سخنی چند در باره ضرورت تشکیل مجلس موسسان(2)
« پیش زمینه ای جهت بحث و گفتگو»
تهیه و تدوین : فرشید یاسائی
گفتمان ملی و شمول گرایی (INCLUSIVISM)
اپوزیسیون باید با تأکید بر گفتمان ملی ، تمامی گروه‌های اجتماعی، هنری ، فرهنگی و سیاسی ایران را در فرآیند تصمیم‌گیری مشارکت دهد. این امر باعث میشود که تمامی گروه‌های مختلف، از جمله اقوام، اقلیت‌های مذهبی و زنان بخصوص، صدای خود را در این مجلس مؤسسان داشته باشند. چنین مشارکتی می‌تواند به تقویت حس وحدت ملی کمک کند. اختلافات بر سر نوع حکومت نباید به رقابت‌های مخرب یا حملات شخصی بیکدیگر منجر شود. به جای آن، گروه‌های مختلف باید به گفت وگو و احترام متقابل پایبند باشند. احترام به نظرات یکدیگر و ایجاد فضایی برای تبادل آزادانه ایده‌ها می‌تواند به کاهش تنش‌ها و افزایش اعتماد بین گروه‌های مختلف کمک کند.
تمرکز بر اهداف مشترک:
اپوزیسیون باید بر اهداف مشترک مانند دستیابی به آزادی‌های اساسی، عدالت سیاسی – اجتماعی ، حقوق بشر و دموکراسی تمرکز کند. این اهداف مشترک می‌توانند پایه‌ای برای اتحاد و همکاری گسترده‌تر در میان گروه‌های مختلف باشند. تأکید بر مجلس مؤسسان به عنوان یک راه‌حل دموکراتیک برای تصمیم‌گیری در مورد نوع حکومت آینده ایران می‌تواند به کاهش اختلافات در اپوزیسیون کمک کند. این رویکرد نه تنها به گروه‌های مختلف اجازه می‌دهد تا به طور موقت اختلافات خود را کنار بگذارند، بلکه فرصتی برای همکاری در راستای هدف اصلی یعنی گذار به دموکراسی و رسیدن به آزادی‌های اساسی فراهم می‌کند. در نهایت، رأی مردم باید تصمیم‌گیرنده نهایی باشد و اپوزیسیون باید متعهد شود که هر نوع حکومتی که مردم انتخاب کنند، مورد احترام و پذیرش قرار گیرد.
این نگرانی وجود دارد که آیا گروه‌های سیاسی، به ویژه آن‌هایی که در مجلس مؤسسان اقلیت هستند، تابع نظر اکثریت خواهند بود یا خیر!؟ این مسئله مهمی است، زیرا یکی از اصول کلیدی دموکراسی، احترام به رأی اکثریت در کنار حفظ حقوق اقلیت‌ها است. در یک نظام دموکراتیک واقعی، اقلیت‌ها باید بتوانند از طریق گفتمان آزاد، مشارکت فعال و قوانین شفاف، نظرات خود را بیان کنند و هم زمان، تصمیمات نهایی با رعایت اصول دموکراتیک توسط اکثریت اتخاذ شود. چند نکته کلیدی در این مورد:
قوانین و مقررات روشن برای مجلس مؤسسان:
برای اطمینان از اینکه مجلس مؤسسان به طور عادلانه و دموکراتیک عمل می‌کند، باید میثاقنامه ای شفاف و دقیق برای نحوه تصمیم گیری، میزان رأی گیری و حقوق گروه‌های مختلف تدوین شود. این میثاقنامه باید تضمین کند که: تمامی نظرات شنیده شود، حتی اگر گروهی در اقلیت باشد، باید فرصتی برای ارائه نظرات و پیشنهادهای خود داشته باشد. هر تصمیمی که گرفته میشود باید با حفظ حقوق اقلیت‌ها و اطمینان از مشارکت آن‌ها در ساختار آینده جامعه همراه باشد. اما تصمیم‌گیری نهایی بر اساس رأی اکثریت اتخاذ میشود!
