رشد صنعت در زمان شاه امان الله !
)دردمند)
شاه امان الله توسط جنبش شاهی مشروطه به سر اقتدار آمد.
او خود یک شخص ریفورم طلب بود میخواست خیلی به سرعت کشور را به مدارج ترقی رساند.
در قدمه اول ریفورم ها و قوانین را تصویب نمود تا زمینه رشد را آسان سازد در سال 1922 قانون تشویق صنایع تصویب شد و شاه از راه ریفورم مالیات ، رشد صنایع را تشویق کرد ، همچنین برای تقویت تولید، قانون ” تقاعد” وضع گردید .
در این دوره مالکیت خصوصی تحکیم یافت ، به علت لغو گمرکات متعدد داخلی ، روند گسترش سرمایه داری تسریع شد. شرکتهای تجارتی تنویرات، موتر، ادویه، رفقای افغان، قمر و ضیا، و جرمنی تاسیس گردیدند. دولت موسسات تجارتی بنام شرکت امانیه و شرکت ثمر ساخت.
از آنجاییکه در افغانستان کالای خارجی مانع توسعه بیشتر صنایع داخلی میگردید اقتصاد کشور بدوی باقی مانده بود مملکت فاقد کارخانه های عمده ، خط آهن، و کتله های وسیع کارگری بود، لذا حکومت امانیه در صدد تورید کارخانه ها و خط آهن برامد و در لویه جرگه 1307 هجری خورشیدی اعلان نمود که دولت برای تهیه یک کارخانه ترمیم طیاره ها کارهایی را روی دست گرفته است و همچنان کارخانه های دیگر باروت سفید ساخته خواهد شد .
در این دوره با دو شرکت آلمانی و فرانسوی قرار داد های بسته شد که بر بنیاد آن قرار بود از جنوب به شمال افغانستان در مدت 10 سال خط اهن احداث شود، تمدید لین تلگراف و تلفن بین مرکز و ولایت کشور روی دست گرفته شد، استیشن های برق در پغمان، جلا آباد و کندهار زیر کار گرفته شدند، به کار خانه چرمگری، باروت سازی، کارخانه سمنت و تولید گوگرد انرژی برق داده شد، کارخانه ترمیم موتر و پرزه سازی ، صابون سازی، عطریات، نحتابی، پارچه بافی، نجاری، یخسازی ، پنبه، و روغن کشی در کندهار، مزارشریف و هرات تاسیس شدند.
همچنان در این دوره قرار بود تا کارخانه ها و سرمایه گزاری های ذیل روی دست گرفته شوند.
قند سازی، نساجی نخی و جیم ، دکمه سازی، حفظ میوه، مسکه و پنیر سازی ، آبکشی ، تیل خاک کشی، پسته هوایی بین اللملی کابل و مزار با اتحاد جماهر شوروی وقت، ایران و ترکیه در برنامه دولت قرار گرفته بود، بند آب غازی و بند سراج غزنی تکمیل شد و بستن بند آب چمکنی و تکمیل نهر رزاق روی دستگرفته شده بود، انعقاد قرار داد های معادن لاجورد بدخشان، نفت هرات و ایجاد یک کارخانه ذوب آهن و تو سعه معادن آهن ، ذغل سنگ، گوگرد ، سرب ، ابرک، تباشیر ، مرمر و گیل سفید برنامه های نیز روی دست گرفته شده بود.
دوخت لباس از تکه های کشور برای کارمندان دولت اجباری گردید، سیستم نوین مسکوکات در دوره امانی شکل گرفت و در اخیر آن دوره پول کاغذی بوجود آمد، پایتخت توسط تلگراف به مراکز برزگ بین اللملی وصل شده بود، در عرصه صنایع سیاست امان الله خان ادامه سیاست گذشته بود و این سیاست مبتنی بر تاسیس کارخانه های عصری با سرمایه دولت بود.
امان الله خان تلاش ورزید تا صنایع ملی را در برابر صنایع خارجی تقویه کند به این منظور مستهلکین را وادار به مصرف امتعه داخلی میکرد و سعی میورزید تا به این صورت صنایع داخلی را تقویه کند و مارکیت های وارداتی افغانستان را به مارکیت های صادراتی و متکی بخود مبدل سازد.
امان الله خان به رشد صنایع دستی علاقه خاص داشت و یک نمایشگاه دایمی صنایع دستی را در شهر کابل ایجاد نمود و در مراسم جنازه امیر بیک باروت ساز ترکی اشتراک نمود با گذشت بیش از یکصد سال از آن زمان هنوز هم به نسبت مداخله سریع کشور های خارجی مسلط شدن سودجویان در بازار و شیوع ویروس کرونا بیش از نود فیصد مردم ما زیر خط فقر زیست مینمایند.
فقر ، بیکاری، بیماری رو به افزایش بوده بیش از سه میلیون تن به مواد مخدر ، هفتاد فیصد به امراض های فزیکی و روانی مبتلا شده اند.
کسر بیلانس تجارت در سالهای گذشته نود و چهار، یعنی واردان نود و چههار و صادرات شش فیصد بوده اکثریت ادارات پلانهای انکشافی خویش را تطبیق نکرده ، قاچاق اسعار خارجی به خارج کشور ، عدم حمایت لازم از تولیدات داخلی سبب کاهش اعتبار بانکنوت های افغانی گردیده مردم توان خرید اکثریت مواد مورد ضرورت خویش را ندارند ، طبابت به تجارت تبدیل شده است، استخراج معادن و قطع جنگلات بصورت غیر قانونی ادامه دارد .
در نهایت امر تا زمانیکه نیروهای سالم اندیش و تحول پسند جامعه بخاطر کاهش دشواریهای فوق دست اتحاد و همبستگی را بسوی هم صادقانه دراز ننمایند نمیتوان به نجات مردم وطن از و ضع موجود امیدوار بود.
