آشکار می‌کنند: روزهای اوج آلمان به‌عنوان یک ابرقدرت صنعتی به سر رسیده است. تولید در بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا از سال ۲۰۱۷ به طور پیوسته رو به کاهش بوده و با افت رقابت‌‌‌پذیری، این روند سرعت بیشتری گرفته است. استفان کلبرت، مدیرعامل گروه GEA AG، تولیدکننده ماشین‌‌‌آلات صنعتی که قدمت آن به اواخر دهه ۱۸۰۰ میلادی می‌‌‌رسد، معتقد است که امید چندانی به توقف روند فعلی وجود ندارد. «بهبود شرایط مستلزم تغییرات اساسی و سریع است.»
ستون‌‌‌های صنعت آلمان، همچون دومینو، یکی پس از دیگری در حال فروریختن هستند. ایالات‌متحده از اروپا فاصله می‌گیرد و برای رقابت با متحدان فراآتلانتیکی خود در زمینه سرمایه‌گذاری‌‌‌های اقلیمی، گام‌‌‌های بلندی برمی‌دارد. چین به رقیبی قدرتمندتر تبدیل شده و دیگر خریدار سیری‌‌‌ناپذیر کالاهای آلمانی نیست و ضربه نهایی برای برخی از تولیدکنندگان بزرگ، پایان یافتن واردات حجیم و ارزان گاز طبیعی روسیه بود.
در کنار نوسانات جهانی، انسداد سیاسی در برلین، مشکلات داخلی دیرینه آلمان را تشدید می‌کند. این مسائل شامل زیرساخت‌‌‌های فرسوده، نیروی کار سالخورده و پیچ و خم‌‌‌های بوروکراسی می‌شود. سیستم آموزشی که زمانی نقطه قوت آلمان بود، به نمادی از کمبود سرمایه‌گذاری بلندمدت در خدمات عمومی تبدیل شده است. موسسه تحقیقات اقتصادی آلمان (ifo) در گزارشی هشدارآمیز، برآورد کرده است که افت مهارت‌‌‌های ریاضی تا پایان قرن حدود ۱۴تریلیون یورو (۱۵تریلیون دلار) برای اقتصاد آلمان هزینه خواهد داشت. افول فعالیت صنعتی، پدیده‌‌‌ای چندوجهی است که در برخی موارد به صورت گام‌‌‌های کوچک و تدریجی اتفاق می‌‌‌افتد. این گام‌‌‌ها می‌‌‌توانند شامل عقب‌‌‌نشینی از برنامه‌‌‌های توسعه و سرمایه‌گذاری باشند. در موارد دیگر، این تغییر آشکارتر و واضح‌‌‌تر است؛ مانند جابه‌جایی خطوط تولید به دیگر کشورها، تعطیلی کارخانه‌‌‌ها یا کاهش پرسنل. در نمونه‌‌‌های حادتر، مانند کارخانه لوله «والورک» که زمانی زیرمجموعه یک غول صنعتی منحل‌شده بود، تعطیلی دائمی و همیشگی رخ می‌دهد.
شوک بزرگ
«شوک بزرگی بود»؛ ولفگانگ فریتاگ که از نوجوانی در کارخانه کار می‌‌‌کرد، با بغض این جمله را بیان می‌کند. این مرد ۵۹ساله اکنون وظیفه‌‌‌ای جدید دارد: جداکردن تجهیزات برای فروش و کمک به همکاران قدیمی خود برای یافتن شغلی جدید.
آلمان هنوز از وجود تولیدکنندگان کوچک و ماهر متعددی برخوردار است. تحلیلگران ایده «صنعتی‌‌‌زدایی کامل» در آینده نزدیک را رد می‌کنند. اما با توقف اصلاحات اقتصادی، این سوال بی‌‌‌پاسخ می‌‌‌ماند که چه چیزی می‌‌‌تواند از پیشروی سیر نزولی بخش صنعت آلمان جلوگیری کند؟
کریستین لیندنر، وزیر دارایی آلمان، در اظهاراتی هشدارآمیز خطاب به مردم کشورش از خطر رکود اقتصادی در این کشور خبر داد. «رقابت‌‌‌پذیری ما از بین رفته است، همه فقیرتر می‌‌‌شویم؛ زیرا رشدی وجود ندارد. همه در حال عقب افتادن هستیم.» ائتلاف شکننده صدراعظم اولاف شولتز در اواسط نوامبر به دنبال بحران بودجه ناشی از رای دادگاه درباره استقراض توسط دولت، بیش از پیش دچار سردرگمی شد. این حکم، اختیار دولت برای سرمایه‌گذاری را به میزان قابل‌توجهی محدود کرد.