سازوکارهای تضمین کننده دموکراسی و حقوق اقلیت‌ها:
یک مجلس مؤسسان دموکراتیک باید به گونه‌ای طراحی شود که نه تنها اکثریت قدرت تصمیم‌گیری داشته باشد، بلکه حقوق اقلیت‌ها نیز تضمین شود. برای این کار، سازوکارهای متعددی وجود دارد:
گروه‌های اپوزیسیون می‌توانند قبل از تشکیل مجلس مؤسسان به توافق‌هایی برسند که اصولی همچون احترام به حقوق اقلیت‌ها و حفظ تنوع سیاسی تضمین شود. این توافق‌ها می‌توانند به‌عنوان راهنمایی برای مجلس عمل کنند. برخی از تصمیمات مهم و بنیادین ممکن است نیاز به اکثریت بیشتراز ۵۰٪ داشته باشند (مثلاً ۶۰٪ یا ۷۰٪) تا اطمینان حاصل شود که توافق گسترده‌تری پشت آن تصمیمات قرار دارد و منافع اقلیت‌ها نیز در نظر گرفته شده است.
شفافیت در فرآیندهای تصمیم‌گیری:
هرچه شفافیت بیشتری در فرآیندهای تصمیم‌گیری مجلس مؤسسان وجود داشته باشد، امکان مشارکت و پذیرش نتایج توسط تمامی گروه‌ها افزایش می‌یابد. فرآیندهای شفاف می‌توانند به این موضوع کمک کنند که گروه‌های اقلیت احساس نکنند که نادیده گرفته می‌شوند یا از قدرت تصمیم گیری دور هستند. ارائه اطلاعات شفاف به مردم و گروه‌های مختلف درباره فرآیندهای تصمیم‌گیری و رأی‌گیری می‌تواند به ایجاد اعتماد و کاهش تنش‌ها کمک کند.
فرهنگ احترام به دموکراسی:
موفقیت مجلس مؤسسان و پذیرش نتایج آن بستگی به فرهنگ سیاسی حاکم بر گروه‌های مختلف اپوزیسیون دارد. تمامی گروه‌ها باید به این اصل پایبند باشند که دموکراسی نه تنها به معنای حکومت اکثریت است، بلکه به معنای احترام به حقوق و آزادی‌های اقلیت‌ها نیز می‌باشد. بنابراین: گروه‌های مختلف باید متعهد شوند که حتی اگر در اقلیت قرار گیرند، به نتایج دموکراتیک احترام بگذارند و از آن حمایت کنند. حفظ فضای گفت‌وگوی باز و سازنده بین گروه‌های اکثریت و اقلیت در مجلس می‌تواند از ایجاد تنش‌ها و نارضایتی‌ها جلوگیری کند.
امکان تجدیدنظر و اصلاحات آینده:
تصمیمی اگر در مجلس مؤسسان اتخاذ شود که به نفع اکثریت است و اقلیت‌ها با آن موافق نیستند، باید سازوکارهای قانونی وجود داشته باشد که به گروه‌های اقلیت اجازه دهد در آینده از طریق فرآیندهای دموکراتیک برای تجدیدنظر یا اصلاحات تلاش کنند. این سازوکارها چیستند؟
اگر گروه‌های اقلیت در مجلس مؤسسان یا سایر نهادهای دموکراتیک شکست بخورند، باید بتوانند در انتخابات آینده شرکت کنند و نظرات خود را مجدداً مطرح کنند. مجلس مؤسسان باید ساختارهایی را برای امکان اصلاح قوانین در آینده پیش‌بینی کند، تا در صورتی که شرایط تغییر کند یا نیاز به تغییراتی باشد، اقلیت‌ها بتوانند نظرات خود را به‌طور قانونی پیگیری کنند. اگر مجلس مؤسسان به درستی سازماندهی و برنامه‌ریزی شود، گروه‌های اقلیت می‌توانند نظرات خود را به‌طور مؤثر بیان کنند و حتی اگر در اقلیت قرار گیرند، نتایج را بپذیرند. مهم ترین مسئله این است که فرآیندهای تصمیم‌گیری شفاف، قوانین عادلانه و حقوق اقلیت‌ها به طور کامل حفظ شود. همچنین، فرهنگ احترام به دموکراسی و پذیرش رأی اکثریت در کنار حفظ حقوق اقلیت‌ها باید به عنوان اصل بنیادین پذیرفته شود.
