بانوی ارج‌مند تاریخ افغانستان
مطلب زیر متن سخن‌رانی‌ای است که در کنفراسی که به خاطر ارج‌گزاری ازشخصیت مبارز نستوه زنده‌یاد داکتر اناهیتا راتب‌زاد، به میزبانی “شورای سراسری زنان افغان درهالند” به تاریخ بیست ونهم نوامبر 2014 درشهرآرنهم در هالند برگزار شده بود، ارائه گردیده که در این جا با تغییراتی آماده‌ی نشر شده است.
فرازهائی از زنده‌گی و مبارزات
بانوی ارج‌مند تاریخ افغانستان
زنده‌یاد دوکتور اناهیتا راتب‌زاد
با سلام خدمت تمام بزرگ‌واران، رفقا و دوستان حاضر در این مراسم و با سپاس بی‌کران از “شورای سراسری زنان افغان در هالند” که این مراسم را در یادبود مادر از دست رفته‌مان، زنده‌یاد دوکتور اناهیتا راتب‌زاد برگزار کرده‌اند و به من نیز این فرصت را دادند که دقائقی را در خدمت‌تان باشم.
جنبش زنان در افغانستان، پس از پیدایش جنبش مشروطه‌خواهی در اوائل قرن بیستم ومشخصن در زمان سلطنت امان‌اله خان، با ایجاد اولین مکتب زنان به نام “مستورات” توسط ملکه ثریا، همسر امان‌اله خان در سال 1918، شکل می‌گیرد.
یک سال بعد یعنی در سال 1919 اولین جریده‌ی متعلق به زنان به نام “ارشادالنسوان” به طور هفته‌گی نشر می‌یابد. ناشران این جریده با نام مستعار و با حروف (ا – ر) یعنی اسما رسمیه، همسر محمود طرزی و (ر – ا) یعنی روح‌افزا، دختر محمدزمان خان بودند.
اما مطالعه و بررسی جنبش زنان در افغانستان، از آن زمان تاکنون، نشان می‌دهد که میان فعالیت‌های دوکتور اناهیتا راتب‌زاد و سائر زنان تاریخ افغانستان، یک تفاوت کیفی وجود دارد.
تا قبل از دوکتور اناهیتا راتب‌زاد، تعدادی از زنان روشن‌فکر افغانستان، جهت احقاق حقوق زنان، به فعالیت پرداخته‌اند، اما نظرات، فعالیت‌ها، مبارزات و به طور کلی زنده‌گی دوکتور اناهیتا راتب‌زاد آن چنان مملو از ویژه‌گی‌های خاصی است که وی را سرآمد تمام زنان افغانستان و در تمام طول تاریخ افغانستان قرار می‌دهد.
در این جا سعی می‌شود که این ویژه‌گی‌ها به طور مختصر ارائه گردند.
اولین ویژه‌گی این بانوی دانش‌مند در این امر بود که منحیث اولین زن افغان، به جهان‌بینی طبقه‌ی کارگر یعنی ایدئولوژی مارکسیسم – لنینیسم روی می‌آورد و تا پایان عمر، از منافع کارگران و زحمت‌کشان افغانستان دفاع کرده و به آن وفادار می‌ماند.
دومین ویژه‌گی وی، اعتقاد به این موضوع بود که جنبش زنان افغانستان، جزئی از جنبش ملی – دموکراتيک خلق افغانستان می‌باشد و حل نهائی مسئله‌ی زن در جامعه‌ی عقب نگه داشته شده‌ی افغانستان، منوط به حل مسائل ملی و دموکراتیک جامعه‌ی افغانستان است و به همین خاطر نیز ضمن شرکت فعالانه در سیاست افغانستان، اولین زن سیاست‌مدار افغان است که همراه با مردان هم‌رزم‌اش، دست به ایجاد یک تشکیلات سیاسی می‌زنند.
