بریکس در برابر هژمونی و استعمار نوین
روح الله مدبر
دکتری روابط بین الملل
یکی از طلایی ترین نکات کلیدی که در سخنرانی آقای پوتین که در پانزدهمین اجلاس سران بریکس که به صورت زنده، بیان شد این جمله بود:
کشورهای بریکس در مقابل هژمونی و سیاست های استعمار نوین می باشند، همه ما متفق هستیم بر تشکیل نظم جدید چند قطبی منصفانه مبتنی بر ارکان حقوق بین الملل ، اصول کلیدی منشور ملل متحد و حقوق همه ملت ها با مدل توسعه ای مغایر با انحصار طلبی و تداوم استعمارگری نوین.
این نکته مهم که توسط رئیس جمهور روسیه مطرح گردید تقریبا فصل مشترک همه سخنرانی های سایر روسای کشورهای اصلی بریکس نیز گردید و شی جین پینگ رئیس جمهور چین نیز به نوعی دیگر با کلید واژه: مقابله با یکجانبه گرایی و اجبار اقتصادی نظام هژمون و اینکه ما در بریکس در سمت و جهت درست تاریخ ایستاده ایم ، لولا داسیلوا رئیس جمهور برزیل با کلید واژه ضرورت تغییر در سیستم فعلی یکجانبه تجارت جهانی و تشکیل فوری جهانی عادلانه، فراگیر و چند قطبی ، ناریندرا مودی نخست وزیر هند با کلید واژه تقویت شبکه اقتصادی بریکس و توسعه بانک توسعه بریکس با رویکرد متمایز با سیاست پولی فعلی جهانی و تقویت کشورهای جامعه جنوب، سیریل رامافوسا رئیس جمهور آفریقای جنوبی با کلید واژه ایجاد پول واحد مشترک بین اعضا، تقویت چند جانبه گرایی و توسعه روابط استراتژیک به آن پرداختند.
به عبارتی فصل مشترک و دستور کار بریکس امروز به طراحی این مدل جدید همگرایانه که مورد تایید تمامی سران بریکس است رسیده و این سازمان وارد فصل نوینی از دوره فعالیت خود می شود.
دوره ای که می تواند منجر به پر رونق تر شدن بریکس منتهی گردد وهمین افق روشن موفقیت بریکس و شرایط متمایز نگاه آن به مسائل جهانی که بر مبنی خواست ، دغدغه و نیاز اساسی بخش غالب جامعه جهانی است بر اقبال بریکس افزوده است.
ضروری است اشاره نمایم طی حدود یک دهه فعالیت مستمر بین اعضای فعلی بریکس ، شاهد نتایج مثمر ثمری در حوزه های متنوع و چند بُعدی همچون : امنیت سیاسی، اقتصادی، تجاری، مالی، فرهنگی و طراحی مدل حکمرانی جهانی با رویکرد توسعه پایدار و تبادل دانش و تجربیات بین اعضا بوده ایم.
همین مدل همگرایی میان اعضا، تجربه های قابل توجهی خصوصا همانطور که رئیس جمهور روسیه نیز اشاره نمود، پدید آورده مانند: افزایش شش برابری سطح تراز تبادلات تجاری و رسیدن میزان تولید ناخالص ملی اعضا در سبد جهانی به بالای 24 درصد، که منجر شده بریکس به الگویی برای همکاری میان جامعه جنوب جهان که در تلاش برای توسعه یافتگی است تبدیل گردد و درخواست ها برای عضویت در بریکس و انتظار از ایجاد شبکه منسجم همکاری های متنوع همه جانبه در میان سایر ملل متحد شدیدا تقویت و افزایش یابد.
البته ضروری است تاکید نمایم که نباید اینگونه قلمداد شود که مشتریان و علاقه مندان به بریکس صرفا در بین این کشورها هستند، بلکه اقتصادهای بزرگ آسیایی همچون ( مالزی و سنگاپور) که رده اقتصادهای برتر جهانی و کشورهای توسعه یافته و مدلی مهم برای حتی برخی اروپایی ها هستند نیز در صف عضویت در بریکس قرار دارند.
