تجارب مبارزاتی مردم اندونزی، تجربه مبارزات مردم ایران را غنی‌تر می‌کند!
بهرام رحمانی
رییس‌جمهور اندونزی، پرابوو سوبیانتو، روز یک‌شنبه 31 آگوست 2025، اعلام کرد که احزاب سیاسی این کشور با لغو مجموعه‌ای از مزایا و امتیازات نمایندگان مجلس موافقت کرده‌اند. این اقدام یک امتیاز عمده به تظاهرات ضد دولتی است که منجر به کشته شدن پنج نفر شد.
رییس جمهوری اندونزی که سفر مهم خود به چین را نیز به دلیل اعتراضات مردمی لغو کرده، روز یک‌شنبه با اعضای کابینه و رهبران احزاب در کاخ ریاست جمهوری جلسه‌ای اضطراری برگزار کرد. برخی مقام‌ها برای کاهش حساسیت افکار عمومی، به‌جای پلاک‌های ویژه، با پلاک‌های معمولی به این نشست آمده بودند.
پرابوو که در یک کنفرانس خبری در کاخ ریاست جمهوری و در کنار رهبران احزاب سیاسی صحبت می‌کرد، گفت: «رهبران پارلمان اعلام کردند که مجموعه‌ای از سیاست‌های پیشین از جمله میزان مزایای نمایندگان و سفرهای خارجی آن‌ها متوقف خواهد شد.» پرابووو گفت: «رهبران در مجلس اعلام کرده‌اند که مجموعه‌ای از سیاست‌های مجلس، از جمله میزان کمک‌هزینه‌های اعضای پارلمان و تعلیق سفرهای کاری خارج از کشور را لغو خواهند کرد.»
او افزود: «به پلیس و ارتش دستور داده‌ام تا مطابق با قوانین، در برابر تخریب تاسیسات عمومی، غارت خانه‌های افراد و مراکز اقتصادی، تا حد امکان قاطعانه اقدام کنند.»
اعتراضات سراسری در 25 آگوست آغاز شد. تظاهرکنندگانی که لباس‌های تیره پوشیده بودند، در حالی که سعی داشتند به پارلمان اندونزی در جاکارتا حمله کنند، در مقابل حملات پلیس، به‌آن‌ها سنگ پرتاب کردند و آتش به راه انداختند.
به گفته گجایان ممانگیل، یکی از سازمان‌های سازمان‌دهنده، معترضان – که اکثرا دانشجویانی از یوگیاکارتا بودند – خواستار کاهش حقوق نمایندگان مجلس شدند.
رسانه‌های محلی پیش از این گزارش داده بودند که نمایندگان مجلس بیش از 100 میلیون روپیه(6150 دلار) در ماه، به علاوه کمک هزینه مسکن هنگفتی – بسیار بالاتر از میانگین درآمد مردم – دریافت می کنند.
معترضان این مزایا را ناعادلانه می‌دانند؛ چرا که بیشتر شهروندان با مشکلات شدید اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند. تنها همین کمک‌هزینه مسکن حدود ۲۰ برابر حداقل دستمزد ماهانه در مناطق فقیرنشین کشور است.
معترضان استدلال می‌کنند که حقوق‌های دولتی با وعده‌های رییس جمهور پرابووو سوبیانتو مبنی بر اقدامات ریاضتی سختگیرانه و هزینه‌های کارآمدتر دولت سازگار نیست.
سازمان‌های غیردولتی محلی، از جمله دیده‌بان فساد اندونزی و انجمن شفافیت بودجه اندونزی، از درآمدهای سیاست‌مداران انتقاد کرده‌اند.
شورش‌ها روز جمعه پس از کشته‌شدن یک راننده موتورسیکلت در جریان اقدام پلیس، تشدید شد.
ده‌ها هزار دانشجو و شهروند اندونزیایی در جاکارتا، پایتخت این کشور، به خیابان‌ها آمدند تا علیه مزایای پرهزینه و فساد سران پارلمان اعتراض کنند
تظاهراتی در جاکارتا علیه مزایای پرهزینه نمایندگان پارلمان و سران فاسد شکل گرفت. معترضان از گزارش‌هایی خشمگین‌اند که نشان می‌دهد نمایندگان پارلمان ماهانه بیش از ۳ هزار دلار کمک‌هزینه مسکن دریافت می‌کنند.
پلیس ضدشورش در پایتخت اندونزی، جاکارتا، روز دوشنبه گذشته، برای متفرق کردن هزاران دانشجو که علیه مزایای پرهزینه نمایندگان پارلمان دست به اعتراض زده بودند، از گاز اشک‌آور و آب‌پاش استفاده کرد.
در حالی‌که تورم و مالیات‌ها فشار سنگینی بر شهروندان اندونزی گذاشته، طرح «کمک‌هزینه مسکن ماهانه ۵۰ میلیون روپیه» برای نمایندگان این کشور، موجی از تظاهرات در جاکارتا و شهرهای دیگر به راه‌انداخته است.
در روزهای اخیر ده‌ها هزار نفر، به‌ویژه دانشجویان، در پایتخت و دیگر مناطق اندونزی به خیابان آمدند و علیه مزایای جدید قانونگذاران شعار دادند. در روزهای اخیر ده‌ها هزار نفر، به‌ویژه دانشجویان، در پایتخت و دیگر مناطق اندونزی به خیابان آمدند و علیه مزایای جدید قانونگذاران شعار دادند.
نیروهای پلیس برای پراکندن جمعیت معترض از گاز اشک‌آور و آب‌پاش استفاده کردند و بنا بر گزارش رسانه‌های محلی صدها نفر بازداشت شدند.
