صحنه‌پردازی در آستانۀ پلنوم سوم کمیتۀ مرکزی حزب کمونیست چین
یوری تاواروفسکی (YURI TAVROVSKY)
ا. م. شیری
«سوسیالیسم با ویژگی‌های چینی» نتایج موفقیت‌آمیز خود را به نمایش می‌گذارد
سومین پلنوم بیستمین کمیتۀ مرکزی حزب کمونیست چین (سومین پلنوم پس از بیستمین کنگرۀ حزب کمونیست چین، که در اکتبر ٢٠٢٢ برگزار شد)، ١۵ ژوئیه در پکن برگزار می‌شود. انتظار می‌رود تصمیمات مهم اقتصادی اتخاذ شود. روزنامۀ حزبی «گلوبال تایمز» معطوف به سمت مسائل خارجی، در آستانۀ پلنوم مطلب مفصل حاوی ایدۀ کلی نتایج احتمالی پلنوم حزب را منتشر کرد.
این روزنامه با تأکید بر مقیاس پلنوم پیش رو، آن را با دو رویداد مهم دهه‌های گذشته- سومین پلنوم کمیتۀ مرکزی در سال ١٩٧٨ که به دنگ شیائوپینگ اختیار داد تا «سیاست اصلاحات و گشایش» خود را اجرا کند و پلنوم سوم کمیتۀ مرکزی در سال ٢٠١٣ که اولویت اقتصاد بازار را تأئید کرد، همتراز می‌داند. این روزنامه خاطرنشان می‌سازد پلنومی که تحت رهبری شی جین‌پینگ برگزار شد، دورۀ تعمیق همه‌جانبۀ اصلاحات را آغاز کرد. چین با وجود چالش‌های داخلی و خارجی، شاهد دستاوردهای اجتماعی و اقتصادی عظیمی بود و به پیشگام و خالق صلح و توسعه در جهان و همچنین، به نیروی یک محرکه در شکل‌گیری ساختار حکمرانی جهانی عادلانه‌تر و مؤثرتر تبدیل گردید».
گلوبال تایمز تأکید می‌کند: در حالی که رشد اقتصادی چین در سال ٢٠١٢ برابر با ۵٣.٩ تریلیون یوان بود، در نتیجۀ رشد تاریخی اقتصاد کشور، تولید ناخالص داخلی چین در سال ٢٠٢٣ به ١٢۶ تریلیون یوان رسید. چندین سال است، که چین حدود ٣٠ درصد از رشد تولید ناخالص داخلی جهانی را تأمین می‌کند.
نقش تعیین‌کنندۀ بازار
مقالۀ گلوبال تایمز شامل دو بخش است که احتمالاً حوزه‌های اصلی بحث قبل از جلسۀ عمومی و تصمیمات مورد انتظار را منعکس می‌کند. بخش اول، اهمیت سیاست اتخاذ شده مبنی بر اولویت بازار در همان ابتدای «دوران جدید» یعنی رهبری شی جین‌پینگ را مورد تأکید قرار می‌دهد. نظام اقتصادی و سیاسی جمهوری خلق چین «سوسیالیسم با ویژگی‌های چینی» نامیده می‌شود. نظام چین توسعۀ موازی بخش‌های سرمایه‌داری بازار و سوسیالیستی برنامه‌ریزی‌شده تحت کنترل حزب کمونیست و دسترسی به منابع مالی و منابع را تنظیم می‌کند و به نفع کل کشور برنامۀ بلندمدت تنظیم می‌نماید.
این روزنامه اشاره می‌کند که در پلنوم سوم در سال ٢٠١٣، در مورد «نقش تعیین‌کنندۀ بازار در توزیع منابع» تصمیم گرفته شد. و اضافه می‌کند: به لطف اجرای اصلاحات مناسب، اقتصاد به سمت توسعه باکیفیت پیشرفته و به سمت ایجاد یک مدل توسعۀ جدید پیش می‌رود. این موفقیت، علیرغم فشار ناشی از عواملی مانند اثرات مداوم کووید-١٩، افزایش حمایت‌گرایی و فشار غرب، و همچنین خطرات مرتبط با بخش املاک و مسائل بدهی دولت‌های محلی، محقق می‌شود».
