تشدید تنش در خاورمیانه اجتناب‌باپذیر است
آنتون وسلوف (ANTON VESELOV)
ا. م. شیری
پاسخ ایران اجتناب‌ناپذیر است و فقط سؤال این است که چه زمانی، کجا و چگونه اتفاق خواهد افتاد
منطقۀ خاورمیانه مدت‌هاست که در آتش می‌سوزد و شعله‌های آتش گاهی شدت می‌گیرد و گاهی فروکش میکند. اکنون شعله‌های آتش آشکارا در حال تشدید است و هیچ کس نمی‌خواهد عواقب آن را پیش‌بینی کند. در نتیجۀ حملۀ موشکی اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق در اول آوریل، ١٣ نفر – شش سوری و هفت شهروند ایرانی- دو سرتیپ و پنج افسر ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، از جمله، سرلشکر محمدرضا زاهدی، فرمانده نیروی قدس سپاه در لبنان و سوریه نیز کشته شد.
مراسم تشییع جنازۀ نظامیان ایرانی روز ١۵ فروردین ماه با حضور حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای رهبر دینی و با شرکت عالی‌ترین مقامات مذهبی، سیاسی و نظامی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد. اظهارات بیان شده نه تنها نشان می‌دهد که واکنش خشن اجتناب‌ناپذیر است، بلکه باعث نگرانی جدی آمریکا شده است. سردار سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران گفت: عملیات علیه اسرائیل با دقت لازم انجام خواهد شد تا بیشترین خسارت را به دشمن وارد کرده و از اقدام خود پشیمان شود. وی در عین حال هشدار داد که مقصر اصلی آمریکاست و واشنگتن نیز باید مسئولیت آن را بپذیرد.
پیش از این، علی شمخانی، مشاور سیاسی آیت‌الله خامنه‌ای نیز اظهاراتی مشابه بیان داشت. ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور نیز وعده داد که حمله به نمایندگی دیپلماتیک بی‌پاسخ نخواهد ماند و ایران از طریق مجاری دیپلماتیک کتباً (از طریق سوئیس) خواستار «دور ماندن» واشنگتن شده است. آمریکایی‌ها در پاسخ خود، خواستار «دست نزدن به پرسنل و تأسیسات آمریکایی» شدند.
موضع رسمی آمریکا رد هرگونه ارتباط با حملۀ اسرائیل بود. جان کربی، هماهنگ‌کنندۀ ارتباطات استراتژیک شورای امنیت ملی کاخ سفید گفت: «ما با حمله به دمشق ارتباطی نداریم. ما در این امر اصلاً مشارکت نداشتیم». اما او در خصوص احتمال اقدامات تلافیجویانه از سوی تهران خاطرنشان کرد: «ما امنیت نیروهای خود در عراق و سوریه را بسیار جدی خواهیم گرفت. و به هر کار لازم برای حفاظت از این نیروها و تأسیسات دست خواهیم زد».
نکات جالب توجه زیادی پشت این جمله نهفته است. اولاً، شایان ذکر است که همۀ صحبت‌ها در مورد خروج قریب‌الوقوع نیروهای ناتو از عراق هیچ ارزش و اهمیتی ندارد، بلکه، تلاشی است برای آرام کردن افکار عمومی. سال‌هاست که در بغداد می‌گویند دیگر نیازی به حضور نیروهای آمریکایی در عراق نیست، اما همواره ادعاهای مبنی بر لزوم ماندن آنها برای «مبارزه مشترک با تروریسم» و «آموزش نیروهای امنیتی محلی» و افزایش سطح آمادگی رزمی آنها و غیره مطرح می‌شود. البته، این را نباید از نظر دور داشت که نه تصمیم به اعزام نیرو در بغداد گرفته شده و نه در مورد خروج آنها در آنجا تصمیم گرفته خواهد شد. قابل توجه است که در ٢١ مارس، ژنرال مایکل کوریلا، رئیس فرماندهی مرکزی آمریکا، گفت که وزارت دفاع ایالات متحده توصیه نمی‌کند که جو بایدن، رئیس جمهور نیروها را از عراق خارج کند.
