دوئل آنکارا – مسکو در پرونده اوکراین
تنش میان روسیه و اوکراین در هفته‌های اخیر در خصوص «شبه جزیره کریمه» افزایش یافته و نکته مهمی که در این میان وجود دارد، سفر رییس جمهوری اوکراین به ترکیه و رایزنی وی با رییس جمهوری این کشور درخصوص این پرونده می‌باشد، اقدامی که به مزاق مقامات روس خوش نیامده است.
«ولادیمیر زلنسکی» در سفر دو روزه خود به آنکارا که از روز شنبه (۲۱ فروردین) آغاز شد، دو نشست با همتای ترک خود یعنی “رجب طیب اردغان” برگزار کرد؛ اولین نشست پشت درهای بسته بود و در نشست دوم که رسانه‌ای شد، اردوغان اعلام کرد که ترکیه خواستار حل اختلاف میان روسیه و اوکراین از طریق مذاکره است.
اردوغان از طرف دیگر و برای خودی نشان دادن، همکاری دفاعی موجود میان آنکارا و کی‌یف را ستود و تأکید کرد که این همکاری علیه هیچ کشور ثالثی نیست.
وی همچنین با اعلام حمایت از توافقنامه‌های «مینسک» برای حل و فصل مناقشه در شرق اوکراین گفت که او و زلنسکی با یکدیگر توافق کردند که این مناقشه از طریق تلاش‌های دیپلماتیک و سیاسی حل و فصل شود.
البته این دومین سفر زلنسکی به آنکارا و دیدار وی با اردوغان پس از روی کار آمدن بود؛ رییس جمهوری اوکراین در مرداد ماه سال ۱۳۹۸ نیز به ترکیه سفر کرده بود.
اردوغان در آن زمان و در یک کنفرانس مطبوعاتی حمایت خود از تمامیت ارضی اوکراین را اعلام و تاکید کرده بود که «آنکارا شبه جزیره کریمه را جزو خاک روسیه نمی‌داند».
وی تصریح کرده بود که «ترکیه الحاق شبه جزیره کریمه به خاک روسیه را به رسمیت نشناخته و نخواهد شناخت و به دفاع از حقوق تاتارهای کریمه (که ترک زبان هستند) ادامه می دهد».
رئیس جمهوری اوکراین نیز در این سفر ضمن دیدار با نمایندگان جامعه اوکراینی‌ها و تاتارهای کریمه در ترکیه، ابراز اطمینان کرده بود که شبه جزیره کریمه بالاخره روزی به ترکیب اوکراین باز خواهد گشت.
کارشناسان مسایل منطقه سخنان اردوغان و حمایت ترکیه را از اوکراین را «دوئل میان مسکو – آنکارا» خوانده‌اند که چند سالی است در منطقه (سوریه، لیبی و اوکراین) آغاز شده، ولی نتیجه آن هنوز دقیقا مشخص نشده است، هر چند با شکست تروریست‌های مورد حمایت آنکارا و جبهه غربی – عربی – صهیونیستی در سوریه و رسیدن بحران این کشور به ایستگاه آخر (استان ادلب)، ترک‌ها به دنبال پیروزی در جبهه‌ای همچون اوکراین علیه روسیه هستند تا شکست خود در سوریه را جبران کنند.
رییس جمهوری اوکراین در حالی شنبه گذشته به آنکار سفر و با همتای ترک خود دیدار کرد که در هفته‌های اخیر تنش‌ها بین روسیه و اوکراین افزایش یافته و نگرانی از احیای مجدد درگیری‌های نظامی را موجب شده است. اوکراین، روسیه را به حضور نظامی در امتداد منطقه شرقی «دونباس» (شبه جزیره کریمه) متهم کرده، اما روسیه می‌گوید این افزایش تهدید نظامی نیست.
در ادامه مسیر حمایت ترکیه از اوکراین، “خلوصی آکار” وزیر دفاع ترکیه سال گذشته نیز با سفر به کی‌یف و در دیدار با رئیس‌جمهوری و وزیر دفاع اوکراین گفته بود که «آنکارا از حق حاکمیت کی‌یف در قضیه شبه جزیره کریمه حمایت می‌کند».
