مشارکت مؤثر
ا. م. شیری
در اقیانوس مملو از تلاطمات ژئوپلیتیکی که در هفته‌های اخیر حتی خطرناک‌تر شده است، دیدن روابط پایدار بین رهبران دو قدرت بزرگ – چین و روسیه – امیدوارکننده است.
شی جین‌پینگ، رئیس جمهور چین که در سال جاری برای دورۀ سوم ریاست جمهوری انتخاب شد، نخستین سفر خارجی خود پس از انتخابش را به مسکو در ماه مارس انجام داد. اکنون ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه با سفر به چین، این عمل خیر او را جبران می‌کند. این نشانۀ آن است که دو کشور مانند گذشته متعهد به گفت‌وگوی سیاسی و همکاری اقتصادی هستند و این را یک فرصت برای پیشبرد روابط دوجانبه می‌دانند.
از زمان انتخاب شی جین‌پینگ برای نخستین دورۀ ریاست جمهوری در سال ۲۰۱۳، او حداقل ۴۰ بار با پوتین دیدار کرده است. آن‌ها بارها از طریق تلفن مذاکره کرده‌اند و پیام‌های رسمی رد و بدل نموده‌اند. به اعتقاد رئیس‌جمهور روسیه، همتای چینی‌اش احتمالاً تنها رئیس کشوری بود که با او بیش از همه، غیر از رهبر بلاروس، یکی از اعضای متحد با روسیه، دیدار داشت.
چنین ملاقات‌ها و تماس‌های شخصی مکرر به این معنا نیست که پوتین و شی در همۀ زمینه‌ها با یکدیگر توافق دارند. اما نمی‌توان انکار کرد که آن‌ها روی یک موج هستند یا حداقل مشترکات بین آن‌ها بسیار بیشتر از همتایان غربی‌شان است.
نکتۀ قابل توجه این است که سفر پوتین به چین، با برگزاری مجمع «یک کمربند، یک جاده» در پکن همزمان شد. رهبر روسیه مانند نشست قبلی در سال ۲۰۱۹، در این مجمع مهم نیز در مقابل شرکت‌کنندگان سخنرانی کرد و عزم روسیه برای اجرای طرح چینی «یک کمربند و یک جاده» را مجددا مورد تأئید قرار داد.
حضور شی و پوتین در این مجمع نه تنها نشاندهندۀ اهمیت والای این رویداد مهم است که برنامۀ توسعۀ جهانی را برای دهه‌ها شکل خواهد داد، بلکه، نشانۀ این است که اعتماد بالایی بین روسیه و چین وجود دارد.
موضوع مجمع ۲۰۱۹ ترویج جهانی شدن بود. اما از آن زمان، حمایت‌گرایی افزایش یافته و برخی از سیاستمداران در حد قابل توجهی از موانع و محدودیت‌های تجاری برای کسب امتیازات سیاسی استفاده می‌کنند. هم مسکو و هم پکن از این موضوع رنج می‌برند. این‌ها شامل تحریم‌های غرب علیه بخش فن‌آوری پیشرفتۀ چین و به اصطلاح، سقف قیمت نفت روسیه است.
در مورد مسائل کمک‌رسانی به تجارت آزاد، نگاه روسیه و چین کاملاً مشابه و منطبق است و آن‌ها به یک خط مشترک پای‌بند هستند. به احتمال زیاد این موضوع به یکی از موضوعات کلیدی مجمع کنونی تبدیل خواهد شد و «یک کمربند – یک جاده» بهترین گواه این واقعیت خواهد بود که در روابط بین‌الملل، فقط از طریق همکاری می‌توان به پیش حرکت کرد، نه از طریق تهدیدهای سیاسی!
روابط روسیه و چین نمونۀ برجستۀ گفت‌وگوهای عملی، سودمند و سازنده در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی است. مبادلات تجاری بین دو کشور در سال جاری، برای اولین بار می‌تواند از مرز ۲۰۰ میلیارد دلار فراتر برود. این رقم در هشت ماه اول سال جاری در حالی به ۱۵۵میلیارد دلار رسید، که تجارت چین با سایر کشورها یا کاهش یافته و یا بلاتغییر باقی مانده است. این رقم در سال ۲۰۱۸ معادل ۱۰۸ میلیارد دلار بود. بنابراین، رشد آن کاملاً مشهود است.
روسیه همچنان تأمین‌کنندۀ راهبردی نفت، گاز و زغال سنگ چین است که برق این کشور بواسطۀ آن‌ها تأمین می‌شود. در حال حاضر پروژۀ جدید احداث خط لولۀ گاز «قدرت سیبری-۲» (Power of Siberia – 2)، که از خاک مغولستان می‌گذرد، در دست مطالعه و بررسی است. این مسئله موضوع اصلی دیدار پوتین و شی جین‌پینگ در ماه مارس بود و در جریان آن دیدار، اعلام شد که بر سر اکثر مؤلفه‌های تراکنش توافق شده است. از طریق این خط لولۀ جدید سالانه ۵۰ میلیارد متر مکعب گاز اضافی از روسیه به چین صادر خواهد شد.
حوزه‌های دیگر منافع اقتصادی متقابل نیز وجود دارد. این‌ها شامل مواد شیمیایی، کودها، زیرساخت‌ها، ساخت‌وساز و کشاورزی هستند. اخیراً چین به بزرگترین صادرکنندۀ خودرو و قطعات خودرو به روسیه تبدیل شده است.
در مواجهه با اعمال محدودیت‌های تجاری اروپا و آمریکا از زمان آغاز بحران اوکراین، شرکت‌ها و مصرف‌کنندگان روسی توجه خود را تا حد چشم‌گیری به چین که از تغییر سمت مسیرهای تجاری و صادرات روسیه سود زیادی برده است، معطوف کرده‌اند.
روسیه و چین در حال شکلدهی روابط متقابل اقتصادی هستند و در این شرایط بسیار مهم است که روابط آن‌ها متوازن و سازنده باشد. زیرا، این تضمین‌کننده همکاری پایدار و متقابل سودمند است که در آن جایی برای ملاحظات ژئوپلیتیکی و ایدئولوژیک وجود ندارد. هر دو رهبر بارها تعهد خود را به این رویکرد عمل‌گرایانه و عاری از ایدئولوژی در روابط بین‌الملل اعلام کرده‌اند. این رویکردی است که ابتکار «یک کمربند، یک جاده» از نخستن روز تأسیس خود بر آن تأکید کرده است.
با توجه به چالش‌های کنونی و زمینۀ ژئوپلیتیکی، جا دارد بسیار خوش‌بین باشیم که در نتیجۀ سفر پوتین به چین، پیشرفت حاصل شود. اما همین واقعیت که دو کشور در حال انجام گفت‌وگوی مؤثر در بالاترین سطح هستند، نشان می‌دهد که طرف‌ها تمایل زیادی به حفظ و توسعۀ روابط دوستانه دارند.
رویدادهای فاجعه‌بار جغرافیای سیاسی که در سرتاسر جهان در حال وقوع است – چه رویارویی روسیه و غرب در اوکراین، چه جنگ در سوریه و چه درگیری اخیر اسرائیل-فلسطین، بی‌ثبات و غیرقابل پیش‌بینی هستند. این امر، تصمیم‌گیری راهبردی روسیه و چین را پیچیده می‌کند. به همین دلیل، تماس مستقیم پوتین و شی از اهمیت بالایی برخوردار است.
مأخوذ از: وبگاه ساوتسکایا راسیا (روسیۀ شوروی)
۲۸ مهر-میزان ۱۴۰۲