ثانیاً، بدیهی است که آمریکا پیشرفت عملیات نظامی ویژه روسیه را از نزدیک زیر نظر دارد، تجزیه و تحلیل و نتیجه‌گیری میکند. بر این اساس، تقریباً تمام مناطق مهم استراتژیک جهان را حوزۀ منافع ملی خود می‌داند. و این منافع باید با در نظر گرفتن تجربۀ عملیات رزمی و آخرین دستاوردها در زمینۀ تجهیزات و تسلیحات نظامی به هر وسیله و ابزاری حفظ شود. در سپتامبر ٢٠٢٣، اولین واحد رزمی لیزری به گردان چهارم، هنگ توپخانۀ ۶٠ دفاع هوایی، فورت سیل، اوکلاهاما اضافه شد. واضح است که هیچ آزمایش میدانی نمی‌تواند جایگزین تجربۀ استفاده واقعی رزمی شود. بر این اساس، سه خودرو نظامی از چهار خودروی جنگی به عراق منتقل شد و اکنون دفاع هوایی برد نزدیک بزرگترین پایگاه‌های نظامی آمریکا در استان الانبار- عین الاسد، فرودگاه اربیل و همچنین سفارت آمریکا در بغداد (بزرگترین نمایندگی دیپلماتیک در جهان) را فراهم می‌کنند.
این سامانه که توسط کمپانی «RTX» (ریتون سابق) توسعه یافته، «DE M-SHORAD» نامیده شد، یک سامانۀ لیزری ۵٠ کیلوواتی مبتنی بر نفربر زرهی استرایکر است که برای انهدام پهپادها، موشک‌های استراتژیک و بالستیک و نیز، مین‌های خمپاره و گلوله‌های توپخانه در مسیر متوسط پرواز آنها طراحی شده است. بر اساس نتایج آزمایش‌ها، در مورد راه‌اندازی مجموعه یا ارسال آن برای بازنگری تصمیم‌گیری خواهد شد، اما قبلاً گفته شده است که تعداد عکس‌های سامانه‌های لیزری تنها به در دسترس بودن منبع انرژی بستگی دارد.
شیخ محمد التمیمی، دبیرکل سازمان فیلق الوعدالصادق در ٢٧ مارس گفت که اگر بایدن نیروهایش را از عراق خارج نکند، ضربه سختی به آنها وارد خواهد شد و «آمریکایی‌ها در تابوت عراق را ترک خواهند کرد. و ما دولت «خانۀ سیاه» را تحقیر خواهیم کرد. وی افزود: «ما پهپادهای هوشمند و موشک‌های دوربرد در اختیار داریم. اکنون آمریکا خواهد دید که مقاومت واقعی چیست و چه توانایی‌هایی دارد».
در مدت شش ماه گذشته، تأسیسات نظامی آمریکا در سوریه، عراق و اردن بیش از ١۵٠ بار مورد حملۀ هواپیماهای بدون سرنشین و موشک قرار گرفته است. آنها همچنان مورد هدف قرار خواهند گرفت، اما اخیراً اسرائیلی‌ها به اهداف اولویت‌دار تبدیل شده‌اند. گروه‌های مسلح شیعه، وابسته به «مقاومت اسلامی عراق» اعلام کردند که پایگاه هوایی رامات داوود در شمال اسرائیل را مورد حملۀ پهپادی قرار دادند. آنها همچنین، در ماه مارس به فرودگاه بن گوریون و یک نیروگاه برق در تل‌آویو، فرودگاه نظامی کریات شمونا در شمال و پایگاه هوایی پالماچیم در بخش مرکزی اسرائیل حمله کردند. حتی حوثی‌ها با وجود فاصله بین اسرائیل و یمن، اسرائیل را مورد حملات موشکی قرار دادند.