علیرغم همۀ این‌ها، در بازۀ زمانی ٢٠١٢ تا ٢٠١٣، سهم ارزش افزودۀ محصولات با فناوری پیشرفته در کل ارزش افزودۀ صنایع بزرگ از ٩.۴ درصد به ١۵.٧ درصد افزایش یافت. سهم تولید تجهیزات صنعتی از ٢٨ درصد به ٣٣.۶ درصد افزایش یافت. سهم ارزش افزودۀ بخش خدمات از ۴۵.۵ درصد در سال ٢٠١٢ به ۵۴.۶ درصد تولید ناخالص داخلی در سال ٢٠٢٣ افزایش یافت.
به لطف استراتژی اقتصادی منسجم حزب کمونیست چین، اقتصاد ملی کشور تقریباً دو برابر سایر کشورهای توسعه یافتۀ جهان رشد کرد. این استراتژی انتقال به دورۀ بهبود ساختار اقتصادی را تضمین کرد، امکان تطبیق فناوری‌های جدید را فراهم آورد و مدل تولید را به تدریج از خط مونتاژ سنتی به استفاده از محاسبات واقعی تغییر داد. این روزنامه با استناد به کائو هپینگ، محقق دانشگاه پکن، چین را که در حال حاضر ۴۴ درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد، «پیشرو جهانی در زیرساخت‌های دیجیتالی» ارزیابی می‌کند. چین در زمینۀ مانند نصب مراکز پایۀ جی-۵، به مراتب از آمریکا و سایر کشورهای توسعه یافته پیشی گرفته است. در ۵ سال آینده، سهم اقتصاد رقومی در تولید ناخالص داخلی از ۵٠ درصد فراتر خواهد رفت.
کاربست فناوری‌های دیجیتال بدون افزایش مستمر هزینه‌های علمی و تحقیقات کاربردی امکان‌پذیر نخواهد بود. تنها در سال ٢٠٢٣، ٣٣٣ تریلیون یوان، یعنی ٢.۶۴ درصد از تولید ناخالص داخلی به این اهداف اختصاص یافت. این رقم در آغاز راه در سال ٢٠١٢، ١.٩١ درصد بود.
جای تعجب نیست که چین طی سال‌ها در شاخص جهانی نوآوری از رتبۀ ٣۴ به رتبۀ ١٢ ارتقاء یافته است. سرمایه‌گذاری‌های هنگفت در علم و تحقیقات کاربردی به چین این امکان را داده است که تقریباً به صورت برابر با اقتصادهای توسعه یافته از جمله آمریکا رقابت کند.
افزایش درجۀ گشایش
دومین «جهت حملۀ اصلی»، تداوم و گسترش «گشایش» است که از زمان دنگ شیائوپینگ به معنای تعامل با دنیای خارج، مشارکت در زنجیره‌های تولید و تجارت جهانی بوده است. «گلوبال تایمز» خاطرنشان می‌کند: «ظرف ١٠ سال گذشته، چین در حال ایجاد یک نظام جدید اقتصاد باز بوده است که به سهم خود اصلاحات عمیق داخلی را تسریع نموده، عقلانیت و روش‌های چینی را به اقتصاد جهانی وارد کرده است.
چین برای گسترش نقش اقتصادی خود در جهان با افزایش موانع تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای کشورهای غربی به رهبری آمریکا که از سال ٢٠١٨ یک جنگ تجاری واقعی به راه انداخته‌اند، مقابله می‌کند. به نوشتۀ این روزنامۀ چینی، در میان اقدامات متقابل پکن، نقش اصلی تعامل با کشورهایی است که در ابتکار «یک کمربند و یک جاده» مشارکت دارند. از آغاز سال جاری، ٢٣٠ موافقتنامه با ١۵٠ کشور و ٣٠ سازمان بین‌المللی در حال اجراست. علاوه بر این، با ٢٩ کشور قراردادهای تجارت آزاد امضاء شده است. مشارکت اقتصادی جامع منطقه‌ای در زمینۀ تجارت آزاد با ١٠ کشور آسه‌آن و همچنین استرالیا، هند، نیوزیلند، کره جنوبی و ژاپن به طور کامل اجرایی شده است. مذاکرات برای پیوستن چین به شراکت ترانس پاسیفیک نیز در حال انجام است.
