مردم افغانستان چشم بر راۀ نتایج نشست های چهار جانبه
نویسنده : مهرالدین مشید
اقدام های عملی و ضمانت های اجرایی آزمونی دشوار فراراۀ نشست های چهار جانبه
نشست چهارجانبه میان کشور های افغانستان، پاکستان، امریکا و چین در یازدهم جنوری در اسلام آباد برگزار شد. زمان این نشست در هنگام سفر راحیل شریف رییس ستاد ارتش پاکستان به کابل تعیین شده بود. هدف از این نشست تعیین نقشۀ راه برای گفت و گو های صلح حکومت افغانستان با طالبان خوانده شده است. رهبری کفت و گو های چهارجانبه در اسلام آباد را از سوی افغانستان حکمت خلیل کرری معاون وزارت خارجه و از سوی پاکستان اعزاز احمد چوهدری معاون وزارت خارجۀ پاکستان به عهده داشتند وریچارد اولسن، نماینده ویژه ایالات متحده امریکا برای افغانستان و پاکستان و آقای دینگ شیجون نماینده خاص چین برای افغانستان نیز حضور داشتند که یک هیآت از کارشناسان افغان متشکل از نهاد های حامعۀ مدنی و شبکه های دفاع از حقوق زنان حکمت خلیل کرزی را در این سفر همراهی کرد که قطب الدین هلال، احمد سعیدی، جاوید کوهستانی، میرویس یاسینی، عباس نویان، هارون میر و محمد ناطقی و از زنان خانم وژمه، ثریا پرلیکا و محبوبه سراج شامل هیآت یاد شده اند. در آستانۀ این نشست رسانه ها گفتند که پاکستان در نشست اسلام آباد نام رهبران طالبان را که برای گفت و گو ها با کابل آماده گی دارند و آنانی را آمادۀ گفت و گو نبستند، افشا خواهد کرد و همچنین گفته شده بود که پاکستان در نشست چهارجانبۀ اسلام آباد تعهد خواهد کرد تا چهار گروۀ طالبان هر یک به رهبری ملااختر منصور، ملا رسول، شبکۀ حقانی و گروۀ ملا ذاکر را برای گفت گو ها با کابل آماده کند؛ اما در نشست فیصله شد تا طالبان برای گفت و گو های فوری ترغیب شوند و آنانی که بر این روند نمی پیوندند، باید سرکوش شوند، برای کاهش دادن جنگ کار شود و تمامی تلاش ها برای آوردن صلح متمرکز شود. کشور های اشتراک کننده در این نشست بر حاکمیت ملی و تمامیت ارضی افغانستان نیز تاکید کردند. به این ترتیب دور اول گفت و گو ها نتایج آنچنانی را که باید می داشت، درپی نداشت. چنانکه آقای سعیدی نمایندۀ جامعۀ مدنی در این نشست گفت، نتیجۀ قابل توجهی از این نشست بدست نیامده و باید انتظار کشید که در آینده چه نتایجی بدست خواهد آمد. هرچند در نشست اسلام آباد به ضرورت فوری برای گفت و گو های صلح تاکید شد و فیصله شد تا طالبان برای گفت و گو های مسثقیم به هدف تامین حاکمیت ملی افغانستان ترغیب شوند و هم چنین فیصله شد تا نشست آینده در ۱۸ جنوری در کابل برگزار می شود. دور اول نشست به گونۀ غیر قابل انتظار پایان یافت و تحلیل گران و ناظران اوضاع منطقه در رویکرد پاکستان با افغانستان در پیوند به تامین صلح در این کشور تغییر قابل توجهی را مشاهده نکردند. در حالی که در آستانۀ این نشست خوش بینی های بیشتر برای رسیدن به نتیجۀ زود هنگام موجود بود و گمانه زنی هایی وجود داشت که پاکستان گویا حاضر به تغییر در سیاست عمق ستراتیژیک اش در پیوند به افغانستان شده است و این گمانه زنی ها بیشتر جان می گرفت که پاکستان تحت فشار امریکا و جامعۀ جهانی