شکست تلاش ترامپ برای حل سریع بحران خاورمیانه از طریق اخراج فلسطینیان از غزه
دمیتری مینین (Dmitry MININ)، نویسنده، کارشناس بنیاد فرهنگ راهبردی
ا. م.و شیری
رئیس جمهور آمریکا کدام طرف را قربانی خواهد کرد، اسرائیل یا جهان عرب را؟
در متن اظهارات جنجالی رئیس جمهور ترامپ دربارۀ اوکراین، که هنوز مشخص نیست آن‌ها به چه سمتی هدایت می‌شوند، رهبر آمریکا ظاهراً با پیروی از اصل «بکوبیم تا وقتی آهن گرم است»، گام‌های بیشتری در خاورمیانه برداشته است. ممکن است بهترین کار برای او این باشد که مسئلۀ غزه تحت سایۀ مسائل اوکراین قرار گیرد. زیرا، او چیزی برای افتخار کردن در آن ندارد.
ترامپ پس از روی کار آمدن، در واشنگتن، در ١١ فوریه بی‌توجه به اسرائیل، از ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن به عنوان اولین رهبر عرب میزبانی کرد. ملک عبدالله از طرف مادر انگلیسی است و غربگراترین حاکم منطقه محسوب می‌شود. حتی یک روز قبل از آن، رئیس کاخ سفید با صدای بلند ابراز اطمینان کرد که می‌تواند حاکم اردن و پس از او، دیگر رهبران عرب را به طرح خودش مبنی بر اخراج فلسطینی‌ها از غزه که علیرغم افزایش اعتراض‌ها بر آن پایبند است، متقاعد کند. او مشخصاً چنین گفت: «من معتقدم که ما یک قطعه زمین در اردن خواهیم داشت. من معتقدم که ما یک قطعه زمین در مصر خواهیم داشت. ما ممکن است جای دیگری هم داشته باشیم. اما فکر می‌کنم وقتی مذاکراتمان را به پایان برسانیم، جایی در اختیار خواهیم داشت که فلسطینی‌ها بسیار شاد و امن در آن زندگی کنند و غزه به ریویرای خاورمیانه تبدیل خواهد شد». عبدالله دوم که مستعد رفتار متهورانه نیست، وارد بحث خاصی با میزبان پرهیاهوی خود نشد، اما کوتاه و قاطعانه پاسخ داد: «نه!» و هیچ اظهارات خاص دیگری نکرد. بعد از او، مواضع این کشور از طرف جعفر حسن، نخست وزیر تشریح شد. او تصریح کرد: «اعلیحضرت پادشاه به صراحت اعلام کردند که موضع اردن در قبال موضوع اسکان مجدد مشخص است. هیچ اسکان یا اسکان مجدد به هزینۀ اردن انجام نخواهد گرفت».
پس از بازگشت عبدالله دوم از آمریکا، مردم به دلیل «رد قاطع» خواست ترامپ، در ١٣ فوریه در امان از او استقبال کردند.
در مورد طرح «ریویرای جدید» در غزه، گروه کشورهای عرب در سازمان ملل در نیویورک پاسخ نسبتاً روشنی به آن داد و اعلام کرد که اصولاً اشکالی ندارد، مشروط بر اینکه در سرزمین فلسطین، کشور فلسطینی‌ها ایجاد شود.
پروژۀ «ریویرای جدید» در غزه، توسط جوزف پلتزمن، محقق به ترامپ ارائه شد.
طبق برنامه‌ریزی‌های واشنگتن، بلافاصله پس از پادشاه اردن، قرار بود در آن روزها عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر به واشنگتن سفر کند و ترامپ نیز قصد داشت از او برای اخراج فلسطینیان رضایت بگیرد. کاخ سفید با آمادگی بیشتری برای فشار بر او آماده شد.
مطبوعات عربی گزارش می‌دهند که نوعی اولتیماتوم به عبدالعطی، وزیر امور خارجۀ مصر که با آمادگی وارد آمریکا شده بود، ابلاغ شد. به ویژه، پنتاگون به او اطلاع داد که اگر موضع مصر در مورد پذیرش فلسطینی‌ها تغییر نکند، آمریکا کمک‌های نظامی به این کشور را متوقف خواهد کرد. لازم به یادآوری است که طبق قرارداد کمپ دیوید، قاهره سالانه حدود یک و نیم میلیارد دلار از این نوع کمک‌ها دریافت می‌کرد.
