ادبیات ، – غیرسیاسی ها بیوگرافی ندارند .
Theodor Fontane 1819 – 1898
نصرت شاد
تئودور فونتان ، شاعر منتقد تئاتر و رمان نویس آلمانی بین سالهای 1898- 1819 زندگی نمود . اجداد او از هوگنوتنهای کالوینیستی مسیحی بودند که از فرانسه به آلمان در زمان دولت پروس پناهنده شده بودند . او خالق مقاله و نوول و داستان بلند نیز است .
فونتان در سن 30 سالگی شغل پدری داروسازی را کنار گذاشت و ژورنالیست ، گزارشگر جنگی و سرانجام منتقد تئاتر شد . بعد از نوشتن چندین سفرنامه پیرامون استان و ولاییت محل تولدش ، در سن 60 سالگی نخستین رمان خودرا نوشت .در آغاز مشهوریت او به سبب اشعار و ترانه ها و سفرنامه هایش بود .
فونتان در لباس منتقد تئاتر در آغاز مشوق مکتب ادبی ناتورالیسم و مطالعه آثار ایبسن بود . او شاهد تیزبین جامعه و دولت رو بزوال پروس در نیمه دوم قرن 19 شد و در کنار کلر یکی از رمان نویسانی است که روی رمان مدرن اروپایی اثر مهمی گذاشت . امروزه اشاره میشود که آثاراو جزو مهمترین آثار رئالیسم انتقادی قرن 19 در آلمان هستند چون آنان اغلب در سطح و کیفیت ادبیات جهانی میباشند . گروه دیگری فونتان را مهمترین نماینده رئالیسم بورژوایی بشمار می آورند . او فرم مدرن رمان اجتماعی را وارد ادبیات آلمان نمود .
آثار فونتان اوج و نقطه عطف مکتب ادبی واقعگرایی هستند . او یکی از پایه گذاران رمان اجتماعی در آلمان است . مارسل رایش میگفت رمان نتیجه همدردی با انسان است . فونتان در آثارش زوال و سقوط تدریجی اشرافیت آلمان و رشد بورژوازی جدید را نشان میدهد . او اشارات مهمی به اخلاق غیرانسانی طبقه حاکم در آلمان میکند و با کمک طنز و نقد ، بورژوازی نوپا را در آغاز رشدش نشان میدهد . او با زبانی شفاف و گاهی عامیانه و شفاهی روابط اجتماعی زمان خود را مطرح میکند ، در حالیکه زندگی مردم فقیر را نیز فراموش نمی نماید . قهرمانانش اغلب زنان و بیماران و ضعفا هستند او آینه ای در مقابل میلیتاریسم دولت پروس قرار میدهد .
فونتان با کمک رمان مدرن نشان داد که آن میتواند همچون یک سند تاریخی در یک جامعه باشد . او بورژوازی مالی زمان بیسمارک را با طنز و شوخی و روشنفکری خاص خود معرفی میکند . فونتان در جنکهای 1870 ، 1866 ، و 1864 میلادی در آلمان گزارشگر جنگی بود . یکی از موضوعات مورد انتقاد رمانهای او جنجالهای خانوادگی و زناشویی در میان طبقات و اقشار مرفه آلمان آنزمان است که با دوئل های عشقی مردها روی زنان به پایان میرسد . در این جامعه شدیدا طبقاتی قدرت افسران ارتش گاهی بیشتر از نمایندگان طبقات اشراف و بورژوا است .
فونتان در پاره ای از آثارش درگیری اشراف با قهرمانان زحمتکشان را نشان میدهد . او متوجه حضور ارزشهای اخلاقی بورژوازی کلان و اشراف و امیران ارتش و مردم معمولی شد . در بعضی از رمانهای تاریخی او که به سبک والتر اسکات نوشته شده اند ، او گزارش جنگ آزادی بخش آلمان علیه ناپلئون را نشان میدهد و میگفت یک اثر ادبی نباید موجب مجروح کردن اخلاق عمومی گردد . در نظر فونتان معیارهای مختلفی برای نشان دادن روابط انسانی در یک جامعه وجود دارد و یکی از آنان قضاوت و عکس العمل در باره عشق است .
غیر از مقاله نویسی فونتان استاد ژانر نامه نویسی نیز است . او در سفرنامه هایش به توصیف استادانه مناظر طبیعی شرق آلمان آنزمان میپردازد و پیرامون مسئولیت ادبی اش میگفت برای من آزادی قناری مهم است و برای دیگران ارتقاء سطح حقوق .
فونتان در طول عمرش نویسنده ای پرکار و متنوع بود . تنها از او بیش از 20 زمان و داستان بلند و نوول اجتماعی بجا مانده . در کتاب اتوبیوگرافی ” سالهای کودکی ام ” او زوال اشرافیت و روی کار آمدن صنف و قشر چهارم را پیش بینی میکند .
در آلمان نویسندگان مهمی مانند توماس مان و گرالد هاپتمن و لنس و مارتین والسر تحت تعثیر او قرار گرفتند . مجموعه آثار او در سال 1970 در 39 جلد منتشر شد . برای فونتان شرح ادبی برلین همانقدر مهم بود که شهر پاریس برای بالزاک و شهر لندن برای دیکنز . او میگفت از هر چیزی که مانع مدرنیته شود متنفرم .
در نوشتن رمان تاریخی فونتان زیر تعثیر والتر اسکات و پرسی بود . او در زمان شغل روزنامه نگاری حدود 7 سال در انگلیس زندگی نمود و علاقه خاصی به این کشور داشت . اوج داستان سرایی فونتان را میتوان در رمان مشهور ” افی بریز ” او دید .
از جمله دیگر آثار فونتان – اشتباهات و گمراهیها ، قبل از توفان ، زیر درخت گلابی ، غیرقابل جبران بودن ، مردان و قهرمانان ، روزاموند زیبا ، خانم جنی ترایبل ، اشتشلین ، لادول ، پوگنبول ، اشتینه ، شاخ فون وتنف ، ماتیلده ، و گرت ملینده هستند . در آلمان جایزه ادبی مهمی بنام او وجود دارد با عنوان ” جایزه هنر و ادبیات ” .
عنوان مقاله فوق اشاره ای است به بیوگرافی فونتان چون نتوانستم مطالب جالب تر از بالا در باره او بیابم .