در سیاست خود تغییر نسبی آورده است و اما نمایندۀ نهاد های جامعۀ مدنی افغانستان در پایان این نشست گفت، پاکستان هنوز در عمق ستراتیژی خود در پیوند به افغانستان تغییری وارد نکرده است. تنها برگشت ناپذیری سیاست های تهاجمی و مداخله گرانۀ پاکستان مانع دست یابی افغانستان به صلح نیست؛ بلکه چند پارچگی طالبان نیز مانعی برای رسیدن به صلح تلقی می شود. چنانکه احمد رشید روزنامه نگار پاکستانی می گوید چندپارچه شدن طالبان روند صلح را پیچیده کرده است؛ اما شماری تحلیل گران و روزنامه های بین المللی ملا اختر منصور رییس میدان هوایی قندهار و وزیر هوانوردی پیشین طالبان را گزینۀ خوبی برای گفت و گو ها خوانده اند و می گویند که وی از اوضاع جهان آگاهی دارد؛ اما توماس روتیگ معاون شبکه تحلیلگران افغانستان به روزنامه واشنگتن پست گفته است: طوری به نظر می رسد که گروه تحت رهبری ملا منصور برای مشارکت در قدرت آماده است؛ اما وی هشدار داده که منصور نباید یک فرد میانه رو دانسته شود. از سویی هم اظهارات عبدالمنان نیازی سخنگوی گروه انشعاب یافته طالبان به رهبری ملا رسول هم در واشنگتن پُست نشر شده که گفته است: آنها بالای ملا منصور اعتماد ندارند. به گفته نیازی، منصور می گوید که ممکن است نظام دیموکراتیک را در افغانستان بپذیرد. مسئول بخش امنیت میدان هوایی کندهار در رژیم طالبان و سپس وزیر هوانوردی این گروه که حالا رهبری بخشی بزرگی از طالبان را به عهده گرفته، از سوی گروه ملا رسول مورد انتقاد قرار دارد که در زمان وزارتش، از طیاره ها برای قاچاق مواد مخدر استفاده می کرده است. عبدالمنان نیازی گفته که با چشمان خود، ملا منصور را حین فرستادن مواد مخدر به دوبی دیده است. اختر منصور که شخص نزدیک با استخبارات پاکستان است و گفته می شود، تمایل به گفت و گو ها دارد، در تماس با رسانه ها گفت که پاکستان با گروۀ وی در تماس است و وی منتظر است تا ملارسول گروۀ رقیب او به روند گفت و گو ها بپیوندد.
سرتاج عزیز مشاور امنیت ملی پاکستان به این نشست محتاطانه نگاه کرده، به گونه یی خواهان امتیاز به طالبان است و می گوید، از هرگونه پیش شزط ها و حمله های لفظی بر گروۀ طالبان باید خودداری شود و حمله های لفظی نمی تواند، گفت و گو های رو در رو را بر طالبان تحمیل کند؛ اما رحیم الله یوسفزی تحلیگر پاکستانی نشست اسلام آباد را مهم خوانده و نقش نظارتی امریکا و چین را در این گفت و گو ها یک وزنۀ خوب دانسته است. حالا دیده شود که آیا حضور امریکا و چین در این نشست نمادین است و یا اثرگذار و چه وزنه یی را بر روند این گفت و گو ها وارد خواهند کرد. هنوز روشن نیست که کشور های امریکا و چین به چه میزانی بر پاکستان فشارمی آورند تا و از تعهدات پاکستان ضمانت می کنند؛ زیرا پاکستان بارها وعد سپرده و برعکس عمل کرده و تجهیز و تمویل و آموزش بیشترطالبان پرداخته است ؛ پس اگز چنین باشد، معلوم می شود که پاکستان هنوز ارادۀ جدی برای سرکوب کردن تروریسم ندارد. در حالی است که برای نابودی لانه های تروریستی قبل از همه داشتن چنین ازاده مهم است. در کنار این بی اراده گی پاکستان ارادۀ استوار امریکا برای