اعتراض‌ها شامگاه پنج‌شنبه پس از آن اوج گرفت که یک راننده موتورتاکسی ۲۱ ساله در نزدیکی ساختمان پارلمان جاکارتا بر اثر اصابت یک خودروی زرهی پلیس که در حال عبور بود، جان باخت. معترضان در اندونزی با پلیس درگیر شدندمعترضان در اندونزی با پلیس درگیر شدند سخنگوی پلیس با عذرخواهی اعلام کرد پرونده راننده خودروی واکنش پلیس و پیگیری قضایی
سخنگوی پلیس با عذرخواهی اعلام کرد پرونده راننده خودروی زرهی در دست بررسی است. آسپ اَدی سوهِری، رئیس پلیس جاکارتا نیز در نشست خبری جداگانه عذرخواهی کرد.
پلیس گفت هفت عضو خدمه خودروی زرهی بازداشت شده و تحقیقات در جریان است. هم‌زمان، گروهی از موتورسواران پنجشنبه‌شب مقابل مقر یگان ویژه ضدشورش تجمع کردند و سازمان «جاکارتا لگال اید» (Jakarta Legal Aid)آزادی ۶۰۰ بازداشتی را خواستار شد. موضع دولت و برنامه اعتراض‌های تازه
پرابوو سوبیانتو، رییس‌جمهوری اندونزی، در پیام ویدئویی گفت از برخورد افراطی پلیس شوک‌زده و ناامید است و وعده داد مسئولان پاسخ‌گو خواهند شد. او از مردم خواست آرامش خود را حفظ کنند و به تحقیقات دولت اعتماد داشته باشند.
با این حال، موزامل احسان، رییس بزرگ‌ترین اتحادیه دانشجویی کشور، به خبرگزاری‌ها گفت دانشجویان جمعه بعدازظهر مقابل فرماندهی پلیس پایتخت در اعتراض به خشونت پلیس تجمع می‌کنند و انتظار می‌رود سایر گروه‌های دانشجویی نیز بپیوندند.
کانون انتقادها کمک‌هزینه مسکن ماهانه ۵۰ میلیون روپیه برای هر نماینده پارلمان اندونزی است؛ رقمی که به‌گفته مخالفان چندین برابر دستمزد ماهانه بسیاری از شهروندان است.
انتشار ویدئوهایی از سبک زندگی مجلل برخی سیاست‌مداران در شبکه‌های اجتماعی، هم‌زمان با افزایش هزینه‌های زندگی و موج اخراج‌ها، شکاف میان حاکمیت و جامعه را پررنگ‌تر کرده و دامنه اعتراض‌ها را گسترش داده است.
پرابوو سوبیانتو رییس جمهور اندونزی
این اعتراضات که به‌عنوان اولین چالش جدی برای دولت یک‌ساله سوبیانتو محسوب می‌شود، ابتدا در جاکارتا با موضوع افزایش حقوق قانونگذاران آغاز شد. شدت این اعتراضات پس از آن افزایش یافت که برخورد یک خودروی پلیس با یک موتورسوار منجر به مرگ وی شد.
سخنگوی ریاست‌جمهوری اندونزی، پراستیو هادی، در یک پیام ویدئویی اعلام کرد که رییس‌جمهور به منظور پیگیری مستقیم اوضاع کشور و یافتن بهترین راه‌حل، عذرخواهی خود را به دولت چین اعلام کرده و قادر به شرکت در این مراسم نیست. وی همچنین برگزاری نشست مجمع عمومی سازمان ملل در ماه سپتامبر را یکی دیگر از دلایل لغو این سفر عنوان کرد.
سازمان عفو بین‌الملل در بیانیه‌ای استفاده از عباراتی چون «خیانت» و «تروریسم» در سخنرانی رییس جمهوری را «مبالغه‌آمیز» خواند.
در همین حال، نیروهای ارتش برای حفاظت از کاخ ریاست‌جمهوری مستقر شده‌اند و خانه‌های وزرا و مقامات نیز تحت محافظت شدید قرار گرفته است.
مظمل احسان، رییس نهاد فراگیر دانشجویان اندونزی به خبرگزاری رویترز گفت: «کاهش مزایای نمایندگان کافی نیست. ما در حال بررسی ادامه اعتراضات هستیم. خشم مردم بی‌دلیل نیست.»
تگار آفریانسیا، رییس اتحادیه دانشجویان برای دموکراسی نیز در گفتوگو با رویترز اعلام کرد که مشکل اصلی «الیگارشی سیاسی و ساختار اقتصادی نابرابر» است و اقدامات پرابوو برای سرکوب اعتراضات را «سرکوبگرانه و تهدیدآمیز» توصیف کرد.
پلتفرم تیک‌تاک نیز اعلام کرد که قابلیت پخش زنده خود را بهطور موقت در اندونزی غیرفعال کرده است.
آژانس مدیریت بحران در استان سولاوسی جنوبی نیز تایید کرد که شمار قربانیان تا روز یک‌شنبه به پنج نفر رسیده است؛ از جمله یک راننده موتور که توسط معترضان به ظن جاسوسی کشته شد و سه نفر دیگر که در حمله آتش‌سوزی به ساختمان پارلمان جان باختند.
با شدت گرفتن تظاهرات در اندونزی، نیروهای امنیتی با استفاده از شلیک گاز اشک‌آور و ماشین‌های آب‌پاش، معترضان را از مقابل پارلمان کشور متفرق کردند. نایب رییس مجلس اندونزی روز پنج‌شنبه، اول شهریور، گفت که در چنین شرایطی، مجلس در دوره دولت کنونی قانون تغییر انتخابات را تصویب نمی‌کند.
سوفمی داسکو احمد به خبرگزاری رویترز گفت که بررسی طرح تغییر قانون انتخابات اندونزی، به نشست بعدی پارلمان موکول می‌شود.
به این ترتیب،این تغییرات در انتخابات پیشِ روی این کشور یا در دوره زمامداری جوکو ویدودو، که در مهر ماه امسال از ریاست دولت کنار می‌رود، نخواهد شد.
