درنگی بر وضعيت زنان افغانستان و مبارزه دادخواهانه آنها
در بيست و پنحم جولای، در شهر هامبورگ نشستی با اشتراک شماری از فعالان زن از گشورهای مختلف اروپايی برگزار شد. اين نشست ساعت ٣ بعد از ظهر آغار گرديد و در آن سه نسل از فعالان زنان، با تجربه‌‌ها و گذشته‌های متفاوت اشتراک کرده بودند.
محور اساسی اين نشست را گفتمان ميان زنان افغانستان در بيرون و داخل کشور پيرامون “وضعيت زنان در کشور و اولويت های مبارزه آنان” ميساخت. از زمره آنان درباره دستاآوردهای زنان، چالش های فراروی پیشرفت آنان، رشد بنيادگرايی و تروریسم، سهم زنان در حکومتداری و قانونگذاری در افغانستان بحث نمودند.
آنان به اضافه بر نقد و بررسی زايش روند نوينی، روند عصيان و اعتراض در شعر زنان افغانستان با حضور پررنگ شاعر زنان کشور در مهاجرت گوش فراه دادند.
برگذارکنندگان اين گردهمآيی زنان به اين انديشه بودند تا در اين نشست زنان درباره برداشتها، کارکرد ها و اندوخته های تجربی شان از داخل و بيرون کشور با هم به بحث و گفتمان بپردازند. حضور گروه بزرگی از فعالان زن در بيرون و هم در داخل کشور ممکن ميسازد که اين زنان در یک تقسیم کار هماهنگ و با تکیه بر تجاربی که از سال‌های فعالیت خويش در فضاهای متفاوت به دست آورده‌اند، باهم به گفتگو وهمکاری بپردازند.
در آغاز اميلیا اسپارتک از برگذارکنندگان نشست هامبورگ، درصحبت اش در اشاره به اصل گفتمان زنان گفت: ” گفتمان زنان همچون گفتمان دولت سازی، دموکراسی، آزادی، عدالت اجتماعی یکی از مسایل مفهومی و ارزشی ماست که هنوز برون از حوزه نفوذ تفکر حاکم مردانه عام نشده است…. ” سپس وی برنامه ی نشست را معرفی کرد و نشست را تا پايان گردانندگی نمود.
در ادامه آن، نجیبه هوتکی يکی ديگر از برگذارکنندگان اين نشست، ضمن خوش آمدگفتن به اشتراک کنندگان گفت که ما در اينجا گرد آمديم: ” تا از رهکارها و کارکرد های فعالان حقوق مدنی و بشری زنان که در افغانستان به پيکار ميپردازند، آگاه شويم و فرياد آنان را که فرياد يک تاريخ است، بلندتر سازيم و با رزم آنها در برابر ناهنجاری ها در کشور اعلام همبستگی کنيم.”
سپس جميله پلوشه صحبت کرد و از جمله گفت: “ما برگزارکنندگان اين نشست در جريان ديدارهای مقدماتی خود به اين انديشه شديم که براه انداختن هر چه گسترده تر گفتمان ميان فعالان حقوق زن در داخل و خارج کشور بدون ترديد يک نياز است. اما پرسش اين بود که چگونه میتوانيم فضايی را به وجود بياوريم که اين گفتمان سازنده تر و همکاریهای مشترک سودمندتر، داد و بستان ميان فعالان زنان متنوعتر و غنیتر شود. ما برگزاری نشست کنونی را يکی از اشکال از اين دست گفتگوها در راستای هدف های بالا میدانيم.” او در اشاره به وضع در کشور گفت: “به رغم حضور سنگين نيروهای خارجی در افغانستان و ادعای مصرف ملياردها دالر، وضعيت زنان کمکان بد، دشوار و پيچيده است. زنان کشور با فقر، بيکاری، عقبمانی، خشونت و تبعيض دست و پنجه نرم میکنند. مشارکت شماری آنها در مديريت تعداد معدودی از نهادها، اداره های حکومتی و شورا بيشتر نمادين است و وضعيت اکثريت زنان کشور را بازتاب نمیدهد.”
