روایتی از یک خبر | پیوستن فنلاند به ناتو؛ لرزه ژئوپلیتیک
اعلام تمایل مقامات فنلاند در پیوستن به سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) با واکنش‌های گسترده موافق و مخالف، با اعلام حمایت بعضی کشورها و تهدید جدی برخی دیگر از اهمیت اقدامی حکایت دارد که می‌رود تا در جغرافیای سیاسی تحول و لرزه‌ای بزرگ ایجاد کند.
مقامات فنلاند چند روز پیش در بیانیه‌ای کوتاه و چند جمله‌ای برای الحاق «بی‌درنگ» به ناتو اعلام تمایل کردند. خبری که در بحبوحه جنگ روسیه و اوکراین از تحول قریب‌الوقوع دیگری در جغرافیای سیاسی متاثر از جنگ خبر می‌دهد. این بیانیه که با حمایت ناتو، آمریکا، کانادا و برخی از کشورهای اروپایی چون آلمان، فرانسه، یونان و نروژ مواجه شد، واکنش تند کرملین را در پی داشت و فنلاند را به اتخاذ تدابیر امنیتی و کسب آمادگی دفاعی برای مقابله با پاسخ احتمالی مسکو واداشت. در تازه‌ترین اقدام رئیس جمهوری و نخست وزیر فنلاند روز گذشته(یکشنبه) در نشستی خبری درخواست رسمی کشورشان را برای پیوستن به ناتو اعلام و عنوان کردند: امروز روزی تاریخی است و دوران تازه‌ای آغاز می‌شود.
این درخواست که باید به تایید پارلمان فنلاند برسد از امروز (دوشنبه) مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. بر پایه آخرین نظرسنجی‌ها سه چهارم مردم این کشور موافق این الحاق هستند.
پیشینه خبر
فنلاند با یک هزار و ۳۰۰ کیلومتر مرز مشترک با روسیه در دوره تزاری تحت حکومت شوروی بود. این کشور در سال ۱۹۱۷ اعلام استقلال کرد اما در سال ۱۹۳۹ پس از آنکه شوروی استفاده از بخش هایی از خاک فنلاند را در مقابله با آلمان خواستار و با امتناع این کشور مواجه شد، در جریان آنچه «جنگ زمستانی» خوانده می‌شود، مورد تهاجم شوروی قرار گرفت. این جنگ تا مارس سال ۱۹۴۰ و امضای توافقنامه مسکو که بر اساس آن بخشی از خاک فنلاند به شوروی واگذار شد، ادامه یافت.
در زمان جنگ جهانی دوم، این کشور موضع بی‌طرف را اتخاذ کرد و پس از آن تا امروز در سیاست خارجی خود مسیر همکاری با شوروی و بی‌طرفی در قبال رقابت بین شرق و غرب را در پیش گرفته است. اما جنگ در اوکراین و شاید زنده شدن خاطره حمله شوروی میل روز افزونی در این کشور برای پیوستن به ناتو و پایان دادن به موضع بی‌طرف برانگیخت. موافقان پیوستن به ناتو در فنلاند پیشتر حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد جمعیت را تشکیل می‌دادند اما از زمان آغاز جنگ در اوکراین این میزان به ۷۶ درصد رسیده است.
«ساولی نینیستو» رئیس‌جمهور فنلاند، روز پنجشنبه موضع خود را در مورد ناتو اعلام کرد و اطمینان داد که تمایل کشورش برای پیوستن به این سازمان «علیه منافع کشور دیگری» نخواهد بود. در بیانیه مشترک رئیس جمهوری و نخست وزیر فنلاند، هدف از پیوستن به ناتو «تقویت امنیت کشور» و نیز «تحکیم اتحاد دفاعی» عنوان شده است.
ترکیه به عنوان عضوی از ناتو، یکی از موانع موجود بر سر راه پیوستن فنلاند و سوئد به این ائتلاف نظامی به شمار می رود و گفت وگوها اخیر مقامات آنکارا با مقامات هلسینگی و استکهلم، تاحدی راه را برای الحاق فنلاند و سوئد به ناتو هموار کرده است. ترکیه مدعی است که فنلاند و سوئد از گروه های مخالف ترکیه نظیر پ.ک.ک و نیز گروه های وابسته به فتح الله گولن شخصیت مخالف دولت آنکارا حمایت می کنند و به آنها پناه می دهند.
اهمیت موضوع
موج واکنش‌ها به خواسته فنلاند از اهمیت پایان یافتن دهه‌ها سیاست بی‌طرفی کشوری حکایت دارد که با روسیه هم‌مرز است و حال تصمیم دارد به سازمانی بپیوندد که نگرانی اصلی امنیتی مسکو محسوب می‌شود.
«ینس استولتنبرگ» دبیرکل ناتو با استقبال از تمایل فنلاند در بیانیه ای اطمینان داد که درخواست رسمی این کشور به محض وصول مورد استقبال گرم سازمانش قرار می گیرد و روند الحاق بدون مشکل و سریع به جریان می افتد.
«اولاف شولتس» صدراعظم آلمان و «امانوئل مکرون» رئیس جمهوری فرانسه نیز حمایت کامل خود را از تصمیم فنلاند اعلام کردند. «جو بایدن» رئیس جمهوری آمریکا نیز در گفت‌وگو با رهبران فنلاند و سوئد که آن هم تصمیم مشابهی گرفته، از سیاست درهای باز ناتو حمایت کرد.
در همین حال کرملین تصمیم فنلاند را «اشتباه»ی خواند که «قطع به یقین» روسیه را تهدید می‌کند. در بیانیه کرملین آمده است: چنین تغییری در جهت گیری سیاسی می‌تواند تأثیر منفی بر روابط روسیه و فنلاند که طی سال‌ها با روحیه مثبت همجواری و همکاری توسعه یافته است، داشته باشد.