فشار وارد کردن بر پاکستان مهم است. در این شکی نیست که پاکستان به بهای تباهی افغانستان دنبال منافع خود است؛ اما بدون تردید ارادۀ امریکا برای شکستاندن ارادۀ افغانستان خواری پاکستان حتمی و تعیین کننده است. حال مردم افغانسنان منتظر اند که امریکا چنین فشار لازم را بر اسلام آباد وارد می کند یا این که بازهم بازی های موش و پشک را با پاکستان ادامه می دهد؛ اما مردم افغانستان بدین باور اند که قبل از همه باید ستراتیژی حکومت در این نشست باید واضح و روشن باشد و با قاعدۀ آشکار وارد بازی شود و از حکومت می خواهند تا قاعدۀ بازی برای رفتن به صلح را برای شان تعریف کند تا مبادا چشم بسته در پرتگاۀ صلح افگنده نشنوند. اما این گمانه زنی هایی هم وجود دارد که با توجه به رویکرد های گذشتۀ پاکستان در پیوند به وعده های غیر عملی اش، به نتایج این نشست ها چندان نمی توان دل خوش کرد و گفته می شود؛ هرگاه پاکستان از خواست های بلند پروازانه و آقا منشانۀ خود دست بردار نشود. تنها گزینۀ جنگ باقی می ماند که در آنصورت افغانستان کمک های کشور های جهان را برای خود جلب کند و جغرافیای جنگ را در آنسوی خط دیورند بکشاند و امریکا و غرب را برای سرکوب لانه های تروریستان در پاکستان ترغیب کند. افغانستان برای رسیدن به این هدف اجماع جهانی را بدست آورد و به شورای سازمان ملل موضوع پاکستان را بحیث کشور حامی تروریزم مطرح کند و بر بنیاد فیصلۀ این شورا لانه های تروریستی در پاکستان مورد حمله های زمینی و هوایی ایتلاف جهانی مبارزه با تروریزم قرار بگیرند.
هرچند هنوز زود است تا در مورد نتایج نهایی نشست های چهارجانبه پیش داوری کرد و بیش از حد به نتایج آنها امیدوار یا بدبین بود؛ زیرا بازشدن گرۀ کور فاجعه یی که از سال ۱۲۵۲ خورشیدی بدین سو برای جان گرفتن آن بوسیلۀ شبکه های گونه گون استخباراتی و بویژه آی اس آی سرمایه گذاری شده است. چگونه ممکن است که عقربۀ زمان را برای رسیدن به نتیجۀ زودهنگام به شتاب راند.تا ناقوس جنگ را خاموش کند و توسن صلح را مهمیزکند. به دشواری یی نقطۀ پایان بگذارد که نه تنها افغانستان را به جنگ نیابتی کشور های همسایه مانند پاکستان، هند، ایران و حتا امریکا و روسیه و چین بدل کرده؛ بلکه افغانستان را به محور تقاطع منافع ستراتیژیک و راهبردی کشور های یادشده نیز بدل کرده است. از همین رو است که افغانستان به میدان رقابت کلان و عرصۀ بازی بزرگ قدزتهای جهانخوار بدل شده است و هر روز بازیگران تازه تر با ساز و برگ جدید وارد میدان می شوند. آیا ممکن است که بدون دسترسی هریک از این بازیگران به اهداف ستراتیژیک شان به پایان این جنگ به زودی دل بست؛ زیرا تاریخ و جغرافیای این جنگ عرصۀ بازیگران آزمندی قرار گرفته است که هریک افزونتر از دیگری امتیاز می خواهند وکمتر و حتا هیچ حاضر به امتیازدهی به مردم افغانستان نیستند. هرگاه چنین نمی بود، چگونه ممکن بود که این جنگ خوش بختی و رفاۀ چند نسل را در این کشور به تباهی می کشاند. صدها دریغ و درد که تنها خارجی ها عامل اصلی ادامۀ این جنگ ویرانگر نیستند؛ بلکه رهبران خودفروخته و جهادخوار و همکارن زدیک گروه های