مجلس مؤسسان یکی از مهم‌ترین نهادهای دموکراتیک است که به منظور تدوین و تصویب قانون اساسی جدید یا اصلاحات اساسی در یک نظام سیاسی تشکیل میشود. این مجلس معمولاً پس از یک تغییر بزرگ در ساختار سیاسی، مانند انقلاب یا فروپاشی یک نظام، یا برای گذار به یک نظام دموکراتیک تشکیل می‌گردد. مجلس مؤسسان مسئولیت دارد که نمایندگان منتخب مردم را گرد هم آورد تا بر اساس اصول و اهداف مشخصی، نظام جدیدی را بنیان‌گذاری کند. در ایران، بحث تشکیل مجلس مؤسسان به عنوان یکی از راه‌های تصمیم‌گیری درباره نوع حکومت و تدوین قانون اساسی جدید مطرح میشود.
چگونه مجلس مؤسسان تشکیل میشود؟
تشکیل مجلس مؤسسان به چند مرحله و فرآیند کلیدی نیاز دارد:
برگزاری انتخابات برای انتخاب نمایندگان:
اولین و مهم‌ترین مرحله تشکیل مجلس مؤسسان، انتخاب نمایندگان است. این انتخابات باید بر اساس قوانین دموکراتیک و با نظارت شفاف برگزار شود. معمولاً اصول و فرآیندهای زیر رعایت میشود:
همه شهروندان واجد شرایط باید حق رأی دادن و انتخاب نمایندگان خود را داشته باشند. این انتخابات باید به گونه‌ای باشد که تمام گروه‌ها و اقشار جامعه بتوانند در آن مشارکت کنند. نمایندگان باید از طیف وسیعی از مناطق جغرافیایی، گروه‌های سیاسی، فرهنگی، قومی انتخاب شوند تا مجلس مؤسسان بازتاب دهنده تنوع جامعه باشد.
نمایندگی متنوع:
برای تشکیل مجلس مؤسسان باید چارچوب‌های قانونی تعریف شود. این چارچوب‌ها می‌تواند توسط نهادهای موقتی، مانند دولتی موقت یا کمیسیون‌های ویژه، تنظیم شود. این قوانین باید شامل موارد زیر باشد:
وظایف و اختیارات مجلس مؤسسان باید مشخص باشد. این وظایف معمولاً شامل تدوین و تصویب قانون اساسی جدید، تصمیم‌گیری درباره نوع حکومت و وضع قوانینی برای گذار به نظام دموکراتیک است. مدت زمان فعالیت مجلس مؤسسان معمولاً موقتی است و تا زمانی که قانون اساسی جدید تصویب شود و به تأیید عموم برسد، ادامه دارد. مجلس مؤسسان پس از تشکیل ، نیاز به هیئت اجرایی و کمیته‌های نظارتی دارد که مسئول مدیریت و نظارت بر جلسات و فرآیندهای داخلی مجلس باشند. این نهادها باید تضمین کنند که تمامی نمایندگان بتوانند در فرآیند تدوین قانون اساسی مشارکت داشته باشند و تصمیمات نهایی با شفافیت و دموکراتیک اتخاذ شود.