همچنین برخی قدرتهای اقتصادی منطقه غرب آسیا همچون عربستان سعودی و امارات و همچنین مصر به عنوان اقتصادهای مهم، با ثبات و رو به رشد در شاخص جهانی نیز در این بین قرار دارند.
مذاکرات ریاض با بانک توسعه کشورهای بریکس و همزمان توسعه مناسبات راهبردی عربستان با مسکو و پکن و همکاری های متنوع اقتصادی، سیاسی و امنیتی این کشور با دو رکن مهم بریکس ( روسیه و چین) بیانگر اشتیاق جامعه جهانی برای ایستادن در این جهت جدید جهانی است.
جهتی که البته هیچ برنامه تقابلی و تنش آفرینی در جهان ندارد، به عبارتی بر خلاف برخی تصورات و تبلیغات نادرست، بریکس هیچ رویکردی برای تقابل، درگیری، اختلاف افکنی و… در جهان وحتی با آمریکا ندارد و این سازمان با رویکرد جذب حداکثری و خیر جمعی و منافع همه جانبه تشکیل شده و مقابل سیاست هژمون تک قطبی استعمار و نگاه از بالا به پایین قرار دارد.
همین مساله بر افزایش جذابیت بریکس افزوده و ممکن است جای خود را در برخی از کشورهای مستقل اروپایی نیز باز نماید.
امروز با درخواست کشورهایی همچون ایران، الجزایر، عربستان و … حوزه انرژی بریکس نیز تقویت خواهد شد و شبکه همکاری بریکس در این بعد نیز تقویت می گردد، البته روسیه به عنوان یکی از قطب های بزرگ نفت و گاز جهان در بریکس حاضر است لکن اعضای جدید بر گسترده شدن ذخایر بریکس خواهند افزود.
امروز می توانیم بگوییم بریکس می تواند به نیروی محرک جهان چند قطبی تبدیل گردد، تاکید بر ساز و کار همکاری اعضای بریکس بر حفظ کثرت گرایی و تلاش برای گسترش برابری و نوآوری و همگرایی چند جانبه بر مبنی منافع مشترک عادلانه با رویکرد توسعه و خیر جمعی و توسعه مسیر های ترانزیتی امن، که در سخنان تمام پنج رهبر بریکس مشترک بود گویای همین نقطه مهم تمایز در برابر استعمار نوین و هژمونی امریکایی به منظور رسیدن به منافعی برد- برد، است.
در این راستا ضروری است یادآوری نمایم اعمال سیاست های غیر قانونی تحریمی آمریکا بر سایر کشورها، منجر به اخلال بر همان سیستم بازار یکجانبه زیر سلطه دلار شد و منجر گردید سایر ملل به سمت راههای جایگزین کردن شبکه دلار در معادلات خود شوند.
به عبارتی اولین کشوری که به دلار ضربه زد، همین سیاست جاه طلبانه آمریکا بود که منجر شد دیگران در صدد چاره جویی و آینده نگری در برابر این نفوذ مستقیم آمریکا بر اقتصادشان شوند.
اکنون بحث کاهش وابستگی به دلار و جایگزینی ارزهای ملی که در برنامه های مهم بریکس برای اعضای فعلی و جدید قرار گرفته، نکته قابل توجه دیگری بر تغییر مدل حکمرانی بر جهان فارغ از تصورات و سیاست های سابق است و بیانگر آن است که اگر غرب نتواند و نخواهد خود را با شرایط جدید جهانی وفق دهد، دوران جدید انزوای سازمانها و مدل های غربی و شکوفایی و رونق ائتلاف های جدید رخ خواهد داد.
این مساله صرفا در حوزه اقتصاد نخواهد بود و شامل تمامی شئون امنیتی، سیاسی، اجتماعی و هویتی نیز خواهد گردید.
اینجاست که باز می گردیم به این بخش از سخنرانی آقای پوتین در اجلاس بریکس که در آن تاکید نمود:
بحران های امروز جهان خصوصا بحران اوکراین که با کودتایی غیر قانونی در سال 2014 آغاز و با هشت سال نسل کشی و کشتار ملت ( روس تبار دونباس) که موافق کوتا نبودند ادامه یافت به منظور همین حفظ هژمونی توسط غرب صورت پذیرفت، هژمونی که استمرار آن جنگ را به ارمغان آورد.