این تصمیم در شرایطی اعلام شد که برنامه‌هایی برای برگزاری تظاهرات گسترده در سراسر اندونزی در اعتراض به تغییرهای پیشنهادی در قانون انتخابات در جریان بود.
تصاویر منتشر شده از اندونزی در رسانه‌های اجتماعی، حاکی از آن است که معترضان بخشی از دروازه‌های پارلمان را شکستند و به آتش کشیدند و نیروهای امنیتی با گاز اشک‌آور و آب‌پاش به‌سوی آنان حمله کردند.
متحدان ویدودو در مجلس، قصد داشتند تا حکم دادگاه را درباره این قانون لغو کنند. در صورت موفقیت، آن‌ها می‌توانستند مانع از نامزدی یکی از منتقدان سرسخت دولت کنونی برای سمت مهم فرمانداری جاکارتا شوند.
این اقدام، همچنین راه را برای پسر کوچک‌تر ویدودو هموار می‌کرد تا در انتخابات ماه نوامبر در جاوه مرکزی شرکت کند.
هزاران نفر با در دست داشتن پلاکاردهایی اعتراضی در مقابل پارلمان اندونزی تجمع کردند که جوکو ویدودو را به نابود ساختن دموکراسی متهم می‌کرد.
برخی دیگر نیز یک گیوتین ساختگی را با تصویر او نمایش دادند.
آغاز اعتراضات کنونی در اندونزی به دلیل اختلاف بر سر این مسئله بود که کدام نهاد دولتی، صلاحیت تعیین قوانین انتخاباتی را دارد.
پارلمان قصد داشت روز پنج‌شنبه یک شهریور تغییراتی را در قانون تصویب کند که باعث لغو تصمیم اخیر دادگاه قانون اساسی می‌شد.
مجلس ابتدا به دلیل اعتراضات گسترده، برنامه خود را برای تغییر قانون به تعویق انداخت و اعلام کرد که جلسه علنی آن به حد نصاب نرسیده است. سپس روز پنج‌شنبه به طور رسمی این طرح را کنار گذاشت.
جنگ قدرت بین مجلس و دادگاه، خشم عمومی را در سومین دموکراسی بزرگ جهان برانگیخته است.
رییس‌جمهوری کنونی اندونزی به دلیل اقداماتی که تحلیل‌گران از آن با عنوان «تلاش برای تحکیم قدرت و نفوذ خود» پیش از پایان دوران ریاست‌جمهوری‌اش یاد می‌کنند، با انتقادات فزاینده‌ای مواجه شده است.
جوکو ویدودو که برای دو دوره پیاپی رییس‌جمهوری اندونزی بوده، طبق قانون دیگر نمی‌تواند در انتخابات شرکت کند و باید روز ۲۹ مهر، جای خود را به پرابوو سوبیانتو، رییس‌جمهوری منتخب و جبران راکابومینگ راکا، معاون او و پسر ارشد خود بدهد.
ادامه اعتراضات در اندونزی موجب شد تا ارتش در جاکارتا مستقر شود، این درحالی است که روز دوشنبه 10 شهریور 1404، ده‌ها هزار نفر در سراسر این کشور دست به اعتراض زده اند.
خبرگزاری فرانسه، با انتشار این خبر افزود: با وجودی که ارتش پس از کشته شدن شش نفر در اعتراضات سراسری در پایتخت اندونزی مستقر شده است، هزاران نفر روز دوشنبه در سراسر اندونزی دست به تجمع و اعتراض زدند. اعتراضات به دلیل خشم از دادن مزایای کارکنان و اعطای امتیازات چشم گیر به قانون گذاران این کشور آغاز شده است.
بنابراین گزارش دست کم 500 معترض در حالی که تمام مدت تحت نظر نیروهای نظامی و افراد پلیس قرار داشتند، مقابل پارلمان این کشور در جاکارتا تجمع کردند، این در حالی است که پیش‌تر پرابوو سوبیانتو (Prabowo Subianto) رییس جمهوری اندونزی هشدار داده بود که معترضان باید تا پیش از غروب متفرق شوند.
خبرگزاری فرانسه در ادامه افزود: با این حال اعتراضات در نقاط دیگر اندونزی شدیدتر گزارش شده است. در شهر گورونتالو (Gorontalo) در جزیره سولاوسیSulawesi))، معترضان با پلیس درگیر شدند و پلیس نیز با گاز اشک‌آور و آب پاش با آنان برخودر کرد. در باندونگ (Bandung) واقع در جزیره اصلی جاوه، معترضان کوکتل مولوتف به سمت ساختمان شورای استانی پرتاب کردند.
ناآرامی‌ها در سایر نقاط اندونزی نیز گزارش شده است. هزاران نفر دیگر در شهر پالمبانگ (Palembang)در جزیره سوماترا و صدها نفر نیز به طور جداگانه در شهرهای بانجارماسین (Banjarmasin)در جزیره بورنئو (Borneo) و یوگیاکارتا (Yogyakarta) در جزیره اصلی جاوه و ماکاسار (Makassar)در جزیره سولاوسی (Sulawesi)دست به تجمعات اعتراض آمیز زدند.
درحالی اعتراضات همچنان در اندونزی بر سر دادن امتیازات چشم‌گیر به نمایندگان پارلمان این کشور ادامه دارد که دولت جاکارتا خواسته معترضان را در این زمینه پذیرفته است.
پرابوو سوبیانتو رییس جمهوری اندونزی روز یک‌شنبه 9 شهریورماه 1404، در کاخ ریاست جمهوری و با حضور رهبران احزاب مختلف سیاسی دراین باره گفته بود: قانونگذاران پارلمان اعلام کرده اند که یکسری سیاست های پارلمان را لغو خواهند کرد، از جمله میزان کمک هزینه‌های نمایندگان و تعلیق سفرهای کاری خارجی.
رییس جمهوری اندونزی افزوده بود: این اقدام، امتیازی بزرگ در برابر اعتراضات ضد دولتی است.