علاوه بر این، در کنگره، عبدالعطی بدلیل اتخاذ موضع طرفدار اتیوپی در بحث جنجالی ساخت و آب‌گیری سدّ «نوزایی اتیوپی» در منطقۀ مرزی رود نیل، مورد تهدید قرار گرفت.
وزیر مصری نیز به نوبۀ خود تلاش کرد آمریکایی‌ها را متقاعد کند که نظامیان مصر بزرگترین مخالفان اسکان مجدد فلسطینی‌ها هستند و اگر آن‌ها نیز از حمایت مادی آمریکا محروم شوند، این امر لاجرم به بی‌ثباتی کشور منجر می‌شود.
با این وجود، رئیس جمهور السیسی در لحظۀ آخر سفر خود را به آمریکا لغو کرد. رئیس جمهور مصر پیش از این نیز به وعده‌های ترامپ تردید داشت.
بر اساس گزارش‌های اخیر، رهبر مصر قصد دارد پس از نشست اضطراری سران کشورهای عربی که قرار است در ٢٧ فوریه در قاهره برای بررسی طرح «اسکان مجدد» رئیس جمهور آمریکا برگزار شود، به واشنگتن برود. السیسی با احساس حمایت کل جهان عرب، مطمئنا با اعتماد به نفس بیشتری با ترامپ گفتگو خواهد کرد.
گزینۀ اسکان مجدد برخی فلسطینی‌ها، در مراکش طرفدار غرب، در یکی از اولین کشورهایی که روابط خود را با اسرائیل در چارچوب توافق ابراهیم عادی کرد، در برابر چشمان ما در حال فروپاشی است. به گفتۀ آمریکایی‌ها، از نظر تئوری می‌توان آن‌ها را در صحرای غربی که مورد مناقشه الجزایر است، اسکان داد. اما در این صورت، جنگ بین دو غول مغرب – مراکش و الجزایر – تقریباً اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. در عین حال، تقریباً تمام جهان عرب، از جمله در قالب حمایت مالی واقعی با الجزایر همراه خواهد بود و این ارزشمند است.
در خود جامعۀ مراکش نیز این ایده طرفدار ندارد. این کشور در حال حاضر شاهد اعتراضات توده‌ای برعلیه این پروژه است. در مجموع، ١٠۵ مورد تظاهرات از این دست در ۵۶ شهر پادشاهی مراکش برگزار شد. و پادشاه آن، محمد ششم، نمی‌تواند آن‌ها را نادیده بگیرد. او بدون انتقاد آشکار از ترامپ، به سادگی به موضع کلی گروه عربی می‌پیوندد.
عربستان سعودی، یکی دیگر از نامزدهای «میزبان» فلسطینی‌های غزه و ثروتمندترین کشور دنیای عرب، همانطور که مطبوعات اسرائیل می‌نویسند، از چنین چشم‌اندازی «در وحشت» است. ظاهراً حتی «شیرینی» دیپلماتیک که رئیس کاخ سفید در قالب پیشنهاد برگزاری نشست آتی خود با پوتین در ریاض نشان داد، نتوانست رویکرد این کشور را در این زمینه تغییر دهد. عربستان سعودی «در مخالفت با جاه‌طلبی‌های رئیس جمهور آمریکا»، ابتکار عمل برای رهبری تلاش فوری اعراب بمنظور تهیۀ یک طرح جامع برای آیندۀ غزه را به دست گرفته است. با این طرح، همانطور که انتظار می‌رفت، السیسی، رئیس جمهور مصر در اواخر فوریه تا اوایل مارس به نمایندگی از همۀ اعراب به واشنگتن سفر خواهد کرد. نکات اصلی آن عبارت است از تشکیل یک کمیتۀ ملی فلسطین برای ادارۀ غزه بدون حماس، مشارکت بین‌المللی در بازسازی بدون جابجایی فلسطینیان در خارج از کشور و حرکت به سمت راه حل دو دولتی (اسرائیل و فلسطین). رویترز ادعا می‌کند که با توجه به بلندپروازی‌های رئیس‌جمهور آمریکا، حتی ممکن است از وی خواسته شود این ابتکار بنام «طرح ترامپ» نامگذاری شود.