در حالی که «دیمتری پسکوف» سخنگوی کرملین اعلام کرد «توسعه ناتو و نزدیک شدن آن به مرزهای روسیه، جهان و قاره ما را امن‌تر و باثبات‌تر نمی‌کند»، «سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه گفت: تحقق عضویت فنلاند، مسکو را به اتخاذ تدابیر متقابل نظامی-فنی و سایر اقدامات برای پایان دادن به تهدیدات علیه امنیت ملی خود وامی‌دارد.
همین امر نگرانی‌ها را از واکنش احتمالی روسیه افزایش داده است. ساکنان فنلاند در مناطق هم مرز با روسیه در پی انتشار واکنش مسکو برای خرید مایحتاج روزانه هجوم برده و برای ورود به پناهگاه‌هایی که برای جنگ احتمالی با مسکو در نظر گرفته شده، آماده شدند. به باور ناظران چنانچه «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه تصمیم به برداشتن گام های تلافی جویانه نظامی داشته باشد ، فنلاند با بیش از ۵۴ هزار پناهگاه آمادگی اسکان چهار میلیون و ۴۰۰ هزار نفر را دارد ضمن آنکه بیش از پنج هزار و ۵۰۰ پناهگاه تنها در هلسینکی پایتخت این کشور قرار دارد.
در راستای پاسخ گفتن به همین دست نگرانی‌ها و احتمال اقدام نظامی روسیه علیه فنلاند پیش از رسمی شدن الحاق به ناتو، انگلیس با امضای توافقنامه همکاری‌های دفاعی و امنیتی با فنلاند عملا اعلام کرد در صورتی که این کشور مورد حمله قرار بگیرد، لندن متناسب با درخواست کمک این کشور در مساله مداخله خواهد کرد. همچنین مجلس سنای آمریکا با دو سوم کل آرا از پیوستن فنلاند به ناتو حمایت کرد.
ارزیابی
روزنامه فرانسوی «لزاِکو» به نقل از «میکائیل ویگل»، محقق مؤسسه امور بین الملل فنلاند نوشت: این کشور همیشه به حفظ روابط خوب خود با روسیه و منافع امنیتی آن توجه کرده است. بنابراین ادغام در ناتو نشان دهنده یک تغییر تاریخی است که لزوماً تنش ایجاد می کند اما در عمل هم یک گام بزرگ رو به جلو نیست، زیرا فنلاند مدتهاست که با ناتو همکاری می‌کند.
سرهنگ «اولیویه باونچف» رئیس سابق ستاد نیروی بین المللی ناتو در مصاحبه با شبکه خبری «ب. اف. ام» فرانسه، گفت: تصمیم فنلاند سونامی در جغرافیای سیاسی به راه خواهد انداخت؛ یک سونامی واقعی ژئوپلیتیک که درست بر خلاف انتظارات پوتین است. نام فنلاند در مطالعات بین المللی، مثالی برای بی‌طرفی تاریخی یک کشور میان دو بلوک شرق و غرب بود.
«فرانسوآ هیسبورگ» مشاور ویژه موسسه مطالعات بین‌المللی راهبردی نیز به روزنامه محلی «فرانس اوئست» گفت: نمی توان تاثیر تصمیم فنلاند را با وجود یک هزار و ۳۴۰ کیلومتر مرز مشترک با روسیه انکار کرد. این اقدام تحولی در جغرافیای سیاسی به وجود خواهد آورد.
وی همچنین عنوان کرد: اگر فنلاند بتواند بر روی بند ۴۲.۷ پیمان نامه ناتو در مورد کمک متقابل معاهدات اروپایی حساب کند، اروپا را ذینفع تصمیم خود کرده است. چرا که ۲۷ عضو اتحادیه اروپا می‌دانند در برابر ناتو از جایگاه آمریکا برخوردار نیستند.
«ژان سیلوستر مونگرنیه» محقق موسسه «توماس مور» به رادیو «فرانس اینفو» گفت: تفاوت بزرگ ناتو با اتحادیه اروپا حضور عضوی چون آمریکاست. ایالات متحده با وزن و قدرت خود می تواند تضمین‌های امنیتی بسیار قوی‌تری نسبت به کشورهای اتحادیه اروپا ارائه دهد.
«املی زیما» کارشناس مسائل بین‌الملل این سوال را مطرح می‌کند که آیا ناتو در صورت عضویت فنلاند نیروهای خود را همانند کشورهای حوزه دریای بالتیک، در این کشور مستقر خواهد کرد یا نه.
فنلاند در تصمیم تاریخی خود برای پایان دادن به بی‌طرفی سیاسی تنها نیست و سوئد نیز درخواست مشابهی برای پیوستن به ناتو سخن می‌گوید؛ تصمیمی که می‌تواند به ۲۰۰ سال بی‌طرفی این کشور پایان دهد. این در حالی است که به گفته ژنرال « ژروم پلیستراندی» سردبیر نشریه دفاع ملی فرانسه، این دو کشور بی‌طرف ارتش‌های قدرتمندی نسبت به جمعیت خود دارند و از قابلیت همکاری بالایی با نیروهای ناتو نیز برخوردارند.
به نظر می‌رسد این چرخش تاریخی در سیاست‌های خارجی دو کشور می‌تواند معادلات فعلی جغرافیای سیاسی را تغییر داده و توازن قوایی را که پیشتر به واسطه احساس خطر روسیه از قدرت گرفتن و توسعه ناتو برهم خورده بود باز هم دچار تحول و تغییر کند.