شی جین‌پینگ در ژوئیۀ ٢٠٢٣ در جلسۀ کمیسیون مرکزی کمیتۀ ارتقای جامع اصلاحات این دستورالعمل را ارائه کرد: «ایجاد یک نظم جدید اقتصاد باز در سطح بالاتر، یک ابزار استراتژیک برای ترویج اصلاحات و توسعه از طریق گشایش فضای باز امکان‌پذیر است». این روزنامه از جمله اقدامات مشخصی که اخیراً در زمینۀ «گشایش» به عمل آمده، به لغو محدودیت‌های مالکیت برای شرکت‌های خارجی، سرمایه‌گذاری و بیمه اشاره می‌کند. در آغاز سال جاری، ٢۴ بانک جزو ساختار جهانی بانک‌های مهم، مؤسسات مالی خود را در بازار چین سر و سامان داده‌اند. علاوه بر این، ادارۀ تنظیم مقررات مالی چین گزارش داد که بیش از نیمی از بزرگترین شرکت‌های بیمۀ جهان در چین نمایندگی دارند.
اخیراً، شرکت آمریکایی پپسی کولا به ساخت یک کارخانه در شیان (استان شانشی) به ارزش ١.٣میلیارد یوان (١٧٩ میلیون دلار) از صفر شروع کرد. شرکت داروسازی «نوارتیس» سوئیسی نیز با هزینۀ ۶٠٠ میلیون یوان به ساخت کارخانۀ دوم شروع کرده است.
در جمع‌بندی مقاله، نویسندگان آن «با وجود چالش‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت، از جمله روند مخالفت با جهانی‌سازی که توسط برخی کشورهای غربی ترویج می‌شود، و همچنین جمعیت پیر و تقاضای ضعیف، به اقتصاد چین اعتماد کامل دارند». انتظار می‌رود که «سومین پلنوم آتی کمیتۀ مرکزی حزب کمونیست چین بر اصلاحات جامع، ساختاری و عمیق تمرکز کند. تصمیمات پلنوم نقطۀ عطف دیگری در مسیر اصلاحات و گشایش خواهد بود.
نقطه عطف‌های جدید به جای موارد قدیمی؟
روزنامۀ حزبی در این مقاله که برای دنیای خارج در نظر گرفته شده، توجهات را به عدم وجود مهمترین دستورالعمل‌های کنگرۀ بیستم حزب کمونیست چین (اکتبر ٢٠٢٢) جلب کرده است. هیچ اشاره‌ای به استراتژی «پویش جدید»، که به عنوان نمادی برای تسریع بازگشت به ارزش‌های سوسیالیستی در راهپیمایی طولانی ارتش سرخ چین در سال‌های ١٩٣۴-١٩٣۵ تلقی می‌شد، نشده است. همچنین هیچ قصدی برای ایجاد «جامعۀ رفاه عمومی» (گونگ تونگ فو یو) که باید مرحلۀ بعدی پس از دستیابی به سطح «متوسط رفاه» (xiao kang) در سال ٢٠٢١ باشد، وجود ندارد. این همان دستورالعمل کنگرۀ بیستم متضمن مبارزه با «درآمدهای بیش از حد» اقشار بالا، قراردادهای کارتل بین انحصارها، و کاهش شبکۀ مدارس پولی برای تحصیلات تکمیلی بود که مزایایی را برای کودکان خانواده‌های ثروتمند در هنگام ورود به دانشگاه ایجاد کرد.
اجرای این دستورااعمل‌ها باعث نگرانی کارآفرینان و کاهش فعالیت‌های تجاری و خروج سرمایه شد. می‌توان فرض کرد که پس از بحث‌های طولانی در رهبری، که باعث به تعویق افتادن تقریباً یک سالۀ مهمترین پلنوم اقتصادی شد، «اجماع بازار» حاصل شده است.
رهبری حزب کمونیست در مواجهه با تهدید نظامی متمادی آمریکا و سایر کشورهای ناتو و افزایش تحریم‌های اقتصادی غیرقانونی، مجبور می‌شود اجرای اهداف سوسیالیستی «پویش جدید» را موقتاً به تعویق انداخته و به بسیج حیات اقتصادی و اجتماعی ملت سرعت بخشد.
با این حال، بایسته است منتظر پایان پلنوم سوم در ١٨ ژوئیه باشیم و مطالب منتشر شدۀ آن را به طور کامل مطالعه کنیم.
مأخوذ از: بنیاد فرهنگ راهبردی
٢۵ تیر- سرطان ١۴٠٣