مافیایی و غارتگران دارایی های مردم افغانستان و قاچاقبران مواد مخدر هر روز به نحوی به این جنگ هیزم می ریزند و این هیزم ریختن های خود را توجیۀ مقدس مابانه نیز می کنند و با وارث خواندن کذایی خود آتش جنگ را بیشتر پکه می کنند. چنانکه مجلس نماینده گان کشور در هنگام پشتیبانی خود از نشست اسلام آباد برای آقای کرزی هشدار داد که پروسۀ صلح را تخریب نکند و بجای تخریب با آن همکاری کند و از آن پشتیبانی به عمل آورد. شماری از نماینده گان مجسلس گفتند که آقای کرزی در این گفت و گو ها نقش ستون پنجم را بازی می کند. آگاهان این رویکرد تحریک آمیز آقای کرزی را آب ریختن به آسیاب دشمن تلقی می کنند و اظهارات او را نوعی کمپاین انتخاباتی می خوانند. آقای کرزی تا کنون توانسته است خود را مانند سایه در عقب چندین گروۀ تازه تشکیل شده قرار بدهد. هرچند آقای کرزی مدعی است که در صدد تشکیل حزب سیاسی نیست و اما وابستگی تنگاتنگ آن با جندین دسته از گروه ها که رهبران شان اشخاص بدنام و غارتگران معلوم الحال اند، نشان می دهد که او میل بابا شدن را دارد تا این نواسه های ناخلفش را بار دیگر بر سرنوشت مردم افغانستان حاکم نماید و از مزد دزدی های آنان صاحب شهرک ها و ویلا های دیگر شود. بنا بر این تنها دراز راۀ صلح افغانستان از اسلام آباد و واشنگتن و بعدتر از پیکنگ نمی گذرد. این راه باید از مسکو و ریاض و لندن و … نیز بگذرد تا منافع غارتگران جهانی با منافع غارتگران داخلی هم سنگ و هم آهنگ شود تا بر این جنگ شیطانی نقطۀ پایان گذاشته شود.
هدف از یادآوری موضوع های بالا این است که دراز راۀ صلح افغانستان نه تنها از اسلام آباد و امریکا می گذرد؛ بلکه از کابل و پغمان و تمامی محل هایی عبور می کند که تمامی غارتگران مافیایی و جهادخواران بر سینه های مردم مظلوم افغانستان زانو زده اند که در این میان تمامی مخالفان مسلح و بویژه طالبان را که در کل از پشتیبانی پاکستان برخوردار اند، نمی توان دست کم گرفت. دراز راۀ صلح ناگزیر از کاخ به ظاهر نامریی طالبان که تنها آی اس آی اجازۀ ورود به آن را دراد، نیز باید عبور کند. مردم افغانستان بدین باور اند که طالبان هرگز دین مادر وطن و اسلامیت را قربانی آرزو های شیطانی پاکستان نخواهند کرد. از این رو مردم ما امیدوار اند که طالبان برگردند و با قبول گزینۀ صلح، زنده گی آرام در آغوش مردم خود را از زنده گی ذلت بار تحت چتر حمایت آی اس آی ترجیح بدهند. دیده شود که نشست های چهارجانبه چه نقشۀ راه را برای یایان جنگ افغانستان ترسیم خواهد کرد و برای عملی شدن آن چه گزینه هایی را در نظر خواهد گرفت. هرچند گزبنۀ صلح رویکرد اصلی این نشست ها است و اما نباید فراموش کرد که جادۀ صلح چندان هموار نیست و گزینۀ جنگ هم در دستور کارش نیز قرار دارد. دیده شود که نشست ها برای عملی شدن گزینۀ دومی چه گونه تصمیم های عملی و اقدام های جدی و تضمین شده را برای سرزنش پاکستان و ناقضین نقشۀ راه صلح پیش بینی خواهد کرد.از این رو گفته می توان که اقدام های عملی و ضمانت های اجرایی آزمونی دشوار فراراۀ نشست های چهارجانبه برای عملی شدن فیصله هایش خواهد بود.یاهو
