ساختارکنگره بازتابی از انگیزه بنیانگذاران آمریکا برای حفظ ساختار فدرالی و استقلال ایالت‌های این کشور است؛دراین میان مجلس نمایندگان نشان دهنده سهم ایالت‌ها در تصمیم گیری‌های پارلمانی براساس جمعیت و در مقابل مجلس سنا با اختصاص دو سهمیه به هر کدام از ایالت‌ها با 100 کرسی تعادل قوا را بین ایالت‌های کم جمعیت ‌تر و پر جمعیت حفظ می‌کند.
کنگره 115این کشور به روزهای پایانی خود رسیده و اکنون پس از کارزارهای انتخاباتی پرخرج، انتخابات روز گذشته میان دوره ای کنگره در50 ایالت این کشور اغاز شد ونتایج نشان می دهد که کنگره 116آمریکا درساختمان کنگره موسوم به ‘کپیتال هیل’بااکثریت دمکرات ها در مجلس نمایندگان و اکثریت جمهوریخواهان سنا آغاز به کار خواهد کرد.
آخرین نتایج انتخابات کنگره آمریکا نشان می دهد که از مجموع 435کرسی مجلس نمایندگان براساس آرای شمرده شده، تاکنون نتایج 420کرسی مشخص شده است که 221کرسی متعلق به دمکرات ها و 199 کرسی نیز به نمایندگان جمهوریخواهان تعلق دارد. به این ترتیب پیروزی دمکرات ها قطعی است.
‘نانسی پلوسی’ رهبر حزب دمکرات‌ها در مجلس نمایندگان که احتمالا به زودی باید به عنوان رئیس این مجلس سوگند یاد کند، لحظاتی پیش سخنرانی پیروزی حزب خود را اعلام کرد.
دمکرات‌ها برای کسب اکثریت در مجلس نمایندگان به پیروزی در 23 کرسی دیگر نیاز داشتند. پیش از این اعلام شده بود که جمهورخواهان توانسته اند اکثریت مجلس سنا را حفظ کنند.
بنابرنتایج اعلام شده51 کرسی مجلس سنا را نمایندگان جمهوریخواه بدست آورده اند و دمکرات ها هم 45 کرسی را تاکنون کسب کرده اند.هنوز 4 کرسی دیگر از 100 کرسی مجلس سنا باقی مانده است.
در این انتخابات، تمام 435 عضو مجلس نمایندگان آمریکا برای دوره ای دو ساله، 35 عضو مجلس سنا برای دوره ای شش ساله و ٣٦ فرماندار برای دوره ای 4ساله (به جز ایالات اورگون، ورمونت و نیوهمپشایر که فرماندار منتخب به مدت 2 سال امور اجرایی ایالت را بر عهده خواهد داشت) انتخاب می شوند.
ساختار انتخاب سناتورهای آمریکایی به گونه‌ای است که در هر دو سال یک سوم آنان تغییر می‌ کنند.
انتخابات میان دوره ای کنگره آمریکا این دوره و امسال با حضور ‘دونالد ترامپ’ در کاخ سفید و حمایت گسترده از نامزدهای حزب جمهوریخواه، رقابت متفاوتی را نسبت به دوره های گذشته تجربه کرد. فضای سیاسی آمریکا با انتخاب ترامپ به عنوان رییس جمهوری از سال 2016 به شدت متشنج و دو قطبی شده است . نیروهای سیاسی در آمریکا شاهد تقابل دمکرات ها و حتی برخی جمهوریخواهان برجسته و رسانه های جریان اصلی با ترامپ بوده اند.
با پیروزی دمکرات ها در مجلس نمایندگان آمریکا و به دست آوردن ریاست این مجلس، به نظر می رسد که فضای کنگره نیز تحت تاثیر فضای کنونی سیاسی بسیار متشنج باشد.
در مجلس نمایندگان از سال 2011 جمهوری خواهان توانسته‌اند، اختیار مجلس را در اختیار خود داشته باشند. نکته جالب اینجاست که دمکرات ها در طول سال‌های پس از جنگ جهانی دوم نزدیک به 40سال مالک بلامنازع مجلس نمایندگان بوده اند. این حاکمیت دمکرات‌ها در انتخابات میان دوره‌ای آمریکا از سال 1952 تا سال 1994 به طول انجامیده است.
نکته مهم در انتخابات امسال آن است که انتخابات مجلس نمایندگان در مبارزات انتخاباتی اهمیت زیادتری داشت چرا که مبارزه مجلس نمایندگان مبارزه ای بی امان برای تمام کرسی های آن بود، اما در مجلس سنا رقابت تنها برای 35 کرسی بود و جمهوریخواهان برای ادامه حفظ قدرت در ان تنها به 8 کرسی نیاز داشتند.