به نوشته روزنامه «ینی شفق»، آکار در نشست خبری مشترک با «آندری تاران» وزیر دفاع اوکراین ضمن اشاره به روابط دوجانبه عمیق میان دو کشور تصریح کرده بود که «آنکارا و کی‌یف گام‌های مهمی را به‌ویژه در خصوص همکاری‌های دفاعی و امنیتی برداشته‌اند».
قرار داد نظامی جدید ترکیه با اوکراین
اواخر سال گذشته و پس از جنگ «قره باغ» بود که وزارت دفاع اوکراین در بیانیه‌ای از تفاهم با ترکیه برای خرید پهپاد و ناوچه خبر داد.
در بیانیه وزارت دفاع اوکراین در آن زمان اعلام شد که این کشور در زمینه انتقال فناوری، خرید ناوچه و پهپاد با شرکت‌های ترکیه‌ای به تفاهم رسیده است. این تفاهم با “اسماعیل دمیر” رئیس صنایع دفاعی ریاست جمهوری ترکیه به امضا رسید.
به اعتقاد کارشناسان استفاده کاربردی پهپادهای ترکیه در جنگ قره باغ (و جنگ لیبی) که موجب برتری جمهوری آذربایجان در این جنگ شد، نظر مقامات اوکراینی را به خود جلب کرده است؛ هرچند باید گفت که فقط۳۰ درصد ساخت این پهپادها کار ترکیه است و ۷۰ درصد آن به دیگر کشورها تعلق دارد، ولی ترک‌ها با تبلیغات فراوان به دنبال معرفی کردن این پهپادها به نام خود هستند!.
واکنش مسکو به قرار داد نظامی ترکیه با اوکراین
اقدام ترکیه در فروش پهپاد به اوکراین با واکنش مسکو مواجه شد و وزیر امور خارجه روسیه روز دوشنبه (۲۳ فروردین) به ترکیه و سایر کشورها در مورد موضع‌گیری‌های تحریک کننده نظامی در قبال اوکراین و فروش تجهیزات جنگی از جمله پهپاد به این کشور هشدار داد.
به گزارش خبرگزاری روسی «اسپوتنیک»، «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه در نشست خبری با رئیس جمهوری مصر در قاهره در پاسخ به سئوالی در مورد اقدام‌های ترکیه در این زمینه گفت که «همه کشورهای مرتبط از جمله ترکیه باید اعلامیه‌های نظامی اعلام شده توسط رژیم اوکراین را تحلیل کرده و از دامن زدن به گرایش‌های نظامی پرهیز کنند».
وی در واکنشی تند به ترکیه و دیگر اعضای ناتو گفت که، «قبل از فروش هرگونه سلاح به اوکراین، باید در مورد فعالیت‌های نئونازی‌ها در اوکراین فکر کنند».
لاوروف تصریح کرد که دولت اوکراین می‌خواهد با استقرار هواپیماهای بدون سرنشین ترکیه در درگیری‌ها جهت تغییر وضعیت موجود، استفاده کند.
وزیر امور خارجه روسیه همچنین در واکنش به سخنان اردوغان در دیدار زلنسکی، خواستار عدم مداخله ترکیه در امور و تنش‌های موجود میان مسکو و کی‌یف شد و تاکید کرد، «ما قویاً توصیه می‌کنیم که تمامی ملت‌های مسئولیت پذیر که ما با آنها در ارتباط هستیم – از جمله ترکیه، به تحلیل شرایط موجود و بیانیه‌های بی پایان نظامی گونه کی‌یف بپردازند».
لاوروف همچنین در واکنش به فروش پهپاد از سوی ترکیه به اوکراین تاکید کرد که در سال ۲۰۱۴ (سال رخداد انقلاب اوکراین) نیز همین تشویق‌های خارجی بود که موجب اقدام نخبگان سیاسی اوکراین برای انجام کودتا علیه دولت کی‌یف شده و با سقوط دولت وقت نیز، دولت تازه تاسیس این کشور دست به اقدامات تجاوزگرانه علیه مردم این کشور زد.
