معادن نادر؛ میدان رقابتی جهانی!
صابر گل عنبری
یکی از اهداف مهم دونالد ترامپ از پایان جنگ اوکراین تصاحب سریع معادن خاکی نادر این کشور است که طولانی‌تر شدن جنگ دسترسی به این معادن را دشوار میکند. از این رو ترامپ معتقد است که پایان جنگ با فشار بر کی‌یف و زلنسکی میسر است. اما این مغازله ترامپ برای پوتین نیز نه صرفا نوعی همذات‌پنداری شخصیتی بلکه نوعی ریل‌گذاری برای همکاری با مسکو در خصوص دسترسی به معادن نادر این کشور در آینده است.
اما این معادن چه اهمیتی برای آمریکا و ترامپ و ثروتمندان دور و بر او دارد؟ حدودا ۱۷ عنصر خاکی نادر وجود دارد که در فناوری‌های پیشرفته و فوق مدرن کاربردی اساسی دارند؛ از صنایع نظامی و موشکی گرفته تا پنل‌های خورشیدی، انرژی سبز، گوشی‌های همراه، خودروهای الکترونیک، رسیدن به کربن خنثی و دهها کاربرد حساس دیگر. به عنوان مثال در همین گوشی‌های آیفون، هفت عنصر نادر به کار رفته است.
معادن نادر برگ برنده و اهرم فشار نیرومند چین در رقابت و جنگ تجاری با آمریکاست که اخیرا با بازگشت دونالد ترامپ به قدرت و اعمال تعرفه گمرکی ۱۰ درصدی اهمیت فوق‌العاده‌ای پیدا کرده است. در مقابل هم چین محدودیت‌هایی برای صادرات این عناصر حیاتی به آمریکا اعمال کرده است.
در واقع اهتمام بی‌سابقه ترامپ به معادن نادر و تلاش برای تصاحب آن در اوکراین را باید از منظر رقابت و جنگ تجاری با چین دید.
آمریکا به اندازه کافی از این معادن برخوردار نیست و ۸۰ درصد نیازهای خود در این حوزه را از چین وارد میکند و همین خود پاشنه آشیل آمریکا در این مواجهه و تقابل است. اتحادیه اروپا هم چنین مشکلی دارد و ۹۸ درصد نیازهای خود به عناصر نادر را از چین تامین میکند. در واقع چین و اوکراین در صدر صادر کنندگان بزرگ معادن نادر هستند. روسیه هم ذخایر قابل توجهی در این حوزه دارد. اوکراین حدودا ۵ درصد ذخایر جهانی معادن نادر را در اختیار دارد و در اروپا بی‌رقیب است. البته در خارج از این قاره ویتنام و برزیل هم چنین مقداری از این ذخایر را دارند. گفته می‌شود که اوکراین ۲۲ معدن نادر از ۳۰ معدن قاره اروپا را در اختیار دارد و بنا به منابع خبری، آمریکا ارزش راهبردی معادن و عناصر خاکی نادر اوکراین را ۱۵ تریلیون دلار برآورد کرده است.
ناگفته هم نماند منظور از نادر بودن آنطور نیست که در وهله نخست به ذهن متبادر می‌شود، بلکه کمیابی آن‌ها در عدم وجودشان به صورت مجزا از سایر مواد معدنی و دشواری جداسازی و جذب آن‌ها از سایر مواد معدنی و همچنین کمبود عرضه آن‌هاست.
در واقع چه بسا پشت پرده جنگ اوکراین نه صرفا عوامل اعلامی مسکو همچون تلاش کی‌یف برای عضویت در ناتو، بلکه تلاش روسیه برای سلطه بر آن سرزمین به جهت تصاحب معادن این کشور نظر به اهمیت فوق راهبردی این معادن به عنوان یک سلاح نادر و معادله‌ساز بود که اهمیت آن‌ها روز به روز با پیشرفت تکنولوژی‌های پیشرفته بیشتر و بیشتر می‌شود.
به این علت و به دلایل مهم ژئوپلیتیکی و امنیتی اروپا و آمریکای بایدن با هزینه صدها میلیارد دلار تلاش زیادی برای حفظ اوکراین کردند که بدون ورود به جنگی مستقیم با روسیه مانع سقوط آن و سلطه بر روسیه بر این کشور شوند. اکنون ترامپ اما نمی‌خواهد دیگر هزینه کند و در عین حال هم می‌خواهد معادن این کشور را در قالب توافقی برای پایان جنگ ولو به قیمت از دست رفتن بخش‌های اشغال شده اوکراین به نفع روسیه تصاحب کند.
در این میان هم پوتین برای به دست آوردن بیشتر دل ترامپ و ترغیب او به همراهی بیشتر برای پایان یکجانبه جنگ اوکراین به نفع مسکو گفته است که کشورش آماده همکاری با آمریکا برای اکتشاف و استخراج از معادن روسیه است.