گسترش اعتراضت در اندونزی طی روزهای اخیر موجب شد تا سوبیانتو سفر برنامه‌ریزی شده خود به چین را لغو کند.
اندونزیای ۱۹۶۵، خاطره جنایات بدون مجازات
پنجاه سال پس از قتل‌عام توسط اردوی اندونزی در تاریخ ۱ اکتبر ۱۹۶۵، صدها هزار نفر از شهروندان کمونیست و یا مظنون به کمونیست بودن، بازماندگان وخانوادهای آن‌ها برای اجرای عدالت مبارزه می‌کنند. تا به امروز هیچ یک از مسئولین این جنایت‌ها و ترورها محاکمه نشده‌اند. و ژکو ویدوئودو رییس جمهور که در اکتبر ۲۰۱۴ به قدرت رسید، در اجرای تحقیقات واقعی در این مورد تردید می کند.
از ۲ اکتبر ۱۹۶۵، ژنرال محمد سوهارتو ریاست قوای مسلح را به‌عهده می گیرد، و حزب کمونیست اندونزی را به داشتن قصد کودتا متهم کرده خواستار نابودی طرفداران حزب می‌شود. در ماه‌های پس از آن چندین صد هزار از مردمان اندونزی کشته شدند و بیش از یک ملیون نفر بدون محاکمه زندانی گردیدند. برخی عضو حزب کمونیست اندونزی و دیگران سندیکالیست و یا روشنفکر و بسیاری از شهروندان عادی بودند که در معرض ظن طرفداری از حزب کمونیست قرار گرفتند و از طریق همکاران و یا همسایگانشان افشا می‌شدند.
یکی از آن‌ها، خود را چنین معرفی می‌کند: کوسنن دار ۸۳ ساله. پنجاه سال گذشته است و این مرد پیر بدون مشکل سیر حوادث روزهایی که زندگیش را تغیر داد را به‌خاطر می‌آورد. «سال ۱۹۶۵، من در وزارت صنایع کار می کردم. با چند اتحادیه کارگری در تماس بودم، گاهی اوقات در اجتماع آن‌ها شرکت می‌کردم. ولی عضو هیچ یک از آن‌ها نبودم، و کمونیست هم نبودم.» او هرگز ندانست چه کسی و چرا او را قلمداد داده است. ۱۰ اکتبر حدود ساعت ۱۶، پلیس‌ها به خانه او هجوم آورده و بدون هیچ ملاحظه او را با خود می‌برند. «از سلولی در اداره پلیس مرا به یک مرکز نظامی در جاکارتا منتقل کرده و با حدود ۳۰ نفر دیگر در یک اطاق انداختند، به یاد می‌آورم روی دیوار اثرات خون دیده می‌شد.» هیچ یک از زندانیان نمی‌دانستند چرا دستگیر شده است «البته ما شایعات دستگیری‌ها و اعدام‌ها را شنیده بودیم ولی هیچ‌کس نمی‌دانست واقعا چه می‌گذرد.» «کوسنن دار»، پس از انتقال به زندان «بازجوئی» می‌شود. «سه سرباز مرا به اطاقی جدا گانه بردند. از من پرسیدند به کدام شاخه حزب کمونیست اندونزی وابسته‌ام وزمانی که آن را رد کردم، مرا به تکرار مورد ضرب وشتم قرار دادند که سه ساعت طول کشید. در پایان مرا وادار به امضای نامه‌ای کردند که نتوانستم محتوی آن را بخوانم.»
سپس او را به اردوگاه کار اجباری می‌برند، و دست آخر با پانصد نفر دیگر به بورو، جزیره‌ای از مجمع الجزایر مولوک، چند هزار کیلومتری پایتخت منتقل می‌کنند. در طول دهه بعد از حوادث سال۱۹۶۵، بیش از ده هزار زندانی سیاسی گذارشان به این زندان محکومین به اعمال شاقه می‌افتد: کارمندان، دهقانان و بسیاری از روشنفکران. کوسنن دار در بین زندانیان با پرامودیا آنا نتا توئر نویسنده آشنا می‌شود که چهار جلد کتاب‌هایش در مورد داستان‌هائیی که زندانیان شب‌ها، خسته و کوفته برای هم اطاقی‌هایشان نقل می‌کردند از بهترین آثار اوست. زندانیان بدون آذوقه در جزیره رها می‌شوند تا خود به جست‌و‌جوی چیزی قابل خوردن بروند با این شرط که شب به پادگان بر گردند. برخی به سرعت به دلیل گرسنگی و یا بیماری‌های مناطق گرمسیر جان‌شان را از دست می‌دهند.
کوسنن دار می‌گوید « من ۱۰ سال از عمرم را در این جزیره گذراندم. در سال ۱۹۷۸ آزاد شدم و خانواده‌ام در جاکارتا را پیدا کردم و زندگی دوباره به سختی ادامه یافت.» اردو روی کارت شناسایی او مهر «زندانی سابق» را ثبت کرده که او را از حقوق سیاسی و کار دولتی باز می‌دارد. او با مشاغلی غیرتخصصی مثل فروشندگی و یا جمع کردن زباله امرار معاش می‌کند.