اکنون شاید پرسش اساسی برای بسیاری از ناظران سیاسی حوزه آمریکا این باشد که پیروزی دمکرات ها در مجلس نمایندگان و از دست رفتن رهبری جمهوریخواهان در کنگره چه تاثیری بر سیاست های کاخ سفید و سیاست داخلی وخارجی خواهد شد؟
در حوزه سیاست داخلی، دولت ترامپ از 2 سال گذشته تاکنون تلاش کرده تا همه آنچه اوباما و کنگره ازجمله قانون حمایت های اجتماعی موسوم به ‘اوباما کر’ بر سر آن جنگیده بود، را با یک دستور اجرایی جدید لغو کند و اکنون با قدرت گیری دوباره دمکرات ها در کنگره، فشار دمکرات ها بر دولت ترامپ برای حفظ قوانین قبلی یا جلوگیری از قوانین تازه به ویژه در حوزه های مهاجرت و زنان با وجود سکوت جمهوریخواهان خواهد بود.
دمکرات ها با کنترل مجلس نمایندگان تحقیقات گسترده ای از ترامپ و اطرافیان او را آغاز خواهند کرد. شاید پس از تشکیل کنگره جدید ما شاهد احضار افراد و دستیابی به مدارکی مانند گزارش های مالیاتی و روابط تجاری ترامپ باشیم؛ ترمزی در مسیر اجرای سیاست های ترامپ بویژه در سیاست داخلی آمریکا خواهند بود.
در حوزه سیاست خارجی که مهمترین حوزه و مناقشه آمیزترین بخش اقدامات ترامپ است، کنگره تنها نقش مشورتی دارد. در ساختار سیاسی آمریکا، رییس جمهوری از قدرت اجرایی بالایی در حوزه سیاست خارجی برخوردار است اما این به معنای فقدان ساز وکار در کنگره برای اعمال فشار و محدودسازی قدرت رییس جمهوری نیست. کنگره آمریکا و دمکرات ها می توانند از طریق برخی کمیته ها به ویژه کمیته تخصیص بودجه یا کمیته راهها و روش‌ها در مجلس نمایندگان و کمیته روابط خارجی سنا اقدامات محدودساز خود را دنبال کنند.
مجلس نمایندگان دارای 19 کمیته و سنا دارای 16 کمیته است. تقریباً کلیه طرح‌ها و لوایح قانونی پیش از بررسی در صحن مجالس نمایندگان و سنا برحسب موضوع به کمیته‌های اصلی ارجاع می‌شوند و سپس برای تصویب نهایی دراختیار کل نمایندگان قرار می‌گیرند.
اما تغییرات کنگره آمریکا می تواند در حوزه سیاست خارجی بر دو موضوع مهم روابط آمریکا و روسیه و برجام تاثیرگذار باشد.در موضوع روسیه با توجه به پیشینه فشار دمکرات ها درباره دخالت ادعایی و احتمالی روسیه در انتخابات ریاست جمهوری 2016 آمریکا، احتمال نقش آفرینی کنگره و فشار بر دولت ترامپ افزایش خواهد یافت.
در حوزه برجام، اگرچه دولت ترامپ در 18 اردیبهشت از این توافق خارج شد و دو دور تحریم های ضد ملت ایران را به مرحله اجرا گذاشت اما واقعیت این است که حداقل براساس ظرفیت‌های قانونی موجود در آمریکا، کنگره در صورت اراده هر دو شاخه آن یعنی مجلس نمایندگان آمریکا و مجلس سنا توانمندی ملزم کردن دولت برای بازگشت به برجام را دارد.
اما اساسا چنین روندی می تواند با ارائه یک طرح از سوی یکی از نمایندگان دو شاخه کنگره و تصویب آن انجام شود. البته نباید فراموش کرد که دونالد ترامپ به عنوان رییس جمهوری آمریکا حق وتوی مصوبات کنگره را دارد و تنها در صورتی که مصوبه فوق با رأی دو سوم در هر دو شاخه کنگره به تصویب برسد، امکان بی اثر کردن قانون فوق فراهم می‌شود.
در فرجام به نظر می رسد که کنگره آمریکا اکنون با برتری دمکرات ها در مجلس نمایندگان و حفظ اکثریت سنا توسط جمهوریخواهان از وضعیتی پیچیده برخوردار است، از یک سو روند توازن نیروها در دو قوه قانونگذاری حفظ شده و از سوی دیگر برتری دمکرات ها در عمل به معنای نه بزرگ آمریکا به جمهوریخواهان و سیاست های ترامپی است. اما آینده هرچه که باشد، آمریکا و دولت ترامپ روزهای سختی را پیش رو خواهد داشت.