بخش نخست، گفتگو پيرامون “وضعيت زنان در کشور و اولويت های مبارزه ی دادخواهانه ی آنان“، به گردانندگی بانو نادیه فضل ژورنالیست و شاعر با دوکتور عالمه فعال مدنی و حقوق بشری زنان که با یک سفر ویژه برای شرکت در این گفتمان از افغانستان به شهر هامبورگ آمده بود، آغاز شد. قبل بر آغاز اين بخش بانوگلالی حبيب ژورناليست و فعال حقوق زنان و گرداننده پيشين نشريه دنيای زن، درباره زندگی و کارکردهای دوکتور عالمه صحبت نمود. وی نقش دوکتور عالمه را در ايجاد نهاد های مانند کميته مشارکت سياسی زنان، کمپاين 50 درصد و ده‌ها پروژه در مرکز و ولايات افغانستان برای بهبود زندگی، کار و آموزش و قانونگذاری به نفع زنان، برجسته خواند.
دوکتور عالمه از جمله گفت : “طالبانی شدن قوانین کشور خطرناکتر از موجودیت و حضور طالبان است. ما با تمام نیروی خویش تلاش میکنیم تا نه تنها بخش های حذف شده و محدود شده ی قوانین را به سود زنان احیا کنیم و برگردانیم، بل برای آن تلاش نمايم که این قوانین هرچه بیشتر تامین کننده ی شرایط مساعد برای اشتراک گسترده ی زنان در زندگی سیاسی و اجتماعی کشور باشد.” او تاکید کرد : ” ما هیچ لحظه ی را برای گذراندن قانون منع خشونت در برابر زنان از پارلمان افغانستان از دست نخواهیم داد.” وی در رابطه با وضعيت زنان و نقش فعالان مدنی و حقوق بشری زنان در داخل کشور روشنايی انداخت.
شماری از زنان و مردان در گفتمان پيرامون وضعيت زنان افغانستان فعالانه شرکت کردند، نظرات و انديشه‌های خود را دقيقن از زاويه ديد و منافع زنان مطرح کردند. از آن شمار مينا يوسفی يکتن از سازماندهندگان اين نشست، عدم تشکل و انسجام نهادهای مستقل و مردمی از میان زنان را یک کمبود بزرگ خوانده و تاکید کرد که بیشتر نهادهایی که در سال های اخیر برای زنان کار کرده اند، ارگان ها و نهادهای دولتی و نیمه دولتی بوده اند که شرایط زنان را بیشتر مطابق با اهداف دولت تنظیم کرده اند. نبود سازمانهای مستقل زنان که در جایگاه اپوزیسیون و تشکیلات زنانه ای که از میان توده زنان بلند شده باشند، یکی از کمبود های اساسی است.
داکتر عالمه به پرسش های بانو ناديه فضل و ساير زنان و مردان صميمانه پاسخ گفت و در رابطه با شماری مسايل به توضيح پرداخت، وضعيت زنان افغانستان را به تصوير کشيد. وی از دشواری‌ها و از دست آورد ها يادآوری کرد.
داکتر عالمه در پاسخ به پرسش نادیه فضل که برغم مصروفیت های فراوان و گونه گون در شرایط دشوار وطن”، انرژی تان را از کجا میگیرید؟” گفت: ” از لبخند یک زن و شادی که برای یک کمک ولو ناچیزم برای یک هموطنم کرده باشم .” این بخش با پاسخ به پرسش های شرکت کنندگان گفتمان از جانب دوکتورعالمه به پایان رسید .