وی در واکنش به اقدام حضور نظامی آمریکا در نزدیکی شبه جزیره کریمه نیز گفت، «ایالات متحده با چه هدفی نیروهای نظامی و کشتی‌های جنگی خود را در اوکراین، یعنی هزاران کیلومتر دور از آبهای ساحلی خود مستقر کرده است؟».
پرونده شبه جزیره کریمه و اهمیت آن برای روس‌ها
سال ۲۰۱۴ دولت روسیه از طریق برگزاری همه‌پرسی، شبه جزیره کریمه را به خاک خود الحاق کرد که چالش‌هایی را درپی داشت. اوکراین و روسیه در سال ۲۰۱۵ و در قالب نشست “نرماندی”، در کنار آلمان و فرانسه به توافق رسیدند، اما در خاتمه یافتن درگیری‌های مرزی ناموفق بودند.
شبه جزیره کریمه در ماه مارس سال ۲۰۱۴، پس از برگزاری یک همه پرسی سراسری که در جریان آن ۹۶.۷۷ درصد از ساکنین این شبه جزیره و ۹۵.۹۶ درصد از ساکنین بندر «سواستوپل» به پیوستن این مناطق به ترکیب فدراسیون روسیه رای مثبت دادند، به خاک روسیه بازگشت.
آمریکا و اتحادیه اروپا از سال ۲۰۱۴ به دنبال بحران اوکراین و همه‌پرسی الحاق شبه جزیره کریمه به روسیه، مسکو را به مداخله جویی در اوکراین متهم و علیه این کشور تحریم‌هایی وضع کردند.
با وجود گستردگی خاک روسیه و سواحل زیاد موجود در این کشور، روسیه بنادر آب گرم زیادی ندارد، از این رو بندر “سواستوپول” شبه جزیره کریمه اهمیت زیادی برای روس‌ها در این زمینه دارد.
شبه جزیره کریمه و بندر سواستوپل میزبان پایگاه کلیدی دریایی روسیه می‌باشد؛ پایگاهی که در قرن ۱۸ میلادی ایجاد شده و روسیه از آنجا دریای سیاه، مدیترانه و ورای آن را کنترل می‌کند.
در سال ۲۰۰۳ و جنگ کوتاه روسیه با گرجستان، از کشتی‌های روسی مستقر در بندر سواستوپل برای محاصره گرجستان استفاده شد.
در مجموع شبه جزیره کریمه و بندر مهم آن برای روسیه اهمیت راهبردی بسیاری دارد، اما این مساله تنها دلیل اشتیاق روس‌ها برای حفظ این شبه جزیره نیست، بلکه کریمه دارای منابع غنی هیدروکربن است.
نکته دیگر این که، وزیر وقت انرژی اوکراین در سال ۲۰۱۴ گفته بود که به دلیل انضمام کریمه به روسیه، اوکراین ۸۰ درصد از ذخایر نفت و گاز در دریای سیاه و بخش مهمی از بنادر خود را از دست داده است.
کارشناسان مسایل منطقه معتقدند که روس‌ها با انضمام کریمه، قسمتی از هژمونی خود در منطقه را که در سال ۱۹۹۱ با فروپاشی شوروی سابق از دست داده بودند، به دست آوردند.
نکته مهمی که در این میان وجود دارد، اهمیت راهبردی کریمه برای روسیه می‌باشد و به اعتقاد کارشناسان مسایل منطقه، روس‌ها به هیچ قیمتی حاضر به کوتاه آمدن در این قضیه نیستند؛ از طرف دیگر ترک‌ها نیز به پشتوانه ناتو و به ویژه آمریکا در حال شاخ و شانه کشیدن برای روس‌ها در قضیه اوکراین (شبه جزیره کریمه) هستند و این مساله به دوئلی میان مسکو – آنکارا تبدیل شده که نتیجه خوبی برای آنکارا در این نبرد پیش بینی نمی‌شود.
