چطور انتقاد
مولانا داکتر محمد سعید « سعید افغاني »
اصلاحات اجتماعي ، اول از اصلاح نمودن خود شروع میشود وبه دیگران سرایت میکند . بنآ ؛ خود را باید نمونه شرافت و کرامت ساخت، تا دیگران را اصلاح کرد.
بهترین تبلیغ از اعمال و کردار مبلغ و گوینده به میان ٱمده میتواند ، اگر مبلغ و گوینده به ٲنچه راکه میگویند عملی نداشته باشد ، تاثیر موثر و مثبت نکرده ، بلکه مضر واقع میشود وحتی مسامع را متآثر میسازد .
چون مقصد از گفتن و شنیدن تاثیرات است ، باید جدٲ متوجه باشیم که چطور میتوانیم تاثیرات مطلوب را وارد سازیم :
بسیار باید کوشید که به رموز تاثیر گفتن ؛ ٲگاه باشیم .
بسیار باید متوجه باشیم که گفتن به خود و دیگران ، چه عواقبی دارد .
برای انسان ، گفتن و شنیدن هر دو لازم و ملزوم است و حتی باید گفتن بسیار باشد تا اصلاح اش روز بروز فزون تر گردد .
حضرت عمر « رض » بالای منبر در خطبه خویش گفته است:
« لاخیر فیکم مالم تقولواولاخیر فی سالم اسمع »
ترجمه : شما خیر نه بینید ،اگر نه گوئید و من خیر را نه بینم ، اگر نه شنوم .
نابغه شرق سید جمال الدین « افغاني » زمانیکه به ایران برگشت از طرف شاه ایران پذیرائی شد و شخصیت او بالای شاه تاثیر وارد کرد و گفت :
تو از من چه میخواهی !
او گفت : من از تو تنها دو گوش شنوا را میخواهم .
نابغه شرق همیشه به گفتن و شنیدن ارزش می‍داد و ارزوی مهم او قبول اصلاحات ، تحول و انقلاب اجتماعی برای حفظ کرامت انسانی بود .
باید گفت :
ــ اساس تعلیم و تربیه را گفتن و شنیدن تشکیل میدهد که به نقادی و انتقاد اتکآ مهمی را دارد.
ــ مراعات آدب و یا فتن الفاظ و مطالب درست و سنجیده برای انتقاد ضروری و لازمی است .
ــ در جوامع باید احساس تمیز خوب و بد و جود داشته باشد و اقدامات نیک را مثل اقدام بر تنقید از خود تائید و استقبال نیک نمائیم .
ــ انتقاد باید بمنظور اصلاح و خیروسعادت باشد و مسبب به خیر و اصلاح شود ؛ نه اینکه حلال را حرام و حرام را حلال بسازد و هدف آن منافقت و نفاق در اجتماع باشد .
ــ رهبری درست به انتقاد ضرورت دارد و از این طریق میتواند که به تصحیح ، اصلاح و پخته گی لازم نایل گردد.
ــ اگر مقصد از سیاست ؛ اداره کردن بهتر و کشادن راه انکشاف باشد ، باید از تنقید اشخاص مصلح و خبیر کار گرفته شود .
ــ مستمع کرنیست ؛ در صورت احساس خطر ، خاموشی بهتر است . مگر؛ خاموشی کشنده نی، بلکه برای جستجوی طریق و راه های گفتن و شنیدن بهتر و موثر .
ــ اطفال و جوانان را باید به شنیدن عادی ساخت ؛ و بعد از شنیدن باید آنها را به دقت متوجه نمود که چه باید کرد .
ــ مردم خوش میشوند که در مورد تعین سرنوشت خود وبه میان ٲمدن اصلاحات چیزی بگویند و چیزی بشنوند ؛ واگر در مورد به مقابل گفتن و شنیدن خویش به موانع مواجه شوند آخر انفلاق میکنند و حتمٱ برای گفتن و شنیدن جهت خود و یا دیگران زمینه را اماده و مهیا میسازند .
من امید وارم که جرئت ، گوش شنوا و زمینه سالم برای شنیدن از انتقاد به وجود بیابید .
من امیدوارم که برای بررسی از انتقادات ؛ ادارات و یا اداره خاص تشکیل شود و بعد از غورو برسی از انتقادات ، زمینه تحقق آن به منظور اصلاح مساعد شود .
جای شکی نیست که انسان به تنهائی چیزی کرده نمیتواند و در صورت زیست اجتماعي و مدني باید از انتقاد شرافت مندانه و خیرخواهانه ، که به خیر و منفعت باشد ؛ کار گرفته تا اصلاحات دلخواه به میان آمده و زمینه برای حسن تفاهم ، اصلاح اجتماعي ، آبادي و شگوفاني مساعد گردد .
و من الله التوفیق
سعید افغاني
۱۳۵۵ هجري شمسي
کابل ـ افغانستان
تهیه وترتیب کننده : برهان الدین « سعیدی »