فولکر تریر، رئیس تجارت خارجی اتاق بازرگانی و صنایع آلمان، معتقد است دلیلی برای بدبینی بیش از حد وجود ندارد، اما اقدامات فعلی برای سازگاری با شرایط جدید کافی نیست. او می‌‌‌گوید، سرعت تغییرات آنقدر زیاد است که «سرگیجه‌‌‌آور» به نظر می‌‌‌رسد. جامعه آلمان در حال حاضر با موجی از ناامیدی روبه‌روست. به‌رغم اعتراضات صدها هزار نفری در هفته‌‌‌های اخیر علیه راست افراطی، حزب ضد مهاجرت «آلترناتیو برای آلمان» در نظرسنجی‌‌‌ها از هر سه حزب حاکم پیشی گرفته و تنها کمی از بلوک محافظه‌‌‌کار عقب‌‌‌تر است. تحلیل اخیر اشپیگل از نظرسنجی‌‌‌ها نشان می‌دهد که ائتلاف به رهبری سوسیال دموکرات‌‌‌ها با افت شدید محبوبیت مواجه شده است. این ائتلاف در حال حاضر تنها از حمایت ۳۴درصد از رای‌‌‌دهندگان برخوردار است.
مارپیچ نزولی
ماریا راتگر، رئیس شرکت میشلن در شمال اروپا، با هشدار درباره کاهش رقابت‌‌‌پذیری صنایع آلمان، این کشور را در معرض خطر سقوط در یک «مارپیچ نزولی» می‌‌‌بیند. به دنبال این هشدار، شرکت میشلن، تولیدکننده لاستیک فرانسوی، در حال تعطیلی دو کارخانه خود در آلمان و کوچک‌‌‌سازی یک کارخانه دیگر تا پایان سال ۲۰۲۵ است. این تصمیم بیش از هزار و ۵۰۰کارگر را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. رقیب آمریکایی این شرکت، گودیر، نیز برنامه‌‌‌های مشابهی برای دو کارخانه خود در آلمان دارد. ماریا راتگر در مصاحبه‌‌‌ای با اشاره به انگیزه و تلاش کارکنان، اذعان می‌کند که با وجود این تلاش‌‌‌ها، دیگر امکان صادرات لاستیک‌های کامیون با قیمت‌های رقابتی از آلمان وجود ندارد. او هشدار می‌دهد که اگر آلمان نتواند به طور رقابتی در سطح بین‌المللی صادرات داشته باشد، یکی از بزرگ‌ترین نقاط قوت خود را از دست خواهد داد. نمونه‌‌‌های دیگری از افول صنعتی آلمان به طور مرتب نمایان می‌‌‌شوند. به‌عنوان نمونه، شرکت جی‌‌‌ئی‌‌‌ای در حال تعطیلی کارخانه پمپ خود در نزدیکی ماینز و انتقال آن به یک سایت جدیدتر در لهستان است.