از اول اکتبر ۱۹۶۵ تا بهار سال بعد بین ۵۰۰ هزار تا یک میلیون نفر به قتل رسیدند. خانم نورسی اهبانی کاجا سونکانا، وکیل مدافع عدلی چنین اظهار می‌دارد: «ما فقط می‌توانیم تخمین بزنیم چون هیچ‌گونه تحقیقاتی در این زمینه انجام نشده است. بر عکس آن‌چه در مورد آن اطمینان داریم این است که اگر چه شورشهای ضد کمونیستی وجود داشته ولی اکثر کشتارها بهطور سیستماتیک توسط قوای مسلح انجام شده است.» بازداشت‌ها و قتل‌ها از اوایل اکتبر در جزیره سوماترا شروع و در مرکز جزیره جاوا ادامه یافت. یک کماندو نظامی به‌منظور هماهنگی سرکوب به این ناحیه که مرکز تاریخی حزب کمونیست اندونزی به‌شمار می‌آمد فرستاده شد و همچنین پاکسازی دولت و قوای مسلح در جاکارتا آغاز گردید. در ماه دسامبر، سرکوب به بالی و بقیه نقاط کشور گسترش یافت. بر اساس لیست ارائه شده توسط اردو ، دستگیری‌ها توسط اردو، پلیس و شبه‌نظامیان صورت می‌گرفت. برخی از دستگیر شدگان به اردوگاه‌ها فرستاده می‌شدند و دیگران در سیاهی شب بدون هیچ تشریفاتی به قتل رسیده ودر گودال‌ها مدفون و یا به رودخانه انداخته می‌شدند، جسد بسیاری از آن‌ها هرگز پیدا نشده است.
خانم سیری موهاراتی در آپارتمان کوچکش غمناک عکس پدرش را نظاره می‌کند. « او عضو حزب کمونیست اندونزی بود، ولی کاری نکرده بود!» ۱۷ اکتبر ۱۹۶۵ او را بردند و دیگر هیچ‌وقت باز نگشت. در زندان، دخترش را که به نوبه خود بازداشت شده بود، چند لحظه‌ای قبل از عظیمت با کامیونی دیگر می‌بیند. در سال ۲۰۰۰ یک قبر دسته‌جمعی در ناحیه وینوزوما در جزیره جاوا کشف می‌شود. برخی از اجساد شناسائی می‌شوند از جمله جسد او، عکس زرد شده بلند قدش در کنار تلویزیون قرار دارد.
«یکی از فجیع ترین قتل‌عام‌های قرن بیستم»- جمله‌ای که آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا(سیا) به‌کار می‌برد- توسط ۳۲ سال دیکتاتوری و بی‌تفاوتی جامعه بین‌المللی در سکوت خفه شده، و تا به امروز در تاریک خانه تاریخ باقی مانده است.
خانم ساسکیا ویرینگا محقق چنین توضیح می‌دهد «کشتار ۱۹۶۵ آغاز «نظم جدید» است. ژنرال سوهارتوبا از بین بردن حزب کمونیست اندونزی قدرت رییس جمهور سوکارنو که به کمونیست‌ها نزدیک بود و از بنیان‌گذاران جنبش عدم تعهد به‌شمار می‌رفت را متزلزل کرد و توانست کنترل دولت را به‌دست گیرد.» یک واژگونی سیاسی بسیار به موقع برای آمریکا واروپای غربی، که در گرماگرم جنگ سرد توانستند بزرگ‌ترین جنبش کمونیستی پس از شوروی و چین مائوئیستی را از سر خویش باز کنند. تعدادی از محققان، دولت آمریکا را به‌خاطر پشتیبانی از ژنرال سوهارتو و به‌خصوص دادن تجهیزات مخابراتی و لیست فعالان سیاسی متهم می کنند ولی آمریکا همیشه انکار کرده است.
خانم ویرینگا چنین توضیح می‌دهد «در دوران دیکتاتوری دولت سوهارتو، بهطور مستمر «خطر کمونیست» تبلیغ می‌شد.» از همان ماه اکتبر ۱۹۶۵، قتل شش ژنرال با جزئیات در رادیو تلویزیون و روزنامه‌ها گزارش شد و همراه کوهی از افسانه‌ها تا به امروز ادامه دارد. «بر حسب تبلیغات، ژنرال‌های ربوده شده توسط اعضای کمیته‌ای از بخش زنان حزب کمونیست اندونزی اغوا و سپس اخته شده بودند. البته کالبد‌شکافی نشان داد که ابدا چنین چیزی نبوده، ولی این از ادامه پخش افسانه جلوگیری نکرد. در یک کشور بسیار مذهبی، تصویر کمونیست ملحد، حیله‌گر و منحرف جنسی نفرت‌ها را دامن زد.»
از سال ۱۹۸۴، فیلم آربفین سی نوئر پنخینانتان که هر ۳۰ سپتامبر از تلویزیون عمومی منتشر می‌شد و در برنامه درسی مدارس گذاشته شده بود گفتمان رسمی را بهطور گسترده‌تر رواج می‌داد. خانم تیوریا پرتی از انجمن دفاع حقوق انسانی، کنتراس چنین می‌گوید «هر جوان اندونزی با این تصاویر بزرگ شده. اکثرا مردم اندونزی هنوز به این افسانه‌ها باور دارند و بدون اراده سیاسی غیر ممکن است که بتوان حقیقت را در سطح کشور بیان نمود.»
در سال ۱۹۹۸ حکومت سوهارتو با خون‌ریزی پایان پذیرفت.۴(دیکتاتور در ۲۱ ماه مه ۱۹۹۸ پس از دستور سرکوب که موجب کشته شدن صدها نفر از تظاهر کنندگان شد استعفا داد) اندونزی بازسازی شد. تحریم‌ها و حقوق سیاسی قربانیان ۱۹۶۵، خانواده و نزدیکان‌شان، در مورد محرومیت‌های سیاسی، ورود به دانشگاه‌ها و ادارات دولتی حذف شد. ولی قتل‌عام یک تابو باقی ماند. «خانم پرتی با آهی بلند چنین ادامه می‌دهد «چندین بار گفتوگو در مورد بررسی این رویدادها مطرح شد اما هرگز به ثمر نرسید. چندین عضو دولت جدید وابسته به سوهارتو بودند، و برخی از آن‌ها در خونریزی‌ها شریک بودند. و احزاب مذهبی مهم چون نهدالتول علما از جمله شبه‌نظامیان آنسور که در این کشتارها شرکت داشتند از باز شدن این پرونده‌ها جلوگیری کردند.»