پاسخ ایران اجتناب‌ناپذیر است و فقط سؤال این است که چه زمانی، کجا و چگونه اتفاق خواهد افتاد. فارس‌ها می‌دانند چگونه باید منتظر بمانند و زمان دقیق ضربه را محاسبه کنند. انتقام ترور سردار سلیمانی نمونۀ آن است. واضح است که تهران به استفاده از نیابتی‌ها متوسل خواهد شد و این در حال حاضر در مقیاس گسترده‌ای در حال انجام است. همانطور که از بیانیۀ شورای ائتلاف نیروهای انقلاب اسلامی نزدیک به سید علی خامنه‌ای، رهبر دینی مشخص است، سرلشکر محمدرضا زاهدی که در دمشق درگذشت، ارتباط مستقیم با برنامه‌ریزی و سازماندهی «طوفان الاقصی»، عملیاتی که در ٧ اکتبر توسط شاخۀ نظامی جنبش فلسطینی حماس آغاز شد، داشته است. لازم به ذکر است که تمامی سازمان‌های اطلاعاتی اسرائیل، از جمله موساد که خود را بهترین در جهان می‌داند، علیرغم فراوانی وسایل فنی و عوامل، نتوانستند مقدمات حمله را کشف کنند [این نکته، قابل توجه فوق‌العاده است و همۀ رازها در پشت آن پنهان است. م]. نیروهای دفاعی اسرائیل که عملیات تلافیجویانه با نام رمز شمشیرهای آهنین را آغاز کردند، سرانجام به گل نشستند و نتیجۀ اصلی «عملیات رزمی»، نابودی بیش از ٣۴ هزار غیرنظامی، زیرساخت‌های شهرها و شهرک‌ها و تحمیل یک فاجعه انسانی بود.
ضمناً، ظرفیت نیابتی‌ها به پایان نرسیده – فقط از بخش کوچکی از آن استفاده می‌شود. در ۶ آوریل در جنوب لبنان، نیروهای پدافند هوایی مقاومت اسلامی لبنان (شاخۀ مسلح حزب‌الله) یک پهپاد اسرائیلی هرمس ٩٠٠ را سرنگون کردند. این، نه یک کوادکوپتر ساخته شده در یک گاراژ، بلکه یک دستگاه بزرگ به قیمت ۶ میلیون دلار است و طبق گزارش‌ها، توسط یک موشک ضدهوایی پرسه‌زن ساخت ایران به نام محصول ٣۵٨ ساقط شد. توانایی‌های رزمی، تعداد و تسلیحات «حزب‌الله» بسیار بیشتر از حماس است و این گروه هنوز وارد جنگ نشده است. ابوعلی العسکری، نمایندۀ مقاومت اسلامی عراق از حمایت از رزمندگان مقاومت اسلامی در اردن خبر داد که به گفتۀ وی، تعداد آنها به ١٢ هزار نفر رسیده است. سلاح‌های سبک و متوسط، تسلیحات ضد تانک، سامانه‌های پدافند هوایی و مقدار زیادی مهمات به آنها عرضه می‌شود. العسکری می‌گوید که هدف نهایی، راه‌اندازی «جهاد» علیه اسرائیل از خاک اردن است.
اسرائیلی‌ها به شدت نگرانند: ارتش به حالت آمادگی کامل رزمی درآمده، بسیج تکمیلی نیروهای ذخیره، عمدتا متصدیان پدافند هوایی، اعلام شده و مرخصی‌ها لغو گردیده است. با تصمیم هیئت وزیران اسرائیل، کار ٢٨ نمایندگی دیپلماتیک در خارج از کشور به حالت تعلیق درآمد و برخی دیپلمات‌ها از برخی کشورهای دیگر خارج شده است. سرنوشت نتانیاهو و دولت او، بیش از هر زمان دیگری با مخاطره مواجه شده است. در تاریخ نمونه‌های زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد چگونه چیزی که غیرقابل تزلزل و قوی به نظر می‌رسید، به یک پدیدۀ لرزان و سست تبدیل می‌شود. اما بهای محاسبات اشتباه سیاستمداران قاعدتاً با خون پرداخت می‌شود.
سرچشمه: بنیاد فرهنگ راهبردی
٢٢ فروردین- حمل ١۴٠٣