ویژگی دیگر این گفتمان را در نگاه زن شاعر به زندگی و زنانگی اش میتوان دید که در بخش دوم مطرح گرديد. بخش دوم با گردانندگی بانو زهرا صور اسرافیل شاعر صمیمی و جوان براه افتاد. شاعرانِ مهمان با دیدهای گونه گون به شعر و آورده های رنگارنگ شان که بیشتر نگاه به زن، دنیای حسی و اندیشه ی او داشت، پرداختند. درنشست آن روز نه تنها حضور گرم و پر معنی اين شاعران ارجمند به نشست رنگ ديگری داده بود که همزمان به آن امکان نقد و بررسی کارشناسانه ای زهرا صور اسرافیل شاعر و منتقد ادبی نيز درباره اين گرايش نوين را، همه تحسين برانگيز يافتند.
بانو سور اصرافيل در بخشی از نقد و بررسی اش چنين گفت: “عصیان گری یکی از شاخصه های اصلی شعر زنانه در دهه های اخیر در افغانستان است که نه تنها بر ایدولوژی مرد سالارعصیان دارد که خیلی از ارزش های بنیادگرا و ایدولوژیک دینی را نیز به چالش می کشد. نگاه زن افغان در شعر بیش از انکه به دنبال ارضای مخاطب با بیان الطاف و زیبایی های زندگی باشد، بیشترزمینه ارضا شاعر برای فریاد عدالت خواهی و بیان احساساتی است که بدون سانسور های اجتماعی در بطن شعر اتفاق می افتد. زبان شاعران زن امروز کمتر به سانسور تن می دهند . و سعی می کنند همواره با پرداختن به موضوعات اجتماعی، سیاسی و حتی نوشتن از تنانگی های جنسیتیش تابو های جنستیتی را بشکند و با گذر از خطوط قرمز اجتماعی در زبان شعری زمینه تثبیت هویت خود را در ادبیات پارسی به تثبیت برساند.”
در اين بخش شاعران عزيز، طیبه سهیلا، نادیه فضل، تانیا عاکفی، انجیلا پگاهی، سهیلا حسرت نظیمی، مريم هاتف و خاتول مومند و هما اميری شعرهای خویش را که سرشار از عصيان و اعتراض زنانه بود، خواندند وخانم اسپارتک شعر زيبايی از خانم زينت نور که عنوانی اين نشست ارسال شده بود، خواندند. اشعار و نقد با استقبال صميمانه شرکت کنندگان نشست مواجه شد. با ختم بخش دوم، نشست ساعت نه شب در فضای صميمانه پايان يافت.
امیلیا اسپارتک، نجیبه هوتکی، مینا یوسفی و سیما شیر و جميله پلوشه سازماندهندگان اين نشست بودند ولی به اين گفته بايد اضافه کرد که حمایت گسترده و حضور همه ای زنان و فعالان برون کشور تاثیر با اهميتی بر شکل و محتوای کار سازماندهی این همایش گذاشت. و آمادگی عملی خانم های اندیشه ور چون نادیه فضل و زهرا صور اسرافیل برای گردانندگی بخش های برنامه، و حضور پربار بانوان شاعر و سخن پرداز بدون شک سبب شد تا رنگارنگی کیفی همایش بالا رود و حضور دوکتور عالمه فضای ارزشی اين نشست را تکميل نمود.
این همایش به گونه یی روشن يکبار دگر نيت سازماندهندگانش را که حاوی طرح زنان، اندیشه زنان و مکث روی ارزش های جهانشمول حقوق و آزادی های زنان می باشد، بيان داشت و در اخير نشست آنان يکبار ديگر فرصت دست داد تا جميله پلوشه با صراحت تاکيد نمايد که نگاه آنان در مورد زنان فراتر از قرائت ها و گرایش های تباری، زبانی، مذهبی و جنسیتی که در محیط ناسالم سیاسی کشور حاکم می باشد، قرار دارد.
اين نشست از پشتيبانی و همکاری بانوان زمان مسعودی و رويا بخشی از ” افق زنان” بهره مند گرديد.