ولی در جامعه کم‌کم زبان‌ها باز می‌شود. قربانیان حکومت «نظم جدید» در انجمن‌ها سازمان می‌یابند، رسانه‌های مترقی خاطرات آن‌ها را منعکس می‌کنند. در سال ۲۰۱۲، کمیسیون حقوق بشر گزارش حجیمی را روی میز څارنوال عمومی گذاشت. بر اساس اظهارات ۳۴۹ قربانی و شاهدها وقایع در شش ولایت، کمیسیون دولت اندونزی را به جرم «نقض آشکار حقوق بشر» محکوم کرد و قرار تشکیل دادگاه برای کشف و تعقیب مسئولیت این قتل‌ها را صادر نمود. این گزارش سر وصدای زیادی به راه انداخت. برخی چون جکو سیانتو وزیر با نفوذ سیاست و امنیت، کشتارها را توجیه کرده چنین استدلال می‌کند: «اگر در کشور این پاکسازی نشده بود بشکل کنونی نبود.» احزاب مسلمان و محافظه‌کار و انجمن‌های مذهبی مرتبط با آن‌ها، خطر بی‌دینی را هشدار می‌دهند.
در همین سال فیلم مستند جشوا اپرهایمر، به نام « کشتار»، در اروپا و آمریکا به نمایش گذاشته شد. بیش از دو ساعت، کار گردان شبه‌نظامیان سابق که جنایات‌شان را جلوی دوربین بازسازی می‌کنند را دنبال می‌کند.
خانم نور سی هابانی وکیل در این مورد چنین می‌گوید: «این فیلم یک الکترو شوک بود. در آن سال ما و چندین انجمن دیگر تصمیم گرفتیم که منتظر اقدام دولت نشویم و به بر پایی یک محاکمه از شهروندان برای پیگیری این جنایات و قضاوت در مورد آن‌ها اقدام نماییم.»
خانم نور سی هابانی وکیل و مسئول تشکیلات به کمک یک تیم تحقیقاتی و داوطلبان داده‌های زیادی را جمع‌آوری کرده و چند سال پیش به دادگاه لاهه ارائه نمودند. این پرونده توسط هیاتی از قضات شامل شخصیت‌های چون خانم هلن جارویس معاون ریاست محکمه دائمی مردمی و عضو کمیته مشورتی بین‌المللی سازمان ملل متحد، یونسکو(تشکیلات فرهنگی، علمی و تربیتی) و یا قاضی سی فلینتر من، عضو سابق کمیته حقوق بشر سازمان ملل متحد مورد بررسی قرار گرفت.
در جایگاه متهم: دولت اندونزی. «این‌جا مسئله بر سر قضاوت در مورد جنایات فردی نیست، باید دولت به مسئولیتش در مورد این وقایع اذعان کرده و اقداماتی برای حقیقت‌جویی و جبران آن‌چه بر سر قربانیان آمده بنماید و مجرمین را محاکمه کند.» او با جلب نظر در سطح بین‌المللی قصد دارد به دولت فشار وارد آورد: «البته رژیم سوهارتو دگر سر کار نیست ولی در سال‌های اخیر به‌نظر می‌رسد پیروان خود را به جامعه منتقل کرده است. گروهای مسلمان رادیکال چون جبهه دفاع از اسلام همان تبلیغات نظامیان در برابر الحاد را بکار می‌گیرد. انجمن قربانیان را اذیت و آزار می‌کند، جلسات‌شان را به‌هم می‌زند وپلیس واکنش نشان نمی‌دهد. همه این‌ها نشان می‌دهد تا چه اندازه کشتار ۱۹۶۵ هنوز به شکل موضوعی داغ باقی مانده است.»
در ماه مه ۲۰۱۵، رییس جمهور ژوکو ویدودو ایجاد یک کمیته آشتی ملی در مورد جنایات «نظم جدید» را اعلام نمود، که خشم احزاب مسلمان محافظه‌کار را بر انگیخت. برای سازمان‌های دفاع از حقوق بشر آشتی بدون اجرای عدالت وجود ندارد خانم پرتی چنین اظهار می‌دارد: «از آن زمان دولت اطمینان داده که بر رسی حقایق یکی از تکالیف کمیته خواهد بود. ولی ما در این مورد شک داریم.»
از سال ۲۰۰۶، هر پنج‌شنبه گروهی آرام در مقابل کاخ ریاست جمهوری در جاکارتا گرد می‌آیند. با لباس‌های سفید وسیاه و تکان دادن چترهای سیاه. ۶۰ نفری از همه نسل‌ها. همه قربانیان جنایاتی هستند که هرگز به آن‌ها رسیدگی نشده.(فیلیپ پتود سلریه را بخوانید «اقلیت‌های پاپوس در پاپواسی» لوموند دیپلوماتیک فوریه ۲۰۱۵) خانواده دانشجویان به قتل رسیده، فعالان نا پدید شده طی سر کوب سال ۱۹۹۸و چهره‌های تکیده باز ماندگان سال ۱۹۶۵. با عکس‌های ناپدید شدگان و دست‌نوشته‌ها روی زمین، پیر مردی با چندین جمجمه مصنوعی وپلاک ۱۹۶۵. و چنین شعار می‌دهند: رییس جمهور اقدام کنید، زود، زیرا زمان می‌گذرد و اثرات جنایات محو می‌شود.