شرکت کونتیننتال آگ، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان قطعات خودرو در جهان، در ماه ژوئیه از برنامه‌‌‌های خود برای تعطیلی کارخانه‌‌‌ای در آلمان خبر داد. رقیب این شرکت، روبرت بوش گ‌‌‌ام‌‌‌ب‌‌‌ها، در حال تعدیل هزاران کارگر است. بحران انرژی در تابستان ۲۰۲۲ محرک اصلی این اتفاق بود. اگرچه از بدترین سناریوها مانند یخ زدن خانه‌‌‌ها و جیره‌‌‌بندی انرژی جلوگیری شد، اما قیمت حامل‌‌‌های انرژی در آلمان همچنان از سایر اقتصادها بالاتر است که به هزینه‌‌‌های ناشی از دستمزدهای بالا و پیچیدگی‌‌‌های مقرراتی می‌‌‌افزاید. صنعت شیمیایی آلمان یکی از بخش‌‌‌هایی است که به‌شدت از بحران انرژی و قطع گاز ارزان روسیه آسیب دیده است. عدم‌‌‌‌اطمینان در مورد گذار به هیدروژن پاک، به‌عنوان جایگزینی برای گاز طبیعی، چالش‌‌‌های این صنعت را افزایش داده است. طبق نظرسنجی اخیر انجمن صنعتی VCI، تقریبا یک‌دهم شرکت‌های فعال در این صنعت قصد دارند فرآیند تولید خود را به طور دائم متوقف کنند. شرکت ب‌‌‌آاس‌‌‌اف، بزرگ‌ترین تولیدکننده مواد شیمیایی اروپا، ۲هزار و۶۰۰شغل را حذف می‌کند.
مانع توسعه
بوروکراسی کند آلمان حتی زمانی که شرکت‌ها تمایل به سرمایه‌گذاری در انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر دارند، با سرعت تغییرات همگام نیست. این موضوع می‌‌‌تواند مانعی برای توسعه پایدار و گذار به سمت منابع انرژی پاک باشد. شرکت جی‌‌‌ای‌‌‌ای نمونه‌‌‌ای از این چالش است. این شرکت در کارخانه‌‌‌ای در شهر الده در غرب آلمان که تجهیزاتی برای جداسازی خامه از شیر تولید می‌کند، تاسیسات تولید برق خورشیدی را نصب کرده است. آنها در ژانویه گذشته، دوماه قبل از شروع ساخت، برای مجوز تزریق برق به شبکه درخواست دادند، اما تقریبا دوسال پس از آغاز پروژه هنوز منتظر تایید هستند. فشار ناشی از کمبود انرژی، پس از آشفتگی‌‌‌های همه‌گیری کرونا، به‌سرعت خود را نشان داد. خطوط مونتاژ خودروسازان آلمانی به دلیل ماه‌‌‌ها انتظار برای دریافت ریزتراشه و سایر قطعات، متوقف شد. این اتفاق، خطرات تکیه بر شبکه‌‌‌ای گسترده از تامین‌‌‌کنندگان، به‌ویژه در آسیا را به‌طور واضح آشکار کرد.
حرکت استراتژیک چین به سمت تولیدات پیشرفته، چالشی جدید برای آلمان ایجاد کرده است. این امر در حالی است که کند شدن اقتصاد این ابرقدرت آسیایی، تقاضا برای کالاهای آلمانی را بیش از پیش کاهش می‌دهد. در این میان، محصولات ارزان‌قیمت چینی، از جمله پنل‌‌‌های خورشیدی، نگرانی‌هایی را برای صنایع کلیدی آلمان در دوره گذار آب‌وهوایی به وجود آورده است. گزارشی که توسط بوندس‌‌‌بانک در ماه سپتامبر منتشر شد، به بررسی وضعیت صنعت آلمان می‌‌‌پردازد. این گزارش بیان می‌کند که کاهش تولید در بخش صنعت که حدود ۲۰درصد از اقتصاد آلمان را تشکیل می‌دهد (تقریبا دوبرابر سطح ایالات‌متحده)، اگر به‌تدریج رخ دهد، جای نگرانی نیست. با این حال، چنین روندی می‌‌‌تواند به معنای پایان کار برای تولیدکنندگان سنتی‌‌‌تر مانند کارخانه لوله در دوسلدورف باشد. فریتاگ، عضو شورای کارخانه، در حال حاضر مشغول آماده‌‌‌سازی سایت ۹۰هکتاری این کارخانه برای فروش است. او با تاسف می‌‌‌گوید که بخش زیادی از تجهیزات این کارخانه به ضایعات فلزی تبدیل خواهند شد؛ اتفاقی که باعث تاسف است.