در پایان آنچه حائز اهمیت است تغییرلحن جامعه جهانی در برابر خودکامگی و یکجانبه گرایی آمریکا است که حاصل همین نگاه نوین بریکس در جهان جدید است.
نکات مهم در سخنرانی های رهبران بریکس در دومین روز اجلاس این سازمان بین المللی
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در سحنرانی ویدیویی خود ، خواستار تقویت اعتبار این سازمان شد و همچنین دلایل بحران اوکراین را یادآورگردید. ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه گفت:” ما به اتفاق آرا طرفدار شکل‌گیری نظم جهانی چندقطبی هستیم که واقعاً عادلانه و مبتنی بر حقوق بین‌الملل و در عین حال احترام به اصول کلیدی منشور سازمان ملل متحد، از جمله حق حاکمیت و احترام به حق هر ملت به الگوی خود است”.
وی افزود: “ما با هر نوع هژمونی که برخی کشورها به دلیل انحصارطلبی و بر اساس اصل سیاست جدید، یعنی سیاست تداوم استعمار نو ترویج می کنند، مخالفیم”.
پوتین تاکید کرد که تمایل تعدادی از کشورهای غربی برای حفظ هژمونی خود باعث بحران کنونی اوکراین شده است.
شی جین پینگ: چین آماده همکاری با همه طرف ها برای ایجاد مکانیسمی برای تبادل صنعتی و همکاری پایدار در کشورهای بریکس است. کشورهای بریکس باید در مسیر توسعه و پیشرفت همراه یکدیگر باشند، با تلاش‌ها برای ایچاد تفرقه ، اجبار اقتصادی مخالفت کرده و توجه خود را معطوف همکاری تجاری کنند.
به گفته وی کشورهای بریکس باید فعالانه دبرای حل مسائل حاد میانجیگری کرده و راه حل های سیاسی را ترویج کنند.
چین طرفدار این است که کشورهای بریکس روند پذیرش اعضای جدید در این اتحادیه را تسریع کنند.
نارندرا مودی، نخست وزیر هند، در جریان نشست عمومی اجلاس سران در آفریقای جنوبی، حمایت کامل خود را از گسترش بریکس ابراز کرد.
نارندرا مودی، نخست وزیر هند از رهبران کشورهای عضو گروه بریکس دعوت کرد تا با ایجاد کنسرسیومی برای تحقیقات فضایی ، همکاری های خود را در این زمینه گسترش دهند.
لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا، رئیس جمهور برزیل: برزیل آماده است تا به تلاش های دیپلماتیک برای برقراری صلح در اوکراین بپیوندد. درگیری در اوکراین عملکرد محدود شورای امنیت سازمان ملل را نشان داد. ایجاد یک ارز واحد برای معاملات تجاری بین کشورهای بریکس می تواند آسیب پذیری برزیل را کاهش دهد.
سیریل رامافوسا، رئیس جمهور آفریقای جنوبی: بریکس باید محرک بهبود وضع اقتصاد جهانی باشد. سیستم های پرداختی به طور فزاینده ای برای رویارویی و رقابت ژئوپلیتیکی مورد استفاده قرار می گیرند، بنابراین بریکس به بحث در مورد اقدامات عملی که جریان سرمایه گذاری و تجارت با ارزهای ملی را تسهیل کنند، ادامه خواهد داد.
بریکس یک سازمان بین المللی متشکل از پنج کشور برزیل، روسیه، هند، چین، آفریقای جنوبی است. این سازمان در ژوئن 2006 در چارچوب مجمع اقتصادی سن پترزبورگ با مشارکت وزرای اقتصاد برزیل، روسیه، هند و چین تاسیس شد و سپس آفریقای جنوبی به آن پیوست.
اساساً روابط دوجانبه بین کشورهای بریکس بر مبنای عدم مداخله، برابری و سود متقابل بنا شده است. علاوه بر اجلاس سران این کشورها ، جلساتی در سطح وزیران خارجه، وزیران دارایی و غیره برگزار می شود. از سال 2009، کشورهای بریکس هر سال اجلاس های سران خود را برگزار می کنند.
