افشای دسیسۀ پهپادهای ایرانی
شربت‌الله صادق‌اف، تحلیلگر مرکز مطالعات نظامی-سیاسی، پژوهشکدۀ دولتی روابط بین‌الملل مسکو
ا. م. شیری
همکاری فنی-نظامی روسیه و ایران خالی از ابهامات، شاید، در هیچ فرآیند سیاسی نیست. علیرغم این واقعیت، دانشمندان علوم سیاسی روابط روسیه و ایران را که در مرحله کنونی توسعه‌یافته به نقطۀ اوج درک متقابل می‌خوانند، دیپلمات‌های هر دو کشور همچنان به موضع «گفتگوی انعطاف‌پذیر» پایبند هستند.
الیا ماگر، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی لبنانی نوشت امضا قرارداد توسط روسیه برای خرید ۱۰۰ فروند پهپاد شناسایی و ضربتی ایرانی، در جامعۀ بین‌المللی هیاهو به پا کرده است.
دسیسه‌ای که مدت‌ها حول این خبر می‌چرخید، بدون اینکه به نفع مقامات اوکراین تمام شود، به شکل مسالمت‌آمیز آشکار شد. رهبر اوکراین در سایۀ این رویدادها، به شدت به افزایش کمک‌های نظامی آمریکا دل بست.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجۀ ایران گفت که تهران حتی قبل از عملیان ویژۀ نظامی پهپادهای مسکو را تأمین کرده و همچنان به سیاست بی‌طرفی خود پایبند است. بنابراین، واشینگتن هیچ دلیلی برای ارسال سلاح به کی‌یف ندارد، همانطور که هیچ دلیلی برای تشدید تحریم‌ها علیه ایران وجود ندارد.
در مورد اینکه چند نوع پهپاد ایرانی به روسیه تحویل گردیده، لازم است تعدادی از آن‌ها را فرض و توصیف کنیم:
پهپادهای شاهد-۱۲۹ و شاهد-۱۹۱ از انواع مختلف هستند. پهپاد ۱۲۹ قادر به حمل بمب چند ده کیلوگرمی است و می‌تواند از یک و نیم تا دو ساعت پرواز کند. شاهد-۱۲۹ مشابه هرمس-۴۵۰ اسرائیلی و ام‌کیو-۱ پرداتور (MQ-1 Predator) آمریکایی است که ایرانی‌ها در طراحی پهپاد خود به آن‌ها توجه داشتند.
شکل بدنه را از هرمس و موتور روتاکس ۹۱۴ اتریشی را از ام‌کیو-۱ به ارث برده‌اند. شاهد-۱۲۹ نسبت به نوع ترکی بایراقدار تی‌بی (Bayraktar TB2) موجود در نیروهای مسلح اوکراین برتری دارد. شاهد- ۱۹۱ می‌تواند تا ۴۰۰ کیلوگرم مهمات حمل کند و تا ۱۴ ساعت در هوا بماند. شاهد ۱۳۶ دارای قابلیت شلیک رگباری از پرتابگر می‌باشد. بال پرندۀ شاهد ۱۷۱، به بال پهپاد آمریکایی ارکیو-۱۷۰ (RQ-170) که در سال ۲۰۱۱ توسط ایران ساقط شد، شبیه است. ابابیل-۲ نوع کوچک از پهپادهای آتش‌نشان است که برای شناسایی اهداف و ثبت نتایج حملات موشکی و توپخانه‌ای کاربرد دارد. پهپاد ابابیل-۲ قادر است از ۴۰ تا ۶۰ دقیقه پرواز کند. اما ابابیل-۳ می‌تواند به عنوان مهمات سرگردان، به عنوان یک هواپیمای بدون سرنشین هدف، در کار شناسایی و مراقبت استفاده شود. مهاجر-۶ توانایی حمل چهار مهمات هدایت‌شونده دقیق یا محموله ۱۰۰ کیلوگرمی را دارد. پهپاد کرّار می‌تواند به عنوان رهگیر دفاع هوایی، حمل موشک و بمب عمل کند. پهپاد آرش، یک پهپاد انتحاری بزرگ است که می‌تواند تا ۲۰۰۰ کیلومتر پرواز کند.
علیرغم روابط دشوار تاریخی ایران با روسیه، که خود را شریک غیرقابل اعتمادی نشان داده، رهبر ایران از شکاف عمیقی که بعد از آغاز عملیات نظامی ویژه بین روسیه و غرب باز شد، در جهت برقراری روابط راهبردی با کرملین بهره گرفت. البته، برقراری رابطۀ استراتژیک با روسیه قبل از همه، به نفع ایران است. زیرا، روسیه می‌تواند در ایران سرمایه‌گذاری کند؛ تاثیر تحریم‌های دردناک آمریکا را به حداقل برساند.