سومین ویژه‌گی این بانوی مبارز این است که در حالی که وی حق شرکت در کنگره‌ی موسس “جمعیت دموکراتیک خلق افغانستان” را دارد، ولی به خاطر خصلت‌های مردسالارانه‌ی رفقای مرد هم رزم‌اش، از شرکت در کنگره‌ی موسس محروم می‌شود. با این همه، ناامید نشده و به فعالیت‌های تشکیلاتی‌اش ادامه می‌دهد.
چهارمین ویژه‌گی این بانوی جسور در این امر بود که وی در جلساتی که به همراه هم‌رزمان مرد خود شرکت داشت، هنگام دفاع از حقوق زنان، با مخالفت تعدادی از همین مردان مواجه می‌شد ولی بی‌محابا به پیش‌برد نظریات‌اش ادامه می‌داد و از حقوق زنان دفاع می‌کرد.
پنجمین ویژه‌گی این بانوی مبارز این است که برخلاف تمام زنان پیش از او که به صورت فردی به فعالیت می‌پرداختند، وی معتقد به فعالیت تشکیلاتی بود و پیش‌برد مبارزات زنان را فقط و فقط در چارچوب یک تشکیلات دموکراتیک زنان امکان‌پذیر می‌دانست. به همین خاطر نیز به همراه تعدادی از زنان روشن‌فکری که در این مدت به وی پیوسته بودند و به کمک “جمعیت دموکراتیک خلق افغانستان”، در سال 1965 “سازمان دموکراتيک زنان افغانستان” را ایجاد می‌کند.
ششمین ویژه‌گی اناهیتا راتب‌زاد راه‌یابی به شورای ملی افغانستان است. وی در سال ۱۹۶۵ منحیث کاندیدای “حزب دموکراتیک خلق افغانستان” از شهر کابل، به همراه رقيه ابوبکر (از کابل)، خديجه احراری )از هرات) و معصومه عصمتی وردک (از قندهار) به عنوان اولین زنان در تاریخ افغانستان به شورای ملی افغانستان راه می‌یابند.
هفتمین ویژه‌گی این بانوی قهرمان در این است که منحیث اولین زن وکیل در شورای ملی، مورد لت‌وکوب وکلای طرف‌دار سلطنت قرار گرفته و مجروح شده و در بیمارستان بستری می‌شود.
هشتمین ویژه‌گی این بانوی شجاع این است که منحیث اولین زن افغان، در 14 مارچ 1968 مقاله‌ای تحت عنوان “شعارهای مبرم ما” در اولین شماره‌ی جریده‌ی پرچم (ناشر اندیشه‌های دموکراتیک خلق افغانستان) با نام اصلی خویش و بدون اسم مستعار می‌نویسد و پس از آن نیز تا شماره 78 جریده‌ی پرچم، مقالاتی را در زمینه‌های مختلف و با نام اصلی خویش به نشر می‌رساند. با توجه به این امر که فعالیت با نام اصلی و بدون نام مستعار، همواره خطر دست‌گیری توسط نیروهای امنیتی دولت را به همراه دارد.
در این جا باید به اطلاع‌تان برسانم که من لیستی از تمام مطالب زنده‌یاد دوکتور اناهیتا راتب‌زاد که در جریده‌ی پرچم درج گردیده است، تهیه کرده و در حال تایپ این مطالب هستم تا به صورت مجموعه‌ای در اختیار علاقه‌مندان قرار بگیرد.
نهمین ویژه‌گی اناهیتا راتب‌زاد در این امر است که وی با ارائه‌ی تاریخ‌چه‌ی روز زن، در کنفرانسی که روز دوشنبه ۸ مارچ ۱۹۶۹ توسط “سازمان دموکراتیک زنان افغانستان” برای نخستین بار در تاریخ کشور ما، در تجلیل از روز بین‌المللی زن برگزار شده بود، اولین کسی بود که “روز زن” را به مردم افغانستان معرفی کرد.