قواعد و قوانین پشت مجلس مؤسسان:
مجلس مؤسسان باید بر اساس اصولی منسجم و دموکراتیک اداره شود. برخی از مهم‌ترین اصول و قوانین که مجلس مؤسسان باید رعایت شود عبارتند از:
دموکراسی و حق رأی: مجلس مؤسسان باید کاملاً بر پایه دموکراسی عمل کند، به این معنا که تمامی تصمیمات از طریق رأی‌گیری و بر اساس اکثریت اتخاذ می‌شوند. تمامی نمایندگان باید حق رأی داشته باشند و هیچ گروهی نباید از تصمیم‌گیری کنار گذاشته شود. تمامی جلسات و فرآیندهای مجلس مؤسسان باید شفاف باشد و اطلاعات مربوط به تصمیمات و مباحثات به‌طور عمومی منتشر شود. این شفافیت می‌تواند از طریق پوشش رسانه‌ای، گزارش‌های رسمی و مشارکت عمومی تضمین شود.
مشروعیت مجلس مؤسسان از کجا می‌آید؟
مشروعیت مجلس مؤسسان به چند عامل کلیدی وابسته است:
مشروعیت اصلی مجلس مؤسسان از رأی و حمایت مردم می‌آید. نمایندگان مجلس مؤسسان باید از طریق انتخابات آزاد و عادلانه انتخاب شوند. اگر مردم احساس کنند که نمایندگان منتخب واقعاً نماینده نظرات و خواسته‌های آن‌ها هستند، مجلس مؤسسان از مشروعیت بالایی برخوردار خواهد بود. برای اطمینان از صحت و عدالت انتخابات و فرآیندهای مجلس مؤسسان، نظارت داخلی و بین‌المللی می‌تواند نقش مهمی ایفا کند. نهادهای مستقل داخلی یا سازمانهای بین‌المللی می‌توانند به نظارت بر انتخابات و عملکرد مجلس مؤسسان کمک کنند تا مشروعیت آن تقویت شود. اگر فرآیند تشکیل مجلس مؤسسان به صورت شفاف و با توافق عمومی گروه‌های مختلف اپوزیسیون و مردم انجام شود، این مجلس مشروعیت بالایی پیدا خواهد کرد. همچنین، تعهد به اجرای دموکراتیک تصمیمات و احترام به حقوق تمامی گروه‌ها و اقشار جامعه، باعث میشود که مردم به این مجلس اعتماد کنند.
رأی‌گیری نهایی و تأیید عمومی:
پس از تدوین قانون اساسی توسط مجلس مؤسسان، این قانون معمولاً باید به رأی‌گیری عمومی (همه‌پرسی) گذاشته شود. تأیید عمومی این قانون اساسی در همه‌پرسی، مشروعیت نهایی مجلس مؤسسان را تضمین می‌کند و نشان می‌دهد که تصمیمات اتخاذ شده مورد قبول اکثریت مردم است. این مجلس مشروعیت خود را از رأی مردم، شفافیت در فرآیندهای تصمیم‌گیری و احترام به حقوق اقلیت‌ها به دست می‌آورد. همچنین، قوانین و مقررات پشت این مجلس تضمین می‌کنند که تمامی نظرات و گروه‌ها در فرآیند تصمیم‌گیری مشارکت داشته باشند و نتایج نهایی به‌صورت دموکراتیک و با تأیید عمومی اجرایی شوند.
آیا مجلس موسسان آلترناتیوی خواهد بود که اپوزیسیون بتوانند بهم نزدیک شوند و در یک جبهه آزادیبخش با حفظ منشور سیاسی خود ، مبارزه دمکراتیک را آغاز کنند؟ تشکیل مجلس مؤسسان می‌تواند به عنوان یک آلترناتیو و فرصتی برای اپوزیسیون به منظور نزدیکی و همبستگی در راستای ایجاد یک جبهه آزادیبخش عمل کند. این فرآیند به چند دلیل می‌تواند موثر باشد:
ایجاد فضای گفت وگو و همکاری:
مجلس مؤسسان می‌تواند فضایی برای گفت وگو و همکاری میان گروه‌های مختلف اپوزیسیون فراهم کند. در این فضا، نمایندگان می‌توانند نظرات، اهداف و برنامه‌های خود را مطرح کنند و به توافقاتی درباره خطوط کلی و اصول بنیادین رسیدگی کنند. این همکاری می‌تواند به تقویت احساس اتحاد و همبستگی میان گروه‌های مختلف منجر شود. یکی از مهم‌ترین گام‌ها در تشکیل یک جبهه آزادیبخش، تدوین منشور سیاسی مشترک است. این منشور می‌تواند اصول و ارزش‌های بنیادی که همه گروه‌ها و حتی افراد بر روی آن توافق دارند را مشخص کند! تدوین این منشور می‌تواند به ایجاد یک چارچوب مشترک برای فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی کمک کند و نشان‌دهنده تعهد مشترک اپوزیسیون به اهداف دموکراتیک باشد.