به طور کلی، لجاجت کاملاً غیرمنطقی و غافلگیرکنندۀ ترامپ در خصوص اخراج فلسطینیان از غزه، علیرغم مخالفت قاطع جهان عرب، ممکن است آنقدرها هم مبتکرانه بنظر نرسد و سرخوشی دولت اسرائیل نیز زودهنگام باشد. در واقع ترامپ با حیله‌گری بیگانه نیست. او با چندین بار دور زدن در اطراف همۀ مکان‌های قابل تصور که می‌توانند از فلسطینی‌ها پذیرایی کنند و در صورت امتناع، تمام زرادخانۀ هولناک فشار احتمالی آمریکا را به آن‌ها نشان داد، در نهایت می‌تواند به راحتی به اسرائیلی‌ها بگوید: «می‌بینید! هیچ چیز درست نمی‌شود، به این معنی که شما نیز باید امتیاز بدهید». نباید فراموش کرد که ترامپ کارزار کنونی خود در خاورمیانه را دقیقاً با اعمال فشار بر اسرائیلی‌ها آغاز کرد و نتانیاهو را مجبور کرد تا توافقنامۀ آتش بس نسبتاً زیانبار با حماس را امضا کند. پس از آن، رئیس‌جمهور آمریکا آتش نارضایتی‌هایی را که متعاقب آن در اسرائیل شعله‌ور شد، با طرح ایده اسکان مجدد فلسطینی‌ها، زیرکانه خاموش کرد. و اگر این طرح نیز شکست بخورد، باز هم هر کسی مقصر شناخته شود، ترامپ شناخته نخواهد شد. با کمی دقت، به راحتی می‌توان متوجه شد که او در بسیاری از موقعیت‌های دیگر، به عنوان مثال، در مورد حل و فصل مسئلۀ اوکراین نیز از ترفند مشابه استفاده می‌کند. به طور کلی، تاجر به خودش وفادار می‌ماند.
حتی جروزالم پست اسرائیل نیز معتقد است که احتمال تسلط آمریکا بر غزه نزدیک به صفر است. این طرح پر از موانع غیرقابل عبور است». به گزارش نشریۀ مذکور، موضوع به این شرح است: «احتمالا ترامپ نیز می‌داند. رئیس جمهور استراتژی واقع‌بینانه ارائه نمی‌دهد». او در مذاکرات اولین شرط را مطرح می‌کند. و این هم از ١٠١ روش برای مذاکره به سبک ترامپ، مستقیماً از کتاب او در سال ١٩٨٧ به نام «هنر معامله» اخذ شده است. «در دنیای او، شما با یک تقاضای افراطی شروع می‌کنید. تقاضای آنقدر تکان‌دهنده که مرزهای آنچه را که قبلاً ممکن شمرده می‌شد، پشت سر بگذارد. بعد، هنگامی که واکنش اجتناب‌ناپذیر روی می‌دهد، شما در مورد چیزی مذاکره می‌کنید که اگرچه بسیار کمتر از موضع افراطی شماست، اما همچنان یک بُرد بزرگ است. شما با علم به اینکه برای ١٠٠ تلاش می‌کنید، می‌دانید که ۵٠ نیز یک موفقیت است، » (از مرگ بگیر تا به تب راضی شود).
این یک رویکرد کلاسیک ترامپ برای معامله است: با چیزی افراطی شروع کنید تا همه را وحشت فراگیرد. سپس، به چیزی کمتر دراماتیک بازگردید. اما همچنان به حرکت در جهت گزینۀ خود ادامه دهید. آیا رئیس جمهور آمریکا با تحریک جدی کل جهان عرب، که دیگر نمی‌خواهند به خواستی بیشتر از «توافق ابراهیم» تن بدهند، وضعیت اسرائیل را تسهیل کرده است؟ خیلی زیاد!
٣٠ بهمن- دلو ١۴٠٣
مطالب مرتبط:
دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا یا پادشاه یهودیان
دونالد ترامپ در آرزوی اسرائیل بزرگ
اسرائیل کوچک هوس بزرگ شدن دارد
تعمیق طرح رئیس جمهور آمریکا برای اخراج فلسطینی‌ها به کشورهای دیگر در گفت‌وگو با نتانیاهو