دهمین ویژه‌گی وی پذیرفتن پست سفیر دولت افغانستان در یوگسلاویا است. در جولای 1978 اولین زنی است که منحیث سفیر افغانستان در خارج از کشور، منصوب می‌گردد.
یازدهمین ویژه‌گی این بانوی بزرگوار این است که برای اولین بار در تاریخ افغانستان، در سال 1980 یک زن افغان، پست معاونت هیئت‌رئیسه‌ی شورای انقلابی را تا سال 1986 به دست می‌گیرد.
دوازدهمین ویژه‌گی این بانوی خسته‌گی‌ناپذیر این است که در پست رئیس سازمان صلح و همبسته‌گی و دوستی خلق‌های آسیا و آفریقا، منحیث اولین زن افغان، در ده‌ها نشست و گردهم‌آئی‌های ملی، منطقه‌ای و بين‌المللی در دهه‌ی 1980 شرکت می‌کند و از مواضع عدالت‌طلبانه‌ی خلق افغانستان دفاع می‌کند.
اما مهم‌ترین ویژه‌گی در زنده‌گی و مبارزات اناهیتا راتب‌زاد این موضوع است که وی معتقد بود که حل مسئله‌ی زنان، بدون پیش‌قدم شدن خود زنان و بدون شرکت فعال خود زنان امکان‌پذیر نیست. به همین خاطر نیز منحیث اولین زن افغان، با جسارت تمام پا به عرصه‌ی مبارزه می‌گذارد و به جلب و جذب زنان افغانستان به صحنه‌ی مبارزه همت می‌گمارد.
بنابراین، بزرگ‌ترین درسی که از مبارزات این بانوی مبارز می‌توان گرفت همانا این اصل گران‌بها است که شرکت فعال زنان آگاه و مبارز افغانستان در مبارزات حق‌طلبانه‌ی زنان، تنها شرط پیروزی احقاق حقوق حقه‌ی زنان افغانستان است.
اما از آن جائی که این قانون‌مندی بر تمام عرصه‌های مبارزات اجتماعی نیز حاکم است، به راحتی می‌توان این نتیجه را هم گرفت که رهائی خلق محروم وستم‌دیده‌ی افغانستان نیز فقط و فقط به دست خلق افغانستان امکان‌پذیر است و نه حضور نیروهای خارجی و نه کمک نیروهای خارجی.
در خاتمه باید بگویم که دوکتور اناهیتا راتب‌زاد برای همیشه در قلب ما زنده است و نام پرافتخارش در تاریخ کشور ما و خصوصن در تاریخ جنبش زنان افغانستان جاودانه خواهد درخشید.
تشکر از توجه شما.
دوکتور فهیمه پوپل
آرنهم (هالند)، 29 نومبر 2014
منابع مورد استفاده:
- پرچم (ناشر اندیشه‌های دموکراتیک خلق افغانستان). کابل (افغانستان): از 14 مارچ 1968 تا 22 اپریل 1970.
- پرشور، جلیل. دوکتور اناهیتا راتب‌زاد. سایت روشنایی، 8 مارچ 2007.
- پنجشيری، دستگیر. ظهور و زوال حزب دموکراتیک خلق افغانستان. پشاور (پاکستان): کتاب‌فروشی فضل، اول جنوری 1999.
- رهپوطرزی، صدیق. در مرگ داکتر اناهیتا. سایت نی، سپتامبر 2014.
- زمر، خلیل‌اله. به مناسبت هشتم مارچ – روز جهانی همبسته‌گی زنان؛ نگاهی به جنبش دموکراتيک زنان در جهان و افغانستان. سایت آسمایی، هشتم مارچ 2011.
- عريف، غفار. مصاحبه‌ی اختصاصی با رفيق دکتور اناهيتا راتب‌زاد. سایت سپیده‌دم، 15 دسامبر 2011.
- غبار، میر غلام‌محمد. افغانستان درمسير تاريخ. تهران (ایران): انتشارات جمهوری، 1374. چاپ ششم.