مارگارت اسکات پژوهشگر و کارشناس مسائل خاور دور – مستندی در مورد چگونگی کشتار کمونیست‌ها در اندونزی
با آغاز زمامداری ژنرال «سوهارتو» سرزمین هزار جزیره اندونزی رنگ خون به خود گرفت. كشور اندونزی وارد مرحله‌ای سیاه از سركوب‌های سیاسی، خفقان و برقراری حكومت وحشت شد. واحدهای ارتش و پلیس مخفی، در روستاها و شهرهای جاوه مركزی دست به كشتار كسانی زدند كه مظنون به عضویت یا هواداری از حزب كمونیست بودند. كشتار تا جاوه شرقی و بالی، سوماترای شمالی و نقاط دیگر کشور گسترش یافت و طی شش‌ماه، بیش از یك میلیون تن كشته شدند، اوباش به خانه كمونیست‌‌ها و دفاتر آنان در جاكارتا و شهرهای دیگر حمله کرده و دست به غارت زدند. جنازه قربانیان بی‌نام و نشان در كانال‌های آب در شهرهای مختلف انداخته شد، کودتاچی‌ها توانستند بخشی از دانشجویان را به حمایت از خویش به خیابان ها بیآورند. ارتش از آن‌ها حمایت کرد. شعار آن‌ها علیه حزب كمونیست، رئیس‌جمهوری در حصر(سوكارنو) و كابینه او بود. رهبران رده بالای حزب كمونیست توسط واحدهای ارتش دستگیر و ساعاتی بعد تیرباران شدند. زندان‌ها و اردوگاه‌های كیفری در نقاط مختلف كشور ایجاد شد و هزاران زن و مرد اسیر به آن‌جا اعزام شده و سال‌های متمادی در سلول‌های تنگ و شرایط طاقت‌فرسای آن زنده به گور شدند. در طول مدتی كه این كشتار ها در اندونزی ادامه داشت هیچ صدای اعتراضی از نهادهای حقوق بشری در حمایت از مردم اندونزی بلند نشد.
كتاب «گزارشی از كودتای 1965 اندونزی» نوشته «كارمل بودیارجو» پژوهشگر و محقق انگلیسی که شوهری اندونزیائی داشت و سال‌ها در این کشور زندگی کرده بود، به‌خوبی فجایع به بار آمده در آن دوران را به تصویر می‌کشد. در این کتاب آمده است که در این کودتا بیش از یك میلیون انسان به بند كشیده شدند، حزب كمونیست اندونزی با بیش از پانزده میلیون عضو نابود شد، جو تسلیم و انقیاد در برابر ظلم حاكم فراگیر شد، اموال ملی توسط حاكمان غارت و چپاول شد و در نهایت آرمان ملی مردمان این سرزمین یعنی استقلال كشور لگدمال شد.
نویسنده کتاب از بیش از یكصد هزار زندانی سیاسی، پنج سال پس از حوادث سال 1965 یاد می‌كند كه همچنان بی‌محاكمه در زندان‌ها می‌پوسیدند و نه خبری از قانون‌اساسی بود، نه از وكیل و نه كسی‌كه بتواند كمكی بكند. از هزاران دانشجویی می‌نویسد كه ارتش، آنان را سازمان داد تا علیه سیاست‌مدارانی كه سوهارتو می‌خواست بی‌اعتبارشان كند، دست به تظاهرات بزنند؛ تظاهراتی كه در واقع سازمانده اصلی آن امریكا بود. این دانشجویان با روحیه‌ای بنیادگرا، بی‌هیچ شباهتی به آرمان‌های معترضانه جنبش‌های دانشجویی در سال 1968 اروپا، نقش مهمی در سرنگونی دولت قانونی سوكارنو و برقراری رژیم نظامی ایفا كردند. کارمل بودیارجو همچنین از فرارسیدن سال 1970 می‌نویسد و این‌كه در آن زمان، اگرچه موج بازداشت‌ها رو به كاستی گذاشته بود، اما مسئله اصلی حكومت با ده‌ها هزار زندانی این بود كه نه می‌توانست آزادشان كند و نه امكان محاكمه آن‌ها را داشت. از پایتختی می نویسد كه هر چند به بركت قانون تشویق سرمایه‌گذاری خارجی مصوب سال 1967، به سرعت در حال تبدیل شدن به كلانشهرهای غربی بود، اما حكومت نمی دانست با انبوه زنان ژنده‌‌پوشی كه بچه‌هایشان را به پشت خود بسته و در حلبی‌آبادهای حاشیه پایتخت، در قوطی‌های باریك حلبی، روی اجاق‌های موقت برای خود و كودكانشان برنج می‌پختند چه كند؛ كودكانی كه می‌دانستند چند متر آن طرف تر خیابان‌های سرسبز و مرفه نشینی است كه وزیران، ژنرال‌ها و سفیر كبیرها در آن‌جا زندگی می‌كنند.
در تأیید سخنان نویسنده مبنی بر نقش آمریکا در این کودتا می توان از کتاب دیگری به نام «دولت نامرئی» اسم برد كه كتابی است در مورد نقش CIA در اندونزی. در این کتاب رابط های واشنگتن «توماس راس» و «دیوید وایز» توضیح می دهند كه چگونه ایالات متحده برای نیروی شورشی جناح راست اندونزی اسلحه تامین می‌كرد و نیروی هوایی كوچكی از بمب اندازهای B-26 را برای غلبه بر سوكارنو در اختیار آن‌ها می‌گذاشت. در این کتاب، به این نکته نیز اشاره می‌شود كه آیزنهاور نه تنها اقدامات آمریكا علیه سوكارنو را در اندونزی تكذیب می‌كرد، بلکه در یك كنفرانس خبری گفته بود كه سیاست آمریكا بی‌طرفی مطلق در قبال هر دو طرف این دعوای داخلی است.
گفته‌های «وایز» و «راس» در مورد مداخله CIA در امور داخلی اندونزی در سال ١٩٥٨ توسط مجموعه مقالات نوشته شده توسط گروهی از روزنامه‌نگاران «تایمز» كه در مورد فعالیت‌های CIA تحقیق می‌كردند نیز اثبات شده است.
