پیشینه عکاسی در افغانستان
نگارنده : زلمی رزمی
بیش ازیک و نیم قرن ازاختراع عکاسی میگذرد
کلمه عکاسی در زبان انگلیسی ریشه یونانی داشته و از دو کلمه (photo) به معنای نور و (graph) به معنای ثبت گرفته شده است.
عکاسی درعین زمان که یکی از هنرهای ظریفی است و دقت و مهارت و استعداد و ذوق هنری بکار دارد ، بعنوان یک ابزاربیانی قوی چهره واقعی جامعه، جنگ، فقر، گرسنگی، ظلم وخیانت ها و نابرابری های اجتماعی و روابط غیرعادلانه انسانها را نیز تصویرمیکند
عکاسی و عکس گیری درافغانستان بنابرتعصبات حاکم درجامعه ، تا سالهای سلطنت امیرعبدالرحمن خان یکنوع بت پرستی محسوب می شد و بسیاری از مردمان کشورما عقیده برین بودند که کسیکه عکس بیگیرد کافر و بت پرست شمرده میشود.
فیض‌محمد کاتب، مورخ و واقعه‌نگاردربارحبیب‌الله خان، در«سراج‌التواریخ» می‌مینویسد:
امیر حبیب‌الله خان پادشاه افغانستان برعکس دوران پدرش نخستین عکاس افغان بود ، او در اوایل سال ۱۹۰۹ میلادی «هزاران روپیه» را از هندوستان وسایل عکاسی خریداری کرده و قسمتی از ضلع شمالی ارگ شاهی را به استدیوی عکاسی تبدیل کرد و گروهی از درباریان را با فنون عکاسی آشنا ساخت.
میرحسام‌الدین رسام از سادات غزنی، نقاش معروف دربار که نقاشی دیواری می‌کشید، همراه با دو برادرش میرعبدالرئوف و سید جواد و نیز دو غلام‌بچه دربار به‌نام‌های امان بیگ شغنانی و محمدایوب خان ایلخانی هزاره از اولین کسانی بودند که با فنون عکاسی آشنا شدند.
با روی‌کار آمدن امیرامان‌الله خان در سال ۱۹۱۹ میلادی ، عکاسی در افغانستان رونق بیشتریافت.
امان‌الله خان در سفر اروپایی‌اش در سال ۱۹۲۷ وسایل عکاسی جدیدتری را از آلمان خریداری کرد و در دربارعکاسان تربیت شده همیشه حضور داشتند.
محمدظاهر شاه یکی دیگر از شاهان افغان است که به عکاسی علاقه زیادی داشت،
گفته شده که یکی از عکاسی ها او از یک مجسمه شکسته در یکی از سفرهایش در شمال افغانستان باعث شد هیات باستان‌شناسی فرانسه در افغانستان شهر یونانی – باختری «آی خانم» را کشف کنند .
غیر از ظاهر شاه، دو تن ازعکاسان دیگر نیز در افغانستان وجود داشتند که هر دو بیشتر برای حکومت کار می‌کردند.
یکی صاحب‌داد، عکاس رسمی امان‌الله خان بود که از طرف وی به لندن فرستاده شده بود تا فن عکاسی را بیاموزد و دیگری مامور محمدشاه بود همچنان یکی از عکاسان معروف کابل گل محمد عکاس نام داشت.
ظهور کمره‌های صندوقی یا «کمره فوری» باعث گسترش بی‌سابقه عکاسی درافغانستان شدند.
این کمره‌هاعکس‌های سیاه و سفید را در چند دقیقه به چاپ میرساند که تا حال در برخی ولایات کشورازجمله کابل، معمول است. با گسترش مطبوعات و پایه‌گذاری خبرگزاری دولتی، عکاسی گسترش بسیار زیادی یافت
سال ۱۹۵۵ میلادی بکمک کشور هند یک کورس عکاسی درکابل ایجاد و اکبرشالیزی، کریم شیون، نیک محمد وفا جو، سونه رام تلوار، پاینده مستمندی، نقشبند و چندتن دیگر نخستین فارغان آموزش دیده ای بودند که بعنوان عکاسان و فوتوژورنالیستان حرفوی درآژانس باخترمشغول بکارشدند.
با تاسیس موسسه افغانفلم و ایجاد دستگاه مجهزچاپ و لابراتوار کارعکاسی درکشورحرفوی ترشد و هزاران قطعه عکس مستند و تاریخی از جریان زندگی روزمره مردم، وقایع و حوادث ، ملاقات ها و سفر های رهبران دولتی بخارج، تاسیسات دولتی، آبدات تاریخی وغیره به سایزهای مختلف رنگه و سیاه و سفید بوسیله عکاسان ورزیده و تعلیم دیده همچون اکبرشالیزی، عبدالصمدآصفی، سلطانحمیدهاشم،
و نیز یحیی آصفی، ناصرپوپل، اسحق ستارزاده، حشمت الله حفیظی، عمرمختارزاده، کریم نوبخت، محمودنوری، خلیل الله سعید، وحیدرمق ، قادرطاهری، فاروق ستارزاده، فاروق سعد، فاروق زرنگ و دیگران ….
عکاسان آژانس باختر: شیراعتمادی، مستمندی، اسحق محمود، مصطفی وزیری، ظاهریوسفی و وفاجو .
همینطورعکاسان شخصی مثل بشیررونا، ظاهرهروی، ظاهر طاهری و …. ازعکاسان ورزیده کشورما بشمارمیروند.