محدودیت‌ها ناشی از تحریم‌ها ارتباط ایران با ساختار مالی جهانی و توانایی آن در امور بازگانی را قطع کرد و همچنین این کشور را از درآمد مورد نیاز برای حفظ عملکرد اقتصادش محروم کرد. بهبودی روابط با مسکو می‌تواند این محدودیت‌ها را از طریق تجارت و سرمایه‌گذاری و دسترسی به تجهیزات نظامی روسیه جبران کند.
تهران اعتقاد دارد که هر چه شکاف بین روسیه و غرب بیشتر شود، فرصت بیشتر برای ایران ایجاد می‌شود و این می‌تواند به ایران کمک کند تا روابط تجاری خود را با سایر کشورها توسعه دهد. طبیعتاً، ایران نمی‌تواند از این فرصت چشم‌پوشی کند.
تاکنون نشانه‌های کمی وجود دارد که نشان دهد مسکو تهران را به عنوان یک شریک دائمی در نظر می‌گیرد. روابط در حال حاضر تا حد زیادی به پیشرفت عملیات نظامی ویژه و روند احیای توافق ۲۰۱۵ در مورد برنامۀ هسته‌ای ایران بستگی دارد. با این حال، ابراهیم رئیسی چاره‌ای جز شرط‌بندی روی مسکو ندارد.
پیشرفته‌ترین جنگنده‌هایی که ایران دارد، میگ ۲۹ است که از اتحاد شوروی خریداری کرده است و این بدان معناست که حتی بهترین هواپیماهای نظامی تهران چند دهه قدمت دارند. ایران اکنون به دنبال خرید هواپیماهای پیشرفته مانند سو-۳۴ است. اما اینکه آیا روسیه آن‌ها را به ایران خواهد فروخت یا خیر، معلوم نیست. همه چیز به این بستگی دارد که آیا تهران برای جبران خصومتی که تهران نسبت به اتحاد شوروی نشان می‌داد، آمادۀ دوستی پایدار با روسیه است یا خیر. درست است که فقط با رهایی از دشمنی می‌توان آزاد شد. این دقیقاً همان چیزی است که ایران در روابط معاصر اقتصادی بین‌المللی فاقد آن است.
ولادیمیر پوتین جزو آن دسته از سیاستمدارانی نیست که به سادگی خیانت رفقای خود را در حلقۀ سیاسی می‌بخشند. با این حال، همیشه فرصتی برای اصلاح و بازنگری اشتباهات گذشته به نفع آیندۀ با ثبات وجود دارد. رهبر روسیه خیلی خوب درک میکند که انسان‌ها ویژگی حیرت‌انگیزی دارند. آن‌ها می‌توانند خود را به درستی و شرافت اعمال و افکار خود که در حقیقت خودخواهانه، غیرصادقانه و پست است، متقاعد کنند. بنابراین، گفت‌وگو با ایران مرحله به مرحله پیش می‌رود و در شرایط مساعد به سطح اعتماد «مشارکت برابر» خواهد رسید. در این میان دو واقعیت انکارناپذیر و سرد وجود دارد:
یک- ایران به امضای یک قرارداد بلندمدت با روسیه، مشابه آنچه که در سال ۲۰۲۱ با چین امضا کرد، علاقه‌مند است.
دو- قطعات پهپادهای ایرانی پیدا شده درمنطقۀ عملیات نظامی ویژه به ما اجازه می‌دهد چنین شرایطی را با قطعیت تفسیر کنیم که مسکو از فرصت‌های بیشتری برای گفتگو با تهران برخوردار است.
پی‌نوشت: با وجود تحلیل و بررسی بالا، شاهد تعمیق روابط استراتژیک روسیه و ایران هستیم. از جمله، ورود غول گازی جهان- گازپروم روسیه به صنایع گاز ایران، تصمیم به ساخت راه‌آهن بین رشت- آستارا برای تکمیل کریدور شمال- جنوب توسط شرکت ملی راه‌آهن روسیه و همچنین نوسازی خطوط ریلی کشور بواسطۀ این شرکت، همکاری نظامی-فنی، تصمیم به تولید مشترک هلی‌کوپتر، گسترش مناسبات بازرگانی، همکاری بین بانکی، تلاش‌های مشترک دامنه‌دار برای ایجاد و تحکیم نظم نوین جهانی و همه و همه، از گسترش و تعمیق روابط ایران و روسیه گواهی می‌دهند. به این ترتیب، گمان نمی‌رود مناسبات راهبردی بین دوکشور بعد از این دچار اختلال شود [مترجم].
منبع: پژوهشکدۀ دولتی روابط بین‌الملل مسکو
۱۶ اسفند- حوت ۱۴۰۱