به‌علاوه، تلگراف‌های متعددی كه از سفارت آمریكا در جاكارتا به واشنگتن و بالعکس ارسال شده بود، نشان می‌داد كه آمریكا بهطور دقیق در جریان روند سركوب و كشتارها قرار داشته و حتی برای كودتاچیان سلاح‌های گرم می‌فرستاد. از آن گذشته در پایان ماه اكتبر، «دین راسك» وزیر امورخارجه امریكا طی تلگرافی به سفیر امریكا در جاكارتا دستور داد «نبرد علیه حزب كمونیست باید ادامه یابد و ارتش، تنها سازمانی است كه می‌تواند نظم را در اندونزی برقرار كند.»
پس از کودتا، ژنرال سوهارتو، هفت بار در انتخابات تك نامزدی به ریاست‌جمهوری رسید و در نهایت 33 سال پس از روی كار آمدن، بر اثر فشار مخالفان، كه او را به دیكتاتوری و فساد مالی گسترده متهم كرده بودند و نیز تظاهرات بی وقفه مردم، دقیقاً در همان روزی كه كودتا کرده بود، مجبور به كناره‌گیری شد و تحت تعقیب قضایی نیز قرار گرفت. فساد عمیق اقتصادی دولت، وقوع بحران مالی در آسیا و پیش آمدن ركود اقتصادی در اندونزی از دیگر عواملی بودند كه در اواخر دهه 90 میلادی، جرقه‌های خاموش اعتراض علیه سوکارنو را شعله ور كرده و وی را واداشتند در روز استعفا، طی نطقی سه دقیقه ای از رادیو از مردم پوزش بخواهد. در طول 33 سال زمامداری سوکارنو، اندونزی شاهد افزایش خشونت‌های قومی، مذهبی و سیاسی فراوانی شد كه بدترین آن در «تی‌مور شرقی» روی داد.
سوهارتو در یازدهم ژوئن سال 1970، به دلیل بیماری كلیه درگذشت. وقتی خبر مرگ او در ژوئن سال 1970 از رادیو اعلام شد، مردم در حالی‌كه از ترس جان، اندوه خویش را پنهان می‌كردند، تنها زمانی توانستند ابراز احساسات كنند كه سوکارنو اعلام داشت رییس‌جمهوری متوفی با احترامات كامل دفن خواهد شد و یك هفته نیز عزای عمومی اعلام شد. پس از آن بود كه صدها هزار تن از مردم این کشور از فرودگاه تا محل خاكسپاری دکتر سوکارنو صف كشیدند و ده‌ها هزار نفر با احترام از مقابل جسد او عبور كردند.
در تاریخ جنبش های استقلال طلبانه همچنان از سوكارنو به خاطر نقشی که در رهبری جنبش استقلال طلبانه اندونزی ایفا کرد به نیکی یاد می شود. در بسیاری از کشور، از جمله در دوران ریاست جمهوری عبدالناصر در مصر یکی از معروف ترین خیابان ها قاهره پایتخت مصر «خیابان سوکارنو» شد. در رباط پایتخت مراكش، و حتی در پیشاور پاكستان نیز نام او بر خیابان‌ها گذاشته شد
نتیجه‌گیری
این اعتراضات به عدم قطعیت در مورد سلامت اقتصادی اندونزی می‌افزاید. با وجود تورم متوسط حدود ۳ درصد از زمان همه‌گیری کرونا، افزایش قیمت برنج و آموزش باعث نارضایتی از هزینه‌های زندگی در میان مردم این کشور شده است.
اخراج‌های گسترده کارمندان، عمدتا در صنعت نساجی، نارضایتی را بیشتر کرده و باعث شده بسیاری از اندونزیایی‌ها احساس کنند که سیاست‌گذاران در بزرگ‌ترین اقتصاد جنوب شرقی آسیا به مردم عادی توجه نمی‌کنند.
روز گذشته نیز صدها کارگر در مجتمع پارلمان تجمع کردند تا خواستار افزایش دستمزد و کاهش مالیات شوند.
در تاریخ ۲۵ اوت-۳ شهریور نیز تجمع مشابهی منجر به شلیک گاز اشک‌آور به صدها دانشجو و معترضان گروه‌های مدنی و استفاده از ماشین‌های آب‌پاش توسط پلیس شد.
در سال ۲۰۲۴، یک اعتراض سراسری به بازار ارز و سهام کشور ضربه زد و قانونگذاران را مجبور به کنار گذاشتن تغییرات پیشنهادی در قوانین انتخابات کرد.
بی‌تردید تجارب اعتراضات کنونی کارگران، دانشجویان و شهروندان عادی اندونزی و همچنین تاریخ قتل‌عام کمونیست‌ها در این کشور، شباهت‌های زیادی به تحولات 46 سال اخیر ایران دارد. کشتار دهه شصت انقلابیون و آزادی‌خواهان که بسیاری از آن‌ها نوجوان و جوان بودند فردی و جمعی و مخفی و علنی به دست جوخه‌های مرگ سپردند. شکنجه‌گرانی معروفی چون حسین شریعتمداری، از سوی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی به سردبیری روزنامه کیهان گمارده شده است. همه آدم‌کشان جمهوری اسلامی علاوه بر نهادهای نظامی-امنیتی، در رسانه‌ها، مدارس و دانشگاه‌ها، در رده‌های بالای دولت، مجلس، فرمانداری‌ها، شهرداری‌ها و دیپلماسی جای خود کرده‌اند.
تجارب اندونزی، باز هم به تجارب جنبش‌های اجتماعی و شهروندان آزادی‌خواه و برابری‌طلب و همه سازمان‌ها و احزاب آزادی‌خواه، چپ و کمونیست می‌افزاید و برای ما راه‌های مختلف مبارزه را نشان می‌دهد.
قطعا روزی فراخواهد رسید که همه سران و مقامات جمهوری اسلامی در دادگاه‌های عادلانه مردمی محاکمه شوند و همه نهادهای اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، نظامی و دیپلماسی آن منحل گردند و سازمان‌دهی جدید در همه این عرصه‌ها شکل گیرد.
جمعه چهاردهم شهریور 1404-پنجم سپتامبر 2025