افزایش مشروعیت و حمایت مردمی:
وجود یک مجلس مؤسسان و همکاری میان اپوزیسیون می‌تواند به افزایش مشروعیت و حمایت مردمی کمک کند. اگر مردم ببینند که گروه‌های مختلف اپوزیسیون در تلاش برای همکاری و ایجاد یک جبهه متحد هستند، احتمال بیشتری وجود دارد که از این تلاش‌ها حمایت کنند. این حمایت می‌تواند به تقویت قدرت چانه زنی اپوزیسیون در برابر حکومت کمک کند. یکی از اهداف اصلی مجلس مؤسسان باید تقویت مشارکت مردمی در فرآیند سیاسی باشد. اپوزیسیون می‌تواند از این فرصت استفاده کند تا با مردم ارتباط برقرار کند و آن‌ها را در تصمیم‌گیری‌ها و فرآیندها مشارکت دهد. این ارتباط می‌تواند حس تعلق و اعتماد را در میان مردم افزایش دهد.
در مجلس مؤسسان ، گروه‌های اپوزیسیون می‌توانند به توسعه استراتژی‌های مشترک بپردازند که به آن‌ها کمک می‌کند تا به‌طور مؤثرتری با چالش‌ها و سرکوب‌های حکومتی مقابله کنند. تأسیس مجلس مؤسسان می‌تواند به اپوزیسیون کمک کند تا به چالش‌های موجود و نگرانی‌های مردم پاسخ دهد. این پاسخگویی می‌تواند شامل بحث درباره مشکلات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی باشد که مردم با آن مواجه هستند.
نتیجه : تشکیل مجلس مؤسسان می‌تواند به عنوان یک آلترناتیو مؤثر برای نزدیک شدن گروه‌های مختلف اپوزیسیون به یکدیگر و ایجاد یک جبهه آزادیبخش عمل کند. با فراهم کردن فضایی برای همکاری، تدوین منشور سیاسی مشترک و توسعه استراتژی‌های متحد، اپوزیسیون می‌تواند توانایی خود را برای مبارزه مؤثر در راستای اهداف دموکراتیک افزایش دهد. این فرآیند به ویژه در شرایطی که حکومت بر نهادهای امنیتی و رسانه‌ها کنترل شدیدی دارد، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و می‌تواند به تقویت همبستگی اجتماعی و سیاسی منجر شود.
نوع حکومت را میشود در مجلس موسسان تعیین کرد!؟
مجلس مؤسسان می‌تواند نوع حکومت آینده یک کشور را تعیین کند، اما این تصمیم باید از طریق فرآیندهای دموکراتیک و شفاف انجام شود. وظیفه اصلی مجلس مؤسسان تدوین قانون اساسی جدید یا بازنگری در قانون اساسی موجود است که شامل تصمیم‌گیری در مورد نوع نظام سیاسی و حکومتی نیز میشود. این مجلس معمولاً پس از یک تغییر سیاسی یا گذار از یک نظام استبدادی به یک نظام دموکراتیک تشکیل میشود و می‌تواند درباره نوع حکومت بحث و تصمیم‌گیری کند.اما در نهایت با همه پرسی توسط مردم، نوع حکومت مشروعیت خواهد یافت! ادامه